Kuş; tüyleri, dişsiz gagaları, yumurtladıkları sert kabuklu yumurtalar yoluyla üreyen, yüksek metabolizma hızına sahip, dört odacıklı kalpleri ve hafif ama güçlü bir iskelet yapısına sahip, Aves sınıfını oluşturan sıcakkanlı omurgalı hayvanlar grubudur. Tüm dünyada yaygın olarak yaşayan kuşların boyutları arı sinek kuşunda 5 cm ila deve kuşunda 2,75 m arasında değişir. On bin kadar yaşayan kuş türü bulunur ve bunların yarısından fazlasını ötücü kuşlar oluşturur. Kuşların türlere göre farklılık gösteren kanatları vardır ve kanatsız olduğu bilinen tek grup kivi kuşu ve soyları tükenmiş olan moa ile fil kuşudur. Ön ayakların evrimleşerek kanatlara dönüşmesi kuşlara uçma yeteneği sağlamış ancak daha sonra yine evrimin devam etmesiyle penguenler, deve kuşları ve adalarda endemik olan bazı türler uçma yeteneğini kaybetmişlerdir. Kuşların sindirim ve solunum sistemleri de uçma yeteneğine uyum sağlamıştır. Özellikle deniz kuşları ve bazı su kuşları gibi kuşlar ayrıca evrimleşerek yüzme yeteneği de kazanmıştır.
Orycteropodidae, afrotherian memelilerin mevcut bir familyasıdır. Birçok fosil türü olmasına rağmen, günümüzde hayatta kalan tek tür, Orycteropus afer, yer domuzudur. Orycteropodidae, Tubulidentata takımındaki tek familya olarak kabul edilir, bu nedenle ikisi eşanlamlıdır.
Gibongiller (Hylobatidae), Asya'ya özgü bir Eski Dünya maymunları familyası. İnsansılar üst familyası içinde insangillerin kardeş taksonu olmalarından dolayı küçük insansı maymunlar olarak da adlandırılırlar. Familya 18 türü kapsar.
Balinaların evriminin, Hindistan alt kıtasında 50 milyon yıl önce çift toynaklılardan başladığı ve en az 15 milyon yıllık bir süre boyunca ilerleyip günümüz dişli ve dişsiz balina gruplarını oluşturduğu düşünülmektedir. Balinalar, çift toynaklılar takımına ait, tamamen suda yaşayan deniz memelileridir ve yaklaşık 50-55 milyon yıl önce diğer çift toynaklılardan kopmuşlardır. Birçok analiz, balinaların Eosen veya daha öncesinde evrimleştikleri ve su aygırları ile nispeten yakın – diğer çift toynaklılara göre – bir ortak ataya sahip olmaları gerektiğini göstermiştir. Memeli olarak, hava solumak için yüzeye çıkarlar; yüzgeçlerinde 5 parmak kemiği vardır; yavrularını emzirirler. Tamamen suda yaşamalarına rağmen, karasal atalarından gelen birçok iskelet özelliğini korumuşlardır. 1970'lerin sonlarında Pakistan'da yapılan araştırmalar, deniz memelilerinin karadan denize geçişindeki çeşitli aşamaları ortaya çıkardı.
Orrorin, Homininae içerisinde yer alan, primatların soyu tükenmiş bir cinsidir. Her ikisi de Kenya'da yer alan Miyosen tarihli Lukeino Oluşumu ve Pliyosen tarihli Mabaget Oluşumu'ndan çıkarılan örneklerinden bilinir. İki ayak üzerinde durabilen ilk hominidlerden olabileceği için paleoantropolojik açıdan önemli görülür.
Ardipithecus, yaklaşık 5.8 ila 4.4 milyon yıl önce Etiyopya'da yaşamış erken australopitesin cinsi. Hominina alt oymağının en eski tartışmasız üyesi olduğu kabul edilir. Ardipitecus'un iki ayak üzerine yürüyebilen ilk homininlerden olduğu düşünülmektedir. Cins, iki tür barındırır: Ardipithecus ramidus ve Ardipithecus kadabba.
