İçeriğe atla

Kanlı Pazar (1972)

Kanlı Pazar (İrlandaca: Domhnach na Fola) veya Bogside katliamı, 30 Ocak 1972 tarihinde Kuzey İrlanda'nın Derry kentinin Bogside bölgesinde, 26 silahsız sivil haklar protestocusunun ve çevredekilerin Britanya Ordusu askerleri tarafından vurularak öldürülmesi olayıdır. Aralarında yedi gencin bulunduğu 13 erkek olay sırasında veya hemen ardından öldü, bir kişi ise o gün aldığı yaralardan dolayı dört buçuk ay sonra öldü. İki protestocu, üzerlerine sürülen askeri araçların altında kalarak yaralandı.[1] Yaralılardan beş kişi arkasından vuruldu.[2] Olay, Kuzey İrlanda Sivil Haklar Derneği'nin düzenlediği bir yürüyüş sırasında meydana geldi. Katliama katılan askerler Paraşüt Alayı Birinci Tabur üyeleriydi.[3]

Britanya hükûmeti olayla ilgili olarak iki ayrı soruşturma açtı. Olayın hemen ardından kurulan Widgery Tribünali, suçlamalara karşı askerleri ve Britanya makamlarını büyük ölçüde temize çıkardı. Askerlerin silahlı saldırısını "pervasızlığın sınırında" diye niteleyen Widgery'nin raporu, olayı örtbas etme amaçlı olduğu şeklinde yaygın olarak eleştirildi.[4][5][6] Newdigate'li Lord Saville başkanlığındaki Saville Soruşturması olayların yeniden incelenmesi için 1998 yılında açıldı. 12 yıl süren araştırmanın ardından 15 Haziran 2010'da Saville raporu kamuoyuna sunuldu. Olayın sorumluluğu hakkındaki tartışmaları yeniden alevledirebilir nitelikte bulgular içeren rapor, cinayetlere katılan bazı askerler için olası cezai soruşturmaların başlatılmasına yol açabilir.[7] Raporda, vurulanların tümünün silahsız olduğuna değinildi ve cinayetlerin "haksız ve yersiz" olduğu kaydedildi. Saville raporunun yayınlanması üzerine Britanya Başbakanı David Cameron, Birleşik Krallık adına resmen özür diledi.[8]

Geçici İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu'nun İrlanda'nın bölünmesine yönelik mücadelesi Kanlı Pazar'dan iki yıl önce başlamıştı, fakat olayla ilgili gelişen toplumsal algılar örgütün statüsünü ve örgüte katılım oranını önemli derecede artırdı.[9] Olayda ölenlerin, paramiliterler tarafından değil de Britanya Ordusu tarafından halkın ve basının gözü önünde vurulmasından dolayı Kanlı Pazar, Kuzey İrlanda'da Troubles döneminin en önemli olaylarından biri sayılır.[10]

Olayda yaşamını yitirenler

  • Patrick ('Paddy') Doherty (31)
  • Gerald Donaghey (17)
  • John ('Jackie') Duddy (17)
  • Hugh Gilmour (17)
  • Michael Kelly (17)
  • Michael McDaid (20)
  • Kevin McElhinney (17)
  • Bernard ('Barney') McGuigan (41)
  • Gerald McKinney (35)
  • William ('Willie') McKinney (26)
  • William Nash (19)
  • James ('Jim') Wray (22)
  • John Young (17)
  • John Johnston (59) (Olay günü iki yerinden vuruldu ve 16 Haziran 1972'de öldü)

