Kaparot

Kaparot (İbranice: כפרות, Tekil: Kapara) bazı Yahudilerce Yom Kippur arifesinde uygulanan bir Yahudi ayinidir. Kişi, tavuğu veya bir tutam demir parayı bir başkasının kafasının üzerinde üç kere çevirerek o kişinin günahlarını sembolik olarak tavuğa veya paraya geçirir. Ardından tavuk kesilir ve oruç öncesi öğün olarak fakirlere verilir.^[1] Eğer kapara için kullanılan nesne paraysa, bu para fakire, oruç tutmaya başlamadan önceki öğününü alması için verilir.

Etimoloji

Kapara [כפרה], kaparotun tekil hali olup kefaret anlamına gelir; İbranice k-p-r kökünden meydana gelen kelime "kefaret etmek" anlamını taşır.^[2]^[3]

Uygulama

Yahudi dini uygulaması olan Kaparot'ta, horoz resmen dini ve kutsal kase görevi görüp kişinin kafası üzerinde sallandırılır ve Kefaret Günü olarak da bilinen Yom Kippur arifesinde akşamüstü kurban edilir.

Kurbanın amacı, sembolik olarak tavuk kullanılıp, insanoğlunun günahlarından kefaret etmesidir ve bunun için Eski Ahit'ten Yeşaya 1:18 baz alınmıştır. Dini uygulamadan ilk olarak Babil'deki Sura Akademisi'nin gaonu Natronay Ben Hilay tarafından MÖ 853'te bahsedilmiştir. Ben Hilay, bu geneleğin Babil Yahudileri ve Pers Yahudileri tarafından uygulandığından bahseder. 9. yüzyıl Yahudi dinadamları, İbranice kelime gever'in^[4] hem "adam" hem "horoz" anlamına geldiğini, dolayısıyla horozun insanoğlu yerine dini ve ruhani uygulamalarda ikame edilebileceğini anlatır.

Bu dini inanç sistemi içinde ve hatta kurban gerektiren diğer din sistemlerinde, bu dini ve ruhani eylem geçerli ve gereklidir çünkü "kurban töreni, kutsal olanla iletişim kurmak için aracı bir eylemdir; bu tören kişinin kendisiyle görünmez güçler arasında bağ kurmayı olanaklaştırır".^[5]

Genelde Haredi cemaatlerinde olmak üzere, moden zamanlarda kaparot, erkekler için canlı horoz ve kadınlar için canlı tavuk kesilerek uygulanır. Diğer cemaatlerde tavuk yerine para da kullanılabilir ve bu para yardım için bağışlanır.^[6]

Ayin uygulanmadan önce Mezmurlar 107:17-20 ve Eyüp 33:23-24 okunur. Tavuk veya para baş üzerinde sallandırılırken aşağıdaki pasaj üç kere okunur:

Bu benim takasımdır, bu benim bedelimdir, bu benim kefaretimdir. (Bu horoz (tavuk) ölüme giderken / bu para bağışa giderken), ben iyi ve uzun bir hayata ve huzura girip gideceğim.^[7]

Tarihi ihtilaf

Şulhan Aruh Orahayim ch.605'in orijinal baskısında Kaparot'un kaldırılması gereken abes bir gelenek olduğu yazıldır. Sonraki basımlarda "abes gelenek" deyişi kaldırılmıştır.

Kaparot'a, Nahmanides, Solomon ben Adret ve Yosef Karo gibi dinadamları tarafından şiddetle karşı çıkılmıştır. Adı geçen kişilerce, bu ayin gayri-Yahudi bir gelenek olup Kudüs Tapınağı dışında kurban kesilmesine karşı çıkan Yahudilik ruhuyla bağdaşmamaktadır. Fakat bu ayin Asher ben Jehiel ve oğlu Jacob ben Asher tarafından onaylanmıştır. Bu uygulama özellikle Isaiah Horowitz ve Isaac Luria gibi Kabalistleri cezbetmiştir ve Yeşaya 1:18'e istinaden kesilecek horozun beyaz olması tercih edilir. Bunun ardından bu uygulama başta genelde Doğu Avrupa Yahudileri olmak üzere kabul görmüştür.

Şulhan Aruh'ta Yosef Karo'nun bu eylemi tasvip etmediği görülür. Mişna Berura'ya göre bunun sebebi, bu ayinin gayri-Yahudi geleneklere benzemesidir. Rabbi Moses Isserles ise buna karşı çıkıp Kaparot'u destekledi.^[8] Özellikle Aşkenaz cemaatlerde Isserles'in duruşu büyük çapta kabul gördü. Kaf Hachaim'in 19. yüzyıl çalışmasına göre bu gelenek Sefarad cemaatlerce de kabul görmüştür.