Ardipithecus kadabba, iskelet kalıntıları ilk olarak 5,8 ila 5,2 milyon yıl öncesine ve daha sonra 5,77 ila 5,54 milyon yıl öncesine tarihlenen, Etiyopya'da yaşamış bir soyu tükenmiş bir hominid türüdür. İlk tanımlamasına göre fosiller, moleküler biyolojik tahminlere göre gelişim çizgileri 6,5 ila 5,5 milyon yıl önce ayrılan şempanzelerin ve insanların ortak atalarına yakındır.
Mammutidae, Miyosen ile Pleistosen ya da Holosen arasında yaşamış olan, hortumlular takımından soyu tükenmiş bir familyadır. Familya ilk olarak 1922 yılında Mammut (mastodonlar) cinsinin fosil kemiklerinin incelenmesi sonucunda tanımlanmış ve o zamandan beri değişik şekillerde sınıflandırılmıştır. Mastodon adı Yunanca μαστός "meme" ve ὀδούς "diş" kelimelerinden gelir ve bu familyayı diğer familyalardan ayıran özelliği tanımlar.
Zhiren Mağarası, Chongzuo, Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, Çin'deki Mulan Dağları'nda yer alan ve Hejiang Nehri'ne bakan karstik bir mağaradır. Zhiren Mağarası, anatomik olarak modern insanların fosil kalıntıları ile arkaik insanların fosil kalıntıların karışık olarak bulunduğu bir erken Geç Pleistosen bölgesidir.
Graecopithecus, ilk olarak 1944'te Yunanistan'da bulunan tek bir çene ile tanımlanan bir büyük insansı maymun cinsi. Geç Miyosen'e tarihlenen diş örneklerinin analizi, Graecopithecus'un şempanze hariç, insanların olası en eski doğrudan atası ya da alternatif olarak insanların ve şempanzelerin olası bir son ortak atası olabileceği önerilerine yol açmıştır. Ancak diğer bilim insanları bu iddialara kuşkuyla bakıyorlar. Fosil, bilim insanları tarafından El Graeco olarak adlandırıldı.
Sivapithecus soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 12.2 milyon yıl öncesine tarihlenen, bu cinse atanan hayvanların fosil kalıntıları, şimdi genellikle geç Miyosen'e tarihlenir. İlk fosiller 19. yüzyılda Hint Yarımadası'nın Siwalik Tepelerinde ve Kutch'ta bulunmuştur.Bu cinsteki türlerden herhangi biri modern orangutanların atası olabilir.
Dryopithecus, Avrupa'nın orta - geç Miyosen döneminde yaşamış, soyu tükenmiş bir büyük insansı maymun cinsidir. 1856'daki keşfinden bu yana, cins, aralarındaki çok küçük farklılıklara dayalı olarak tek kalıntılardan tanımlanan, sayısız yeni tür ile taksonomik kargaşaya maruz kalmıştır ve holotip örneğinin parçalı doğası, fosil örneklerini ayırt etmeyi zorlaştırmaktadır. Şu anda tek bir tartışmasız tür vardır, D. fontani tip türü, ancak daha fazlası da olabilir. Cins, Afrika insansı maymunlarının grubu olan Homininae alt familyasında bir dal olarak Dryopithecini oymağında ya da kendisine özel bir alt familyada (Dryopithecinae) sınıflandırılır.
Hominidae'nin Homininae ve Ponginae alt familyalarına filogenetik bölünmesi, kabaca 18 ila 14 milyon yıl önce, orta Miyosen'e tarihlenir. Bu bölünme aynı zamanda Pittsburgh Üniversitesi Sanat ve Bilim Okulu'nda antropoloji profesörü olan Jeffrey H. Schwartz ve Buffalo Müzesi'nde bilim direktörü John Grehan tarafından "orangutan- insan son ortak atası" olarak anılır.
Ouranopithecus, 9.6 ila 7.4 milyon yıl önce yaşamış, O. macedoniensis ve O. turkae adlı iki tür tarafından temsil edilen soyu tükenmiş bir Avrasya'lı büyük insansı maymun cinsidir.