Kaynakça

  1. ^ (İngilizce) 'Bloody Sunday', Derry 30 January 1972 - Names of the Dead and Injured 6 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CAIN. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  2. ^ (İngilizce) Extracts from 'The Road to Bloody Sunday', Dr. Raymond McClean 9 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CAIN. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  3. ^ (İngilizce) "Widgery Report" 23 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CAIN. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  4. ^ (İngilizce) "More 'butcher' than 'grocer'" 2 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Irish Democrat. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  5. ^ (İngilizce) "Schooled in scandal" 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Guardian. 1 Şubat 2004. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  6. ^ (İngilizce) "1972: 'Bloody Sunday' report excuses Army" 6 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  7. ^ (İngilizce) "Bloody Sunday killings to be ruled unlawful" 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Guardian. 11 Haziran 2010. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  8. ^ (İngilizce) "Bloody Sunday report published" 1 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. 15 Haziran 2010. En son 23 Kasım 2013 tarihinde erişildi.
  9. ^ (İngilizce) Peter Pringle and Philip Jacobson (2000). Those Are Real Bullets, Aren't They?. London: Fourth Estate. ISBN 1-84115-316-8. P. 293: "Youngsters who had seen their friends die that day flocked to join the IRA..."
  10. ^ (İngilizce) Eamonn McCann (2006). The Bloody Sunday Inquiry – The Families Speak Out. London: Pluto Press. ISBN 0-7453-2510-6. ss. 4–6.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda</span> Birleşik Krallıkın parçası olan Batı Avrupa ülkesi

Kuzey İrlanda, İrlanda Adası'nda İrlanda'nın kuzeyinde yer alan Birleşik Krallık'a bağlı özerk ülke.

<span class="mw-page-title-main">Derry</span>

Derry, resmî olarak Londonderry, Kuzey İrlanda'nın Londonderry Kontluğu'nun merkezi olan şehir. 2002'de Kraliçe beratı ile "Şehir" statüsünü kazanmıştır.

Kanlı Pazar kavramı ile aşağıdakilerden biri kastedilmiş olabilir:

Kanlı Cuma, İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA)'nun Kuzey İrlanda'nın Belfast kenti civarında, 21 Temmuz 1972 tarihinde 80 dakika içince yirmi-iki bombanın patlatılması sonucu 9 kişinin ölümüne, ikisi asker 130 civarında sivilin de yaralanmasına yol açan bombalama eylemlerine verilen isimdir.

Hayfa Caddesi Olayı, Irak’ın işgal edilerek Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden sonra 12 Eylül 2004 tarihinde Bağdat'taki Hayfa Caddesinde meydana gelen ve çok sayıda sivilin yanı sıra bir basın mensubunun ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından öldürüldüğü olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Ordusu'nda asker alımı</span> Britanyada asker toplama düzeni

Britanya Ordusu'nda asker alımı, 1707 yılında İngiltere Krallığı ile İskoçya'nın Büyük Britanya Birleşik Krallığında birleşmesinden itibaren günümüze kadar Britanya Ordusundaki silah altına alma politikasını anlatır. Genellikle gönüllülere dayanan asker alımı politikası sadece I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru ve II. Dünya Savaşı sırasında değişmiş, bu savaşlarda genel seferberlik ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1798 İrlanda Ayaklanması</span> Fransız Devrim Savaşları sırasında isyan

1798 İrlanda Ayaklanması veya Birleşik İrlandalılar Ayaklanması, 1798 yılında İrlanda'daki Büyük Britanya egemenliğine karşı aylarca süren ayaklanmadır. Ayaklanmanın ardındaki temel örgütlü güç Birleşik İrlandalılar Örgütü adlı gruptu. Grup Amerikan ve Fransız Devrimlerinin bağımsızlıkçı ve devrimci ideallerinden etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Uludere Olayı</span> Kürt sivillere karşı yapılan hava saldırısı

Uludere Olayı, Roboski Katliamı, Uludere Katliamı veya Uludere Operasyonu, 28 Aralık 2011 gecesi, Şırnak'ın Uludere ilçesine bağlı Ortasu köyünde Türk Hava Kuvvetlerinin F-16 savaş uçaklarıyla yaptığı bombardıman sonucunda 34 sivil kişinin ölmesi olayı. Olayda ölenlerin 28'i Encü ailesine mensuptu, Servet Encü yaralı olarak kurtuldu. Türk resmî makamları, ölenlerin Irak'tan Türkiye'ye mazot ve sigara getiren Kürt vatandaşların oluşturduğu bir kaçakçı kafilesi olduğunu açıkladı.

