İçeriğe atla

Kantitatif psikoloji

Psikoloji
dizisinin bir parçası
Temel bilimler
Uygulamalı psikoloji
Kavramlar
Listeler
  • Disiplinler
  • Örgütler
  • Psikologlar
  • Psikoterapistler
  • Araştırma yöntemleri
  • Kuramlar
  • Zaman çizelgesi
  • Dizin
  • Şablon:Portal-inline

Kantitatif psikoloji veya Nicel psikoloji, insan veya hayvan psikolojik süreçlerinin matematiksel modellemesi, araştırma tasarımı ve metodolojisi ve istatistiksel analizine odaklanan bilimsel bir çalışma alanıdır. İnsan yeteneklerini ölçmek için testler ve diğer cihazları içerir.[1] Kantitatif psikologlar, psikolojik ölçüm teorisi ve tekniği ile ilgili bir alan olan psikometri olanlar da dahil olmak üzere çok çeşitli araştırma yöntemleri geliştirir ve analiz eder.[2]

Psikologlar uzun zamandır istatistiksel ve matematiksel analize katkıda bulundular ve kantitatif psikoloji artık Amerikan Psikoloji Derneği tarafından tanınan bir uzmanlık alanı. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki bazı üniversitelerde bu alanda doktora dereceleri verilmektedir ve kantitatif psikologlar endüstri, hükûmet ve akademide yüksek talep görmektedir. Hem sosyal bilimlerde hem de kantitatif metodolojide eğitimleri, çeşitli alanlarda hem uygulamalı hem de teorik problemleri çözmek için eşsiz bir beceri yeteneği sağlar.

Tarihi

Kantitatif psikolojinin kökleri, on dokuzuncu yüzyılda bilimsel yöntemin ilk olarak sistematik olarak psikolojik olaylara uygulandığı deneysel psikolojinin kökenine gider. Kayda değer katkılar arasında E. H. Weber'in dokunsal duyarlılık çalışmaları, Fechner'ın psikofizik yöntemlerin geliştirilmesi ve kullanımı ve Helmholtz'un 1850'den sonra başlayan görme ve seçmeler üzerine yaptığı araştırmalar vardı. Wilhelm Wundt'a genellikle "deneysel psikolojinin kurucusu" denir, çünkü kendisine bir psikolog der ve 1879'da birçok araştırmacının çalışmaya geldiği bir psikolojik laboratuvar açmıştır.[3] Bunların ve diğerlerinin çalışmaları, Immanuel Kant gibi teorisyenlerin psikolojinin bir bilim haline gelemeyeceği iddiasını desteklemeye yardımcı oldu, çünkü insan aklı üzerinde kesin deneyler imkansızdı.

Zekâ seviyesi testi

Ana madde: IQ

Zeka testi uzun zamandır kantitatif psikolojinin önemli bir dalı olmuştur. On dokuzuncu yüzyıl İngiliz istatistik uzmanı psikometrinin öncüsü Francis Galton, standart bir zeka testi oluşturan ilk kişi oldu ve insan farklılıklarını ve kalıtımlarını incelemek için istatistiksel yöntemleri ilk uygulayanlar arasındaydı. Zekanın büyük ölçüde kalıtım tarafından belirlendiğine inanmaya başladı ve ayrıca reflekslerin hızı, kas gücü ve kafa büyüklüğü gibi diğer önlemlerin zeka ile ilişkili olduğunu varsaydı.[4][5] Ertesi yıl 1882'de dünyanın ilk zihinsel test merkezini kurdu ve gözlemlerini ve teorilerini "İnsan Fakültesine Sorular ve Gelişimi" (Inquiries into Human Faculty and Its Development) bölümünde yayınladı.

İstatistiksel teknikler

IQ puanlarının normal dağılım ile temsili.

İstatistiksel yöntemler, psikologlar tarafından en çok kullanılan kantitatif araçlardır. Pearson korelasyon katsayısını ve ki-kare dağılımı testini başlattı. 1900-1920 döneminde t testi, ANOVA ve parametrik olmayan bir korelasyon katsayısı görülmüştür. 20. yüzyılın ikinci yarısında çok sayıda test geliştirilmiştir. Popüler teknikler nispeten yenidir.[6]

1946'da psikolog Stanley Smith Stevens, ölçülme ölçeğini hala sık sık atıfta bulunulan bir makalede Nominal, Ordinal, Oran ve Aralık olmak üzere dört ölçekte düzenledi.[7] New York Üniversitesi psikoloji profesörü Jacob Cohen, istatistiki güç ve etki büyüklüğünü içeren kantitatif yöntemleri analiz etti.[8] İsmini kappa katsayısına verdi.