Pliobates cataloniae, fosilleri İber yarımadası'nda bulunan, gibonların ve insanlar gibi büyük insansı maymunların kardeş taksonu olduğu düşünülen bir kök-hominoid türüdür. Anatomisi gibon benzeridir; Bu keşiften önce, ata maymun bauplanının Proconsul gibi sağlam olduğu varsayılmıştı. Bu tür, ilkel, maymun benzeri özelliklerin ve daha gelişmiş maymun özelliklerinin mozaik özelliklerine sahiptir; bununla birlikte, modern maymunların doğrudan bir atası değil, daha ziyade atalarının morfotipini koruyan ve böylece kendi Pliobatidae ailesine yerleştirilen bir yan daldı.
Amphipithecidae, Geç Eosen ve Erken Oligosen'de simiyen primat familyası. Fosilleri Myanmar, Tayland ve Pakistan'da bulundu. Sınırlı fosil kanıtları, arboreal dört ayaklılık ile tutarlıdır, ancak bununla sınırlı değildir. Başka bir deyişle, türler ağaçlarda dört ayak üzerinde hareket etmiş olabilir, ancak muhtemelen daha sonraki simiyenlerde görüldüğü gibi düzenli sıçramalarla değildi.
Nankin insanı, Çin'de bulunmuş bir Homo erectus alt türüdür. Bir erkek ve bir dişi kafatasının büyük parçaları ve H. e. nankinensis, 1993 yılında Nankin yakınlarında, Tangshan (汤山) tepelerindeki Hulu mağarasında keşfedildi. Nanjing/Nankin insanı terimi, Homo erectus'un bir alt türünü tanımlamak için kullanılır, ancak aynı zamanda üç fosile atıfta bulunulurken de kullanılır. Örnekler yerel bir işçi olan Liu Luhong tarafından, Hulu kireçtaşı mağarasında 60–97 cm derinlikte bulundu. Fosillerin tarihlendirmesi, 580.000 ila 620.000 yıllık tahmini bir yaş verdi.
Protopteryx, soyu tükenmiş bir avialan cinsidir ve Kretase döneminin en temel enantiornitheanınıdır. Tip türü, P. fengningensis'tir. İlk olarak 131 milyon yıl önce Çin'in kuzeyindeki Hebei Eyaletindeki Yixian Oluşumu'nun Sichakou Üyesi veya Huajiying Formasyonu'nda keşfedilmiştir. Protopteryx, Daibeigou Oluşumu'nda da bulunmuştur. Protopteryx adı "ilkel tüy" anlamına gelir: "proto-" "ilk" anlamına gelir ve "-pteryx" "tüy" veya "kanat" anlamına gelir. Adı, Protopteryx tüylerinin, tüy ve rami içermeyen iki uzun kuyruk tüyü gibi modern kuşlarınkinden daha ilkel olması gerçeğinden gelmektedir.
Yuanmoupithecus, geç Miyosen döneminde 8.2 ila 7.1 milyon yıl önce yaşamış soyu tükenmiş bir gibon cinsidir. Şu anda bilinen en eski gibondur. Çin'in Yünnan Eyaleti, Yuanmou'da keşfedildi. Tip türü Y. xiaoyuan'dır.
Anadoluvius turkae, Miyosen'in sonlarında Türkiye'de yaşamış Anadoluvius cinsine ait soyu tükenmiş bir kuyruksuz maymun türüdür. Orta Anadolu'da Çankırı Havzası'nın kuzeydoğu kenarında bulunan ve bu türe ait olduğu düşünülen fosiller, cinsin ilk tanımına göre 8,7 milyon yaşındadır. 2007 yılında Anadoluvius turkae'ye atanan üç çene parçası, 2023 yılında Ouranopithecus macedoniensis ile olan morfolojik benzerlikleri nedeniyle Ouranopithecus turkae olarak adlandırılmış ve Ouranopithecus cinsinin ikinci türü olarak tanımlanmıştır. Anadoluvius turkae'nin büyük maymunların filogenetik ağacındaki kesin sınıflandırması belirsizdir.
