İçeriğe atla

Kapitülasyon

Kapitülasyon, bir devletin bir anlaşmaya bağlı olarak başka devletlere tanıdığı iktisadi ve sosyal ayrıcalıklara denir.

Kapitülasyon kelimesinin kökeninde Latince caput (baş) sözcüğü vardır. Geniş anlamıyla kapitülasyon baş eğmek, teslim anlaşması yapmak anlamlarını taşır. Tarihte kazandığı özel anlamla kapitülasyon, bir ülke tarafından başka bir ülkenin vatandaşlarına verilen ticari ayrıcalıklar bütünüdür.

Osmanlı İmparatorluğu

Osmanlı İmparatorluğu tarafından yükselme döneminden imparatorluğun dağılışına değin Avrupa devletlerine çeşitli kapitülasyonlar verilmiştir.

Osmanlı Devleti II. Mehmed döneminde Venediklilere, I. Süleyman döneminde Fransızlara çeşitli amaçlar doğrultusunda kapitülasyonlar vermiştir. Aynı zamanda dağılma döneminde Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile İngilizler'e, Hünkâr İskelesi Antlaşması ile Ruslar'a çeşitli kapitülasyonlar vermiştir.[1]

İsviçre

İsviçre paralı askerlerinin Fransız monarşisi tarafından orduda kullanılması için 1444 ile 1492 yılları arasında yaygın olarak yapılan devlet anlaşması. Bu anlaşmalar Fransız monarşisi ile ilgili İsviçre kantonu ya da soylu ailesi arasında yapılırdı ve anlaşmaların "capitula"lardan (bölümler) oluşan standart yapısından dolayı "Capitulación" adı verilirdi. Detaylarda farklılıklar olsa da, genel olarak anlaşmada istihdam edilecek askerlerin sayısı, ödeme veya diğer sağlanacak faydalar ve Fransız kanunlarından ayrı tutulmaları gibi taahhütler yer alırdı.[2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 2 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ocak 2016. 
  2. ^ Tozzi, Christopher J. Nationalizing France's Army. p. 20. ISBN 978-0-8139-3833-2.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lozan Antlaşması</span> İsviçrenin Lozan şehrinde Türkiye ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan barış antlaşması

Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sevr Antlaşması</span> Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında imzalanan ve Ankara Hükûmetince fiilen ve hukuken geçersiz kılınan barış antlaşması

Sevr Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonrasında İtilâf Devletleri ile Osmanlı İmparatorluğu hükûmeti arasında 10 Ağustos 1920'de Fransa'nın başkenti Paris'in 3 km batısındaki Sevr (Sèvres) banliyösünde bulunan Seramik Müzesi'nde imzalanmış antlaşmadır. Antlaşma imzalandığı dönemde devam eden Türk Kurtuluş Savaşı'nın sonucunda Türklerin galibiyetiyle, bu antlaşma yerine 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalanıp uygulamaya konulduğundan Sevr Antlaşması geçerliliğini kaybetmiştir. Sevr Antlaşması 433 maddeden oluşmaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Karlofça Antlaşması</span> Osmanlı ve Kutsal İttifak devletleri arasında imzalanan antlaşma

Karlofça Antlaşması, 26 Ocak 1699 tarihinde Osmanlı ile başlarında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu bulunan diğer Kutsal İttifak devletleri arasında imzalanmış olan bir barış antlaşmasıdır. Gerileme Dönemi'nin başlangıcı olarak sayılmaktadır. Karlofça bugünkü Sırbistan'ın sınırları içinde yer alan küçük bir kasabadır. Antlaşma, 1683-1698 yılları arasındaki Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları'nın sonucunda imzalanmıştır.