<i>Kanlı Pazar</i> (film, 2002) İrlanda TV filmi

Kanlı Pazar Paul Greengrass'ın yönettiği 2002 yapımı Büyük Britanya filmi. Film, 1972'de Kuzey İrlanda'nın Derry kentinde 26 göstericinin İngiliz askerleri tarafından vurulması, 13'ünün ölmesi ile sonuçlanan Kanlı Pazar'ı anlatıyor. Granada Televizyonu tarafından bir TV filmi olarak yaptırılmış olmasına karşın 20 Ocak'ta TV'de gösterilmesinden birkaç gün önce 16 Ocak'ta Sundance Film Festivali'nde prömiyer yaptı ve 25 Ocak'ta Londra sinemalarında gösterime girdi. Kanlı Pazar'ın Derry'de geçmesine karşın, filmin çekimleri Kuzey Dublin'de Ballymun'da yapıldı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda sorunu</span>

Kuzey İrlanda sorunu, Kuzey İrlanda'da süren ve çeşitli zamanlarda İrlanda Cumhuriyeti, İngiltere ve ana kara Avrupa'ya yayılan etnik milliyetçi çatışmalardır. "The Troubles" dönemi 1960'ların sonunda başladı ve yaygın görüşe göre 1998 Belfast Anlaşması ile sona erdi. Ancak şiddet eylemleri o zamandan beri ara sıra devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu</span>

İrlanda Ulusal Kurtuluş Ordusu, 8 Aralık 1974 tarihinde kurulan İrlanda cumhuriyetçisi sosyalist paramiliter bir örgüttür. Hedefi Kuzey İrlanda'yı Birleşik Krallık'tan ayırıp, sosyalist Birleşik İrlanda devletini kurmaktır.

Gerçek İrlanda Cumhuriyet Ordusu, Birleşik İrlanda devletini kurmayı amaçlayan İrlanda cumhuriyetçisi paramiliter bir örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">1981 İrlanda açlık grevi</span>

1981 İrlanda açlık grevi, Kuzey İrlanda'da cumhuriyetçi mahkûmlar tarafından beş yıl boyunca sürdürülen protestoların doruk noktası sayılan açlık grevidir. Protestolar, 1976 yılında Birleşik Krallık'ın hükümlü paramiliter mahkûmlara tanınan Özel Kategori Statüsü'nü geri almasıyla bir battaniye protestosu olarak başladı. 1978'de, hücrelerindeki dışkı dolu kovaları boşaltmak için hücrelerinden dışarı çıkan mahkûmlara yönelik gerçekleştirilen bir dizi saldırının ardından tedirginlik iyice tırmandı. Mahkûmlar, yıkanmak için kendi hücrelerini terk etmeyi reddedip dışkı ile hücrelerin duvarlarını kapladı.

Kingsmill katliamı, güney County Armagh, Kuzey İrlanda'da Kingsmill köyü yakınlarında 5 Ocak 1976 tarihinde gerçekleşen bir katliamdır. Silahlı kişiler, bir minibüsü durdurup içinden 11 Protestan işçiyi indirdikten sonra kurşuna dizdiler. Vurulan işçilerin 10'u öldü, biri ise 18 yerden vurulmasına rağmen olaydan sağ olarak kurtuldu. Orada olan bir Katolik işçiye zarar gelmedi. Saldırıyı, kendini Güney Armagh Cumhuriyetçi Eylem Gücü olarak adlandıran bir grup üstlendi ve savunmasız altı Katolik sivilin önceki gece öldürülmesi olayına misilleme olduğunu dile getirdi. Kingsmill katliamı, 1970'lerin ortalarında bölgede gerçekleşen karşılıklı cinayetlerin en ölümcülü ve sonuncusu oldu.