Bazı Yahudiler Kaparot için, Tza'ar Ba'alei Chayim (hayvanlara uygulanan şiddete karşı gelen ilke) baz alınarak hayvan kesilmesine karşı çıkar.^[9] 2005'te Yom Kippur arifesinde Brooklyn, New York'ta, Kapara amacıyla birkaç tavuk kümeste ve yağmurlu ortamda terkedildi; aç ve susuz tavuklardan bazıları ASPCA tarafından kurtarıldı.^[10] Williamsburg'lu Ortodoks Yahudi haham Jacob Kalish'e, 35 tavuğu kapara amaçlı suda boğduğu için hayvanlara şiddet uygulamaktan dava açıldı.^[11] Tavukların uygunsuz muamele görmesinin zabıtlara geçmesi sonucu, buna cevaben Yahudi hayvan hakları örgütleri, başta İsrail'de olmak üzere kapara eylemlerine gözlemci göndermeye başladı.^[12]^[13] İbadet özgürlüğü ve laik kanunlarda hayvanların dini ayinlerde kullanılma kuralları gereğince Kaparot konusunda ABD Anayasa Mahkemesinin kararı şöyle olmuştur: (Özgürlük ile ilgili olan) Bir numaralı kanunun geçerli olması için dini inançların başkaları tarafından kabul edilebilir, mantıklı, istikrarlı ve anlaşılabilir olması zorunluluğu yoktur.^[14]^[15]

Erica Silverman'ın yazdığı çocuk kitabı olan When the Chickens Went on Strike ("Tavuklar Greve Gidince", 2005)^[16]^[17] Yidiş yazar Sholom Aleichem'in "Kapores" hikâyesinden esinlenilmiştir. Hikâye, 19. yüzyılda Roşaşana bayramı için hazırlık yapan bir Rus köyünde geçmektedir. Bir çocuk, tavukların greve gideceğine kulak misafiri olur. Kaparot için kullanılmaktan bıkmışlardır. Tavuklar kaçıştığı zaman kadınlar buğdaylarla, erkekle güç kullanarak ve haham pazarlık yoluyla tavukları geri getirmeye çalışırlar. En sonunda tavuklar sorar "[Yahudilerin kapara uygulaması gerektiği] Nerede yazılıdır?". Sonunda çocuk tavuklara yalvarır: "Kapara'sız babamı asla gururlandıramayacağım", tavuk cevap verir: "Evlat, bunun için tavuğa mı ihtiyacın var?"

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Şulhan Aruh Rama O.C. 605:1
^ "What does כפרה and כפרה עלייך mean in Hebrew?". Sunnyvale, California: Yahoo!. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011. כפרה comes from the Hebrew root k-p-r
^ "Strong's Concordance Lexicon entry for kaphar (Hebrew word #3722)". Rancho Santa Margarita, California: Blue Letter Bible. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. to cover, purge, make an atonement, make reconciliation, cover over with pitch
^ Complete Jewish Bible by David H. Stern -1998
^ Southeast Asian Perspectives on Power edited by Liana Chua, Joanna Cook, Nicholas Long, Lee Wilson - Routledge, May 2012 - p.85 [1]
^ Strum, Andrew (2002). "The Ancient Origins of an Obscure Egyptian Jewish High Holy Day Custom". Historical Society of Jews From Egypt. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011. ... alternatively been practised with coins which are then donated to charity.
^ The Complete Artscroll Machzor: Yom Kippur, p.4
^ Şulhan Aruh O.C. 605:1
^ "THE CUSTOM OF KAPPAROT IN THE JEWISH TRADITION". 24 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
^ Horrigan, Jeremiah (22 Ekim 2005). "Abandoned chickens saved from death". Times Herald-Record. 6 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
^ "Abuse Most Fowl; Chicken-death Bust". New York Post. 10 Kasım 2005. 14 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.
^ Sela, Neta (28 Eylül 2006). "Rabbis cry 'fowl' on ritual use of chickens". 6 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008.
^ Neroulias, Nicole (8 Eylül 2010). "Activists cry foul over ultra-Orthodox chicken ritual". The Oklahoman. Associated Press. 10 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2011. Some efforts, though, have been made to point out that the ritual is not religiously required and can instead be performed with money.
^ quoted by Justice Kennedy from the opinion by Justice Burger in Thomas v. Review Board of the Indiana Employment Security Division
^ "Criminal Law and Procedure By Daniel E. Hall - Cengage Learning, July 2008 - p. 266 [2] 20 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Silverman, Erica (4 Ağustos 2005) [2003]. When the Chickens Went on Strike. Illustrated by Matthew Trueman (reprint bas.). Puffin Books. ISBN 978-0-14-240279-5. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2011. Diğer özet (22 Eylül 2009). This is a revolution. You chickens want to turn the whole world upside down!
^ "Excerpts from the book "When the Chickens Went on Strike" by Erica Silverman". 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2012.