Osmanlı kapitülasyonları, Osmanlı İmparatorluğu'nda yabancılara verilen ekonomik, adli, idari vb. hak ve ayrıcalıklardır. Kapitülasyon kelimesi Latince "şartlar, fasıllar, maddeler" anlamına gelen "capitula" sözcüğünden türemiş olup "teslim olma" anlamı galat-ı meşhurdur.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan İmparatorluğu</span> 1867 ile 1918 yılları arasında Orta Avrupada var olan bir monarşi

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Orta Avrupa'da hüküm sürmüş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmış bir imparatorluktur. Bu imparatorluğu oluşturan Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aslında içişlerinde bağımsız iki ayrı ülkeydi fakat dışişleri açısından, Avrupa'nın birçok ülkesinde hüküm süren Habsburg Hanedanı'na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafından yönetilmekteydi. Resmî para birimi Kron'du.

<span class="mw-page-title-main">Baltalimanı Antlaşması</span> Osmanlı ile Britanya arasında imzalanmış serbest ticaret antlaşması

Baltalimanı Ticaret Konvansiyonu, Osmanlı İmparatorluğu'nun Birleşik Krallık ile İstanbul'un Baltalimanı semtinde, 16 Ağustos 1838 tarihinde imzaladığı ticaret antlaşması.

<span class="mw-page-title-main">Paris Antlaşması (1856)</span>

Paris Antlaşması, Rusya ile Kırım Savaşı'nı kazanan Osmanlı İmparatorluğu, Birleşik Krallık ve Fransa arasında 30 Mart 1856 tarihinde imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">I. François</span> Ortaçağ Fransa Kralı

I. François, 1515 ile 1547 yılları arasında hüküm süren Fransa Kralı. Valois Hanedanının Angoulême kolundan gelen beş hükümdardan ilkidir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda Fransız postaneleri</span>

Osmanlı İmparatorluğu'ndaki Fransız postaneleri 1812 ve 1923 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu'ndaki çeşitli şehirlerde Fransa tarafından işletilen postaneleri kapsar. Fransa, Osmanlı İmparatorluğu ile "Kapitilasyon"ları imzalamış olan dokuz devletten biriydi. Kapitülasyonlar bu ülkelere Osmanlı İmparatorluğunda ticari ilişkilerde çeşitli fırsatlar sağlıyordu. Mektuplaşmalarda ise çeşitli ülkelerin amacı ülkelerindeki ve Orta Doğu'da bulunan acentalar arasında haberleşmeleri kolaylaştırmaktı. Bu sistem 1923 yılında imzalanan Lozan Antlaşması ile sona erdi.

Paris Antlaşması, 25 Haziran 1802'de Paris'te, Fransa ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalan bir barış antlaşmasıdır. Napolyon'un Mısır Seferi'nin 1798 yılında başlamasından itibaren bozulan ikili ilişkileri barış ilkeleri temelinde yeniden düzenleme amacı taşır.

<span class="mw-page-title-main">Fransa-Osmanlı ittifakı</span> Tarih Yazılısı

Fransa-Osmanlı ittifakı, 1536'da Fransa kralı I. François ile Kanuni Sultan Süleyman arasında teşekkül etmiştir. Bu stratejik ve bazen de taktiksel olan ittifak, Fransa tarihinin en önemli ittifaklık ilişkilerinden birisidir. Bu ittifakın aynı zamanda İtalyan Harplerine de kısmen de olsa etkisi olmuştur. Fransız-Osmanlı ittifakı 1553 yılında Fransa kralı II. Henry döneminde zirveye ulaşmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu'nda din, çeşitlilik gösteren bir unsurdu. İslam baskın din olmakla birlikte, İslam inancında "semavi dinler" olarak kabul edilen Yahudilik ve Hristiyanlık dinlerinin mensupları, millet sistemi içinde yaşamayı sürdürdüler. Osmanlı İmparatorluğu'nda inançlara mensup kişiler, kendi dini kurallarına göre yargılanırdı. Buna karşılık millet sistemine dahil olmayan dinlerin, devlet içinde meşru bir varlığı bulunmuyordu.