1990 yılında American Psychologist dergisinde "İstatistik, Metodoloji ve Psikolojide Ölçüm Lisansüstü Eğitimi" başlıklı etkili bir makale yayınlandı. Bu makalede, Amerika Birleşik Devletleri'nde psikoloji lisansüstü programları için kantitatif yöntemlerde artırılmış ve güncel eğitim ihtiyacı tartışılmıştır.[9]

Araştırma alanları

Kantitatif psikologların genellikle ana ilgi alanı vardır.[10] Psikometride göze çarpan araştırma alanları arasında modern zihinsel test teorisi ve eğitim ve zeka testlerine odaklanan bilgisayar uyarlamalı testler bulunmaktadır. Diğer araştırma alanları arasında, fMRI veri toplama ve yapısal eşitlik modellemesi, sosyal ağ analizi, karar teorisi ve istatistiksel genetik gibi zaman serisi analizi yoluyla psikolojik süreçlerin modellenmesi yer almaktadır.

İki yaygın psikometrik test türü, bir amaç için ham entelektüel uygunluğu ölçmesi gereken yetenek testleri ve karakter, mizaç ve öznenin problemlerle nasıl başa çıktığını değerlendirmeyi amaçlayan kişilik testleri.

Kaynakça

  1. ^ "Quantitative Psychology". American Psychological Association. 22 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2014. 
  2. ^ "Classification of Instructional Programs – Psychometrics and Quantitative Psychology". The Integrated Postsecondary Education Data System. 1 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015. 
  3. ^ E. Hearst (ed) The First Century of Experimental Psychology, 1979, ss. 19-20, Hillsdale, NJ: Earlbaum
  4. ^ Bulmer, M. (1999). The development of Francis Galton's ideas on the mechanism of heredity. Journal of the History of Biology, 32(3), 263-292. Cowan, R. S. (1972). Francis Galton's contribution to genetics. Journal of the History of Biology, 5(2), 389-412. Ayrıca bakınız Burbridge, D. (2001). Francis Galton on twins, heredity and social class. British Journal for the History of Science, 34(3), 323-340.
  5. ^ Fancher, R. E. (1983). Biographical origins of Francis Galton's psychology. Isis, 74(2), 227-233.
  6. ^ Cousineau, Denis (2005). "The rise of quantitative methods in psychology" (PDF). Tutorial in Quantitative Methods for Psychology. 1 (1): 1-3. doi:10.20982/tqmp.01.1.p001. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2015. 
  7. ^ Stevens, Stanley Smith (7 Haziran 1946). "On the Theory of Scales of Measurement" (PDF). Science. 103 (2684): 677-680. Bibcode:1946Sci...103..677S. doi:10.1126/science.103.2684.677. PMID 17750512. 6 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2010. 
  8. ^ "Cohen's entry in Encyclopedia of Statistics in Behavioral Science" (PDF). 30 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  9. ^ Aiken, Leona S.; West, Stephen G. (Haziran 1990). "Graduate Training in Statistics, Methodology, and Measurement in Psychology: A Survey of PhD Programs in North America" (PDF). American Psychologist. 45 (6): 721-734. doi:10.1037/0003-066x.45.6.721. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2015. 
  10. ^ Mitchell J. Prinstein (31 Ağustos 2012). The Portable Mentor: Expert Guide to a Successful Career in Psychology. Springer Science & Business Media. s. 24. ISBN 978-1-4614-3993-6. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

Psikoloji veya Ruh bilimi, içgüdüsel davranışları ve zihni inceleyen bilimdir. Bilinçli ve bilinçsiz olayların yanı sıra daha çok duygu ve düşüncenin incelemesini içeren Psikoloji, çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Bu alanda uzman olan ve aynı zamanda bilgi araştırması yapanlara psikolog denir. Psikologlar, beyinin ortaya çıkan özelliklerini ve ortaya çıkan özelliklerle bağlantılı tüm fenomenleri anlamaya çalışırlar ve bu şekilde daha geniş nöro-bilimsel araştırmacı grubuna katılırlar. Psikoloji bilimi, bir sosyal bilim olmasına rağmen aynı zamanda doğa bilimleri olarak da kategorize edilebilir. Özellikle beyin biyolojisi bilgisini oldukça kullanır ve geliştirir.