Dublin ve Monaghan bombalamaları, 17 Mayıs 1974 tarihinde İrlanda'nın Dublin ve Monaghan kentlerinde bomba yüklü araçlarla gerçekleştirilen bombalı saldırı eylemleridir. 33 sivilin öldüğü ve yaklaşık 300 kişinin yaralandığı saldırılar, Kuzey İrlanda sorunu olarak bilinen çatışma döneminde bir günde en yüksek sayıda kayıp verildiği olaydır.

Omagh bombalaması, Hayırlı Cuma Anlaşması'nın imzalanmasına itiraz eden eski Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu üyelerinden oluşan Gerçek İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun 15 Ağustos 1998 tarihinde Omagh, County Tyrone, Kuzey İrlanda'da düzenlediği bir bombalı saldırıdır. 29 kişi saldırı sonucu öldü ve yaklaşık 220 kişi yaralandı. Saldırı, BBC tarafından "Kuzey İrlanda'nın tek en kötü terör vahşeti" ve dönemin Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair tarafından "dehşet verici bir vahşet ve kötülük eylemi" olarak nitelendirildi.

1996 Manchester bombalaması, Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun 15 Haziran 1996 tarihinde İngiltere'nin Manchester şehrinde düzenlediği bir bombalı saldırıdır. Manchester kent merkezinde Corporation Caddesi üzerinde bir minibüse yerleştirilen ve şehrin altyapısını ve ekonomisini hedef alan bomba, sigortacılar tarafından tahminen 700 milyon sterlin değerinde büyük çapta maddi zarara neden oldu. 212 kişinin yaralandığı olayda can kaybı olmadı.

Milltown Mezarlığı saldırısı veya Milltown katliamı, 16 Mart 1988 tarihinde Kuzey İrlanda'nın başkenti Belfast'taki Milltown Mezarlığı'nda gerçekleştirilen bir saldırıdır. Ulster Savunma Birliği (UDA) gönüllüsü Michael Stone, Cebelitarık'ta öldürülen üç Geçici IRA gönüllüsünün mezar törenine katılan yaslı kalabalığa el bombaları ve tabancalarla saldırdı. Mezarlığın yakınındaki bir otoyola doğru koşan Stone, kendisini kovalayan büyük kalabalığa doğru ateş açmaya ve el bombası atmaya devam etti. Yakalanıp darp edildiği sırada polis tarafından kurtarıldı ve tutuklandı. Olayda üç kişi öldü ve 60'tan fazla kişi de yaralandı. "Benzeri görülmemiş, tek kişilik saldırı" televizyon haber ekipleri tarafından görüntülendi ve dünya çapında şok etkisi yarattı.

<span class="mw-page-title-main">Flavius Operasyonu</span>

Operasyon Flavius, 6 Mart 1988 tarihinde Cebelitarık'ta, Geçici İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) tarafından planlanan bir bombalı saldırıyı önlemek için görevlendirilmiş Special Air Service (SAS) timinin düzenlediği bir operasyondur. IRA'nın Aktif Servis Birimi (ASU) üyeleri Danny McCann, Seán Savage ve Mairéad Farrell, bir askeri bandonun haftalık nöbet değişimi için toplandığı valilik konutunda bomba yüklü araç patlatmak için plan kurdular. Amacının bir tutuklama operasyonu olduğu belirtilmesine rağmen, operasyon McCann, Savage ve Farrell'in ölümüyle sonuçlandı. Olaydan sonra yürütülen soruşturmada ölümlerin meşru olduğu sonucuna varıldı.

Downing Street Deklarasyonu, Birleşik Krallık Başbakanı John Major ve İrlanda Başbakanı Albert Reynolds tarafından 15 Aralık 1993 tarihinde Downing Sokağı 10 Numara başbakanlık ofisinde yayınlanan bir ortak deklarasyondur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.