Türkiye Levantenleri terimi, özellikle Tanzimat sonrası ticaretle uğraşmak maksadıyla Osmanlı İmparatorluğu'nun kıyı şehirlerine başta Fransızlar ve İtalyanlar olmak üzere yerleşen Avrupalıların soyundan gelip, günümüzde Türkiye'de yaşayan Levantenleri ifade eder. Türkiye'deki tahmini nüfusları bin civarındadır. Kültürel olarak en yoğun hissedildikleri yer olan İzmir dışında başta İstanbul ve Mersin olmak üzere kıyı şehirlerinde bulunurlar.

Denizcilik ve Kabotaj Bayramı, her yıl 1 Temmuz tarihinde kutlanan bir millî bayramdır.

8 Temmuz 1921'de Stockholm'deki İngiliz ve İsveç hükûmetleri arasında, İsveç vatandaşları ile Mısır'daki mahkeme sistemi arasındaki yasal ilişkileri düzenlemek amacıyla bir anlaşma imzalandı. Kanun hükümleri gerektirmediğinden dolayı bu anlaşma için onaylar değiştirilmedi ve 19 Temmuz 1921'de Birleşmiş Milletler Antlaşması ile yürürlüğe girdi.

22 Nisan 1921'de Christiania'da İngiliz ve Norveç hükûmetleri arasında, Norveç vatandaşları ile Mısır'daki mahkeme sistemi arasındaki yasal ilişkileri düzenlemek amacıyla bir anlaşma imzalandı.Kanun hükümleri gerektirmediğinden dolayı bu anlaşma için onaylar değiştirilmedi ve 28 Mayıs 1921'de Birleşmiş Milletler Antlaşması ile yürürlüğe girdi.

14 Temmuz 1921'de Kopenhag'daki İngiliz ve Danimarka hükûmetleri arasında, Danimarka vatandaşları ile Mısır'daki mahkeme sistemi arasındaki yasal ilişkileri düzenlemek amacıyla bir anlaşma imzalandı. Kanun hükümleri gerektirmediğinden dolayı bu anlaşma için onaylar değiştirilmedi ve 20 Ağustos 1921'de Birleşmiş Milletler Antlaşması ile yürürlüğe girdi.

Büyük Britanya ve Portekiz arasında Mısır'daki Kapitülasyonların Bastırılmasına İlişkin Anlaşma, Portekiz vatandaşları ile Mısır'daki mahkeme sistemi arasındaki yasal ilişkileri düzenlemek amacıyla 9 Aralık 1920'de Lizbon'daki İngiliz ve Portekiz hükûmetleri arasında imzalanan bir anlaşmadır. Onaylamalar 29 Eylül 1921'de Lizbon'da değiştirildi ve anlaşma yürürlüğe girdi. 12 Aralık 1921'de Birleşmiş Milletler tarafından tescil edildi.

4 Eylül 1920'de Atina'daki İngiliz ve Yunan hükûmetleri arasında, Yunan vatandaşları ile Mısır'daki mahkeme sistemi arasındaki yasal ilişkileri düzenlemek amacıyla bir anlaşma imzalandı. Onaylar 4 Ocak 1921'de Atina'da değiştirildi ve anlaşma yürürlüğe girdi. 26 Şubat 1921'de Birleşmiş Milletler Antlaşması ile tescil edildi.

İmtiyâzât, Müslüman hükûmetler tarafından Hristiyan güçlere tanınan kapitülasyonlar veya ticari ayrıcalıklardır. "Ayrıcalık", "üstünlük" anlamına gelen imtiyâz kelimesinden türemiştir. Tüccarlar için genel güvenlik, ölüme bağlı haklar, örf ve adetlere göre ibadet ve cenaze törenleri, çanak çömlek tamir etme hakkı, erzak tedarik etme, korsanlara karşı yardım, Müslüman cemaatinin liderine şikayet etme hakları vardı. Sınır dışı olmaları durumunda konsolosluk yargı yetkisini, çeşitli muafiyetleri ve toplu sorumluluğun kaldırılmasını kapsıyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.