<span class="mw-page-title-main">Francis Galton</span>

Francis Galton FRS FRAI, Kraliçe Victoria çağında yaşamış ve öjenik kavramını öne sürmüş İngiliz bilgin ve çok yönlü bir bilim insanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Deneysel psikoloji</span>

Deneysel psikoloji, psikolojiye doğa bilimleri gözlüğüyle bakar ve onu bilimsel yöntem yardımıyla anlamaya çalışır. Deneysel psikolojinin odaklandığı konular davranışı belirleyen süreçler ve zihinsel yaşamın doğasıdır. Bu dal, psikolojik bilgi birikimini günlük yaşamda karşılaşılan sorunları çözmekte kullanan uygulamalı psikoloji ve zihinsel hastalıkları terapi yoluyla ortadan kaldırmayı amaçlayan klinik psikolojiden ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Klinik psikoloji</span> Ruhsal bozukluklara adanmış psikoloji dalı

Klinik psikoloji bireyin zihinsel, davranışsal ve duygusal bozukluklarını inceleyen psikoloji dalıdır. Psikoterapi yöntemlerini sıklıkla kullanan klinik psikoloji, araştırma, öğretim ve program geliştirme konularıyla da uğraşmaktadır. Klinik psikoloji bir uzmanlık alanı olarak, bireylerin yanı sıra ailelerin ve çok çeşitli toplulukların yaşam boyu karşılaştıkları sorunları gidermeye çalışır. Genel olarak çalışma alanı, sorunları test ve görüşme gibi tekniklerle değerlendirme, tanı koyma, çözüm için müdahale etme ve bilimsel araştırma alanlarını kapsar. Eğitim, öğretim ve danışma gibi müdahalelerin yanı sıra ciddi psikopatolojik durumların tedavisi ile de ilgilenir. Bu çalışmaları yürüten meslek mensupları psikiyatri mütehassısları ile klinik psikologlardır.

Matematiksel psikoloji, psikoloji araştırmalarında algı, biliş ve motor süreçlerinin matematiksel modellemelerini ve ölçülebilir davranışların ölçülebilir uyarıcı karakteristikleriyle ilişkili olan kanun-benzeri kuralların kurulmasını temel alan bir yaklaşımdır. Pratikte "ölçülebilir davranış", "görev performansı" tarafından oluşturulmuştur.

Psikofizik nicelik bakımından, fiziksel uyaranın ve etkilediği algı ve hislerin arasındaki ilişkiyi inceler. Psikofizik, "uyarıcı ile algının arasındaki ilişkinin bilimsel çalışmasıdır ya da tam olarak "anlayış sürecinin, öznenin deneyimlerinin veya davranışlarının değişken özelliklerinin bir veya birden fazla fiziksel boyutların uyarıcılığındaki analizidir." diye tanımlanmıştır." Psikofizik, ruhi olanla fiziki olan arasındaki münasebetleri, deneysiz olarak inceler. Psikofiziğe göre, beden ve zihin iki farklı ama birbiri ile etkileşim içinde olan; birbirini değiştiren/dönüştüren, bir yapıda hareket etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">James McKeen Cattell</span> Amerikalı psikolog (1860 – 1944)

James Mckeen Cattell, (d. 25 Mayıs 1860 - ö. 20 Ocak 1944, Amerikalı psikolog ve Amerika Birleşik Devletleri'nde psikoloji profesörü unvanı almış ilk bilim insanı.

Psikometri, davranışların ölçülmesi ve değerlendirilmesi, istatistik yöntemlerinin psikolojiye uygulanması, davranışın açıklanması ve yorumlanmasında yararlanılabilecek matematiksel modellerin geliştirilmesi ile ilgili bir bilim dalı. Bir diğer adı psikometrik psikolojidir.

Sağlık psikolojisi bir tıbbi psikoloji altdalıdır. Sağlık, hastalık ve sağlık hizmetlerindeki psikolojik ve davranışsal süreçlerin incelenmesidir. Psikolojik, davranışsal ve kültürel faktörlerin fiziksel sağlık ve hastalığa nasıl katkıda bulunduğunu anlamakla ilgilenir. Psikolojik faktörler sağlığı doğrudan etkileyebilir. Örneğin, hipotalamik-hipofiz-adrenal ekseni etkileyen kronik olarak meydana gelen çevresel stres faktörleri kümülatif olarak sağlığa zarar verebilir. Davranışsal faktörler de bir kişinin sağlığını etkileyebilir. Örneğin, belirli davranışlar zamanla zararlı olabilir veya sağlığa iyi gelebilir. Sağlık psikologları biyopsikososyal bir yaklaşım benimser. Başka bir deyişle, sağlık psikologları sağlığı sadece biyolojik süreçlerin değil, aynı zamanda psikolojik, davranışsal ve sosyal süreçlerin ürünü olarak anlarlar.

Kültürlerarası psikoloji, değişkenlik ve değişmezlik de dahil olmak üzere, farklı kültürel koşullar altında insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerin bilimsel bir çalışmasıdır. Davranış, dil ve anlamdaki kültürel farklılığı tanımak için araştırma yöntemlerini genişleterek psikolojiyi genişletmeyi ve geliştirmeyi amaçlar. Akademik bir disiplin olarak psikoloji büyük ölçüde Kuzey Amerika ve Avrupa'da geliştiği için, bazı psikologlar, evrensel olarak kabul edilen yapıların, daha önce varsayıldığı kadar değişmez olmadığı konusunda endişe duymuşlardır, özellikle de diğer kültürlerde dikkate değer deneyleri çoğaltma girişimlerinin değişen başarıları vardır. Etki, biliş, benlik kavramları ve psikopatoloji, anksiyete ve depresyon gibi ana temaları ele alan teorilerin, diğer kültürel bağlamlara "dışa aktarıldığında" dış geçerliliğe sahip olup olamayacağı, kültürel psikoloji, kültürel farklılıkları hesaba katmak için kültürel farklılıkları hesaba katmak için tasarlanmış yöntemleri kullanarak bunları yeniden inceler. Her ne kadar bazı eleştirmenler kültürlerarası psikolojik araştırmalardaki metodolojik kusurlara işaret etseler ve kullanılan teorik ve metodolojik temellerdeki ciddi eksikliklerin psikolojideki evrensel ilkeleri araştırmaya engell olduğunu iddia etseler de, kültürler arası psikologlar, fizik veya kimya gibi evrenselleri aramaktan ziyade farklılıkların (varyans) nasıl ortaya çıktığını araştırmaya yönelmektedirler.

Psikolog, psikolojik yaklaşımları uygulayan; zihinsel durumları, algısal, bilişsel, duygusal ve sosyal süreçleri ve davranışları inceleyen bir profesyoneldir. Psikologların çalışmaları genellikle bireylerin birbirleriyle ve çevreleriyle nasıl ilişki kurduğunun deneysel, gözlemsel bilgileri ve yorumunu içerir.

Psikoloji, davranış ve zihinsel süreçlerin bilimidir. Öncelikli hedefi, hem genel prensipler oluşturarak hem de spesifik vakaları araştırarak bireyleri ve grupları anlamaktır.

Askerî psikoloji dost ve düşman kuvvetlerinde veya sivil topluluklardaki davranışları anlama, tahmin etme ve karşı koymaya yönelik psikolojik teorilerin ve ampirik verilerin araştırılması, tasarımı ve uygulanmasıdır. Askerî harekâtların yürütülmesi için istenmeyen, tehdit edici veya potansiyel olarak tehlikeli olabilecek davranışlara özel önem verilmektedir. Askerî psikoloji, askeri zaferler için askerî birlikler arasındaki dayanıklılığı teşvik etmek ve düşman güçlerine karşı koymak için psikolojinin çoklu alt disiplinlerini kullanır. Askerî psikoloji altında incelenen stres ve zihinsel hastalıklar askeriyeye özgü değildir. Ancak, askerler genellikle savaş ve savaş ortamlarında benzersiz stres kombinasyonlarıyla karşılaşırlar ve stresle ilişkili psikiyatrik bozukluklar yaşayabilirler. Askerî personelin karşılaştığı sorunların özel örnekleri arasında Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), suçluluk, aile ve partner zorlukları, kâbuslar ve geri dönüşler sayılabilir. Uygulamalı askerî psikoloji özellikle danışmanlık ve askerî personelin ve ailelerinin stres ve yorgunluğunun tedavisi üzerine odaklanmıştır.

Psikoloji temel bilimi, psikoloji alanında yapılan araştırmaların bazıları, uygulanan psikolojik disiplinlerde yapılan araştırmalardan daha "temel" dir ve doğrudan bir uygulaması yoktur. Psikoloji içerisindeki temel bilim yönelimini yansıttığı düşünülen alt disiplinler arasında biyolojik psikoloji, bilişsel psikoloji, nöropsikoloji vb. alt dallar sayılabilmektedir. Bu alt disiplinlerdeki araştırmalar, metodolojik titizlik ile karakterizedir. Psikolojinin temel bilim olarak kaygı, davranış, biliş ve duyguların altında yatan yasaları ve süreçleri anlamaktır. Temel bilim olarak psikoloji, uygulamalı psikoloji için bir temel sağlar. Uygulamalı psikoloji, aksine, temel psikolojik bilimlerin ortaya koyduğu psikolojik ilkelerin ve teorilerin uygulanmasını içerir; bu uygulamalar zihinsel ve fiziksel sağlık ayrıca eğitim gibi alanlarda sorunların üstesinden gelmeyi veya refahı artırmayı amaçlamaktadır.

Endüstri ve örgüt psikolojisi, psikoloji içinde uygulamalı bir disiplindir. Endüstri, iş ve örgütsel psikoloji (IWO), uluslararası alanda daha geniş bir küresel terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Psikoloji tarihi</span>

Psikolojinin tarihi, çok eski uygarlıklara uzanmaktadır. Psikoloji "davranış ve zihinsel süreçlerin bilimsel olarak incelenmesi" olarak tanımlanmaktadır. İnsan zihnine ve davranışına felsefi ilgi, Mısır, İran, Yunanistan, Çin ve Hindistan'ın eski uygarlıklarına dayanmaktadır.

Bu liste dikkate değer psikologları ve psikoloji alanında önemli katkıda bulunan insanları gösterir. Liste söz konusu olan kişilerin soyadlarının alfabetik sıralanması sonucu oluşturulmuştur.

Richard Shiffrin Amerikalı psikolog, Indiana Üniversitesi, Bloomington'da Psikoloji ve Beyin Bilimleri Bölümü'nde bilişsel bilim profesörüdür. Shiffrin, psikoloji alanına bir dizi dikkat ve hafıza teorilerine katkıda bulunmuştur. 1968'de Atkinson-Shiffrin bellek modelini, o sırada akademik danışmanı olan Richard Atkinson ile birlikte yazmışlardır. 1977'de Walter Schneider ile birlikte dikkat teorisini yayınladı. 1980'de Jeroen GW Raaijmakers ile birlikte 2000'li yıllara kadar bilişsel psikologlar için standart hatırlama modeli olarak kullanılan İlişkisel Bellek Araması (SAM) modelini yayınladı 1997 yılında Mark Steyvers ile birlikte SAM modelini Bellekten Etkili Alma (REM) modeliyle genişletti.

<span class="mw-page-title-main">Charles Spearman</span> İngiliz psikologu

Charles Edward Spearman, FRS, istatistik alanındaki çalışmalarıyla, faktör analizinin öncüsü olarak ve Spearman'ın sıra korelasyon katsayısıyla tanınan bir İngiliz psikologdu. Ayrıca, farklı bilişsel test puanlarının tek bir genel zeka faktörünü yansıttığı teorisi ve g faktörü terimini türetmesi de dahil olmak üzere, insan zekası modelleri üzerinde ufuk açıcı çalışmalar yaptı.

Louis Leon Thurstone psikometri ve psikofizik alanlarında Amerikalı bir öncüydü. Karşılaştırmalı karar yasası olarak bilinen ölçüm yaklaşımını tasarladı ve faktör analizine yaptığı katkılarla tanınır. 2002 yılında yayınlanan Genel Psikoloji İncelemesi araştırması, Thurstone'u John Garcia, James J. Gibson, David Rumelhart, Margaret Floy Washburn ve Robert S. Woodworth ile birlikte 20. yüzyılın en çok alıntı yapılan 88. psikoloğu olarak sıraladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.