İçeriğe atla

Kanlı Pazar (1969)

Koordinatlar: 41°02′13″K 28°59′09″D / 41.03694°K 28.98583°D / 41.03694; 28.98583
Kanlı Pazar
Saldırıların ertesi günü Hürriyet gazetesinin kapağı
BölgeTaksim Meydanı, Beyoğlu, İstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°02′13″K 28°59′09″D / 41.03694°K 28.98583°D / 41.03694; 28.98583
Tarih16 Şubat 1969 (55 yıl önce) (1969-02-16)
HedefSiviller
SilahlarSilahlı ve sopalı saldırı[1]
Ölü2[1]
Yaralı200+[1]
ŞüphelilerSağcılar[1]

Kanlı Pazar, 16 Şubat 1969 tarihinde İstanbul Taksim Meydanı'nda ABD'nin 6. Filo'sunu protesto etmek için 76 gençlik örgütünün toplandığı sırada meydana gelen olaylardır. Tarihçi Feroz Ahmad ise olayı "organize bir faşist şiddet örneği" olarak nitelemiştir.[2]

Arka plan

14 Şubat'taki Cuma namazından sonra Komünizmle Mücadele Derneği ile sağ kesimin denetiminde olan Milli Türk Talebe Birliği'nin öncülüğünde "Bayrağa saygı" mitingi düzenlendi.[3] Bu mitingde komünistlere karşı savaş açıldığı ilan edilerek halka iki gün sonra düzenlenecek olan 6. Filo'yu Protesto Yürüyüşü'nde komünistlere gereken dersi vermek üzere toplanma çağrısı yapıldı.[4] İzmir ve Trabzon'da 6. Filo'yu protesto gösterilerinde sağcı grupların saldırısı sonucu 14'ü ağır, 130 kişi yaralanmıştı.[5]

Saldırı

6. Filo'nun İstanbul'a gelişini protesto eden Ankara, İzmir, Trabzon ve İstanbul'daki olaylı gösterilerin ardından, öğrenci ve işçi örgütleri 16 Şubat'ta İstanbul'da emperyalizm ve sömürüye karşı "Emperyalizme Karşı Mustafa Kemal Yürüyüşü" çağrısıyla yürüyüş ve miting yapma kararı aldı. 76 gençlik örgütünün katılacağı gösteri için valilikten gereken izin alındı.[4][6] 16 Şubat günü, 10 binden fazla kişi Taksim'e kadar yürümek için Beyazıt'ta toplandı.[6]

Protestonun başladığı sırada "komünistlere gereken dersi verme" çağrısına uyan sağ görüşlü kişiler de Taksim Meydanı'na geldi. Burada