Kanlıdivane
Κανυτελής (Grekçe) | |
 Antik şehrin merkezinde 5. yüzyıla tarihlenen katedral ve obruk | |
| Konum |  Mersin, Erdemli |
|---|---|
| Bölge | Kilikya |
| Koordinatlar | |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | MÖ 3. yüzyıl - MÖ 7. yüzyıl |
| Devir(ler) | Helenistik Dönem, Roma dönemi, Geç Antik Çağ |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Bazilikalar, antik cadde, sarnıç, nekropol, kaya mezarları, yazıtlar |
| Durum | Restore |
| Kamusal erişim | Açık |
Kanlıdivane (Grekçe: Κανυτελής, romanize: Kanitellis; Grekçe telaffuz: [kʰaːɲθeʎeːs]), günümüzde Mersin'in Erdemli ilçesinde yer alan antik kent. MÖ 3. yüzyılda kurulan ve MS 4. yüzyılda adı Neapolis olarak değişen[1] kentin Elaiussa Sebaste'nin sur dışında yer alan uzantısı olduğu tahmin edilmektedir.
19. yüzyıl ortalarında Fransız gezgin Victor Langlois tarafından keşfedilen[1] kent, 1970'li yıllarda yapılan kazılarla ortaya çıkarılmıştır. Yöredeki ilk arkeolojik araştırmaları ise Semavi Eyice gerçekleştirmiştir.[2]
Kent, doğal bir çökük olan 30 metre derinliğindeki geniş bir obruk etrafında kurulmuştur.[3] Kanlıdivane, akustiği çok iyi olduğu için günümüzde Uluslararası Mersin Müzik Festivali gibi etkinliklerde konserlere ev sahipliği yapmaktadır.[4]
İsmin kökeni
Semavi Eyice'ye göre Kanlıdivane isminin kökeni hakkında iki ihtimal vardır. İlk ihtimal isimdeki "kanlı" kısmının kentin antik ismi olan Kanitellis'ten ya da obruğun içinde yağmur sularıyla toprak rengine bulanan kabartmaların kırmızıya çalan renginden, "divane" kısmının ise burada dağınık olarak yaşayan Türkmen topluluklarının zaman zaman divan adı verdikleri toplantılarından gelebileceğidir.[5] İkinci ihtimal ise Roma döneminde suçluların obruğa atılıp vahşi hayvanlara yem edildiği için kente "Kanlıdivane" denildiğidir.[5]
Eski Kilikya adlı eserinde Viktor Langlois bu sözcüğün kökenini bütünüyle Yunanca "Kanytellis" sözcüğünün biçimsel olarak Türkçe benzeşimle dönüşmesine bağlar. Kany > Kanı ve Tellis > Deli biçimlerine (Yunanca'daki orijinal anlamları önemli olmaksızın) dönüşen bileşik kelime "Kanıdeli" veya "Kanlıdeli" haline gelmiştir.[6] "Deli" kavramı da daha sonra Osmanlıca "Divane" kelimesi ile değiştirilmiştir. Ayrıca yine aynı eserde "Kanlı Delik" adlı bir yerden bahsedilmektedir ki bu da obruğun rengi ile son derece uyumludur.[7]
Tarihçe
Olba Krallığı'nın kutsal yerleşim yeri olan kentin tarihi MÖ 3. yüzyıla kadar gitmektedir. İlk kez Helenistik Dönem'de yerleşim gören kent Roma ve Geç antik dönemlerde en yoğun dönemini yaşamış ve MS 4. yüzyılda en parlak dönemini yaşamıştır.[2][3] Ayrıca obruğun içerisinde yer alan merdivenler ve mağaralardan obruk içerisinin de yerleşim yeri olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. Merdivenlerle inilen obruğun büyüklüğünden ötürü tanrısal olduğu düşünülmüş ve kent tarihi boyunca dinsel bir merkez olmuştur.[2] Son olarak ise Bizans İmparatoru II. Theodosius burada kutsal bir Hristiyanlık merkezi kurmuştur.[3]
Kentte gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında tespit edilen 15 atölye ile presler, pres yatakları, vida ağırlıkları, pres ağırlık taşları, kırma tekneleri ve kırma taşları gibi üretim araçları kentin özellikle geç antik dönemde önemli bir zeytinyağı üretimi merkezi olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Kalıntı ve buluntular
Kentin çevresinde kurulduğu obruğun içerisinde Armaronxas ailesine ait kaya kabartması bulunmaktadır.[3] 4 metre genişliğinde 2 metre yüksekliğindeki bir niş içerisinde yer alan kabartmanın sağ tarafında beş satırlık bir yazıt yer almakta olup yazıtta ailenin isimleri yazmaktadır.[3] Obruğun batı duvarlarında ise Kilikya askeri olduğu düşünülen bir savaşçı kabartması yer almaktadır.[3]
Obruğun etrafındaki ana yerleşim yerinde ise kesme taştan yapılmış bazilikalar, caddeler, kaya mezarları, sarnıçlar yer almaktadır.[1] Yerleşim yerinin güneybatısında MÖ 2. yüzyılda inşa edildiği düşünülen kule kentteki günümüze kadar ulaşan en eski yapıdır.[3] Kitabesinde yazdığına göre kule, Tanrı Zeus için rahip krallardan Olbalı Tarkyaris'in oğlu Teukros tarafından yaptırılmıştır. Obruğun çevresindeki bazilikalar ise 4. yüzyıl sonları ile 6. yüzyıl ortaları Bizans dönemi eserleridir.[1]
Nekropoller
Kentin çevresinde üç nekropol tespit edilmiştir. Kuzeye doğru uzanan ve yüksek bir noktada bulunan kuzey nekropolü 4.5 hektarlık bir alanı kapsamakta olup burada hyposorion'lu ve podyumlu çok sayıda lahdin yanı sıra üç tapınak mezar ve bir eksedra yer almaktadır.[2] Bu nekropolün en yüksek yerinde Kraliçe Aba'nın kocası ve iki oğlu için yaptırdığı anıtsal mezar yer almaktadır.[1] Kanlıdivane'nin kuzeybatı yamaçlarında yer alan bir diğer nekropolde de hyposorion'lu lahitler ve tapınak mezar tespit edilmiştir.[2] Obruğun bir kilometre güneybatısındaki Çanakçı olarak anılan çöküntü alanında ise soylulara ait birçok kaya mezarı ve lahit yer almaktadır.[2][3] Burada yer alan kabartmalar nedeniyle diğer iki nekropole kıyasla daha fazla ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir.
Galeri
Çanakçı nekropolündeki bir kabartmanın detayı.
Çanakçı nekropolündeki bir kabartmanın detayı.
Kraliçe Aba'nın anıtsal mezarı.
Kraliçe Aba'nın anıtsal mezarı.
Armaronksas ailesi kaya kabartması.
Seten (Kanytelis, Mersin)
Sarnıç (Kanytelis, Mersin)
Kanlıdivane - Obruk (2)
Kanlıdivane - Obruk (1)
Kanlıdivane - Kalıntılar (6)
Kanlıdivane - Kalıntılar (5)
Kanlıdivane - Kalıntılar (4)
Kanlıdivane - Kalıntılar (3)
Kanlıdivane - Kalıntılar (2)
Kanlıdivane - Kalıntılar (1)
Kaynakça
- ^ a b c d e "Kanyteleis (Kanlıdivane)". mersin.bel.tr. 30 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
- ^ a b c d e f "İNANÇ TURİZMİ". mersinkulturturizm.gov.tr. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
- ^ a b c d e f g h "Kanlıdivane". kulturportali.gov.tr. 5 Şubat 2013. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
- ^ "ETKİNLİK MEKANLARI". merfest.org.tr. 10 Aralık 2012. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
- ^ a b Mersin: Ören Yerleri, Kaleleri, Müzeleri (PDF) (1. bas.). İstanbul: Mersin Valiliği. Ağustos 2007. s. 114. ISBN 9786054196074. 7 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Nisan 2014.
- ^ Eski Kilikya, Viktor Langlois, ÇEVİREN : RAHMİ BALABAN, MERSİN HALKEVİ YAYINLARI -1947, YENİMERSİN BASIMEVİ, Bölüm: Asar-ı Atika (Eski Eserler)
- ^ Eski Kilikya, Viktor Langlois, ÇEVİREN : RAHMİ BALABAN, MERSİN HALKEVİ YAYINLARI -1947, YENİMERSİN BASIMEVİ, Bölüm: Silifke'den Korikos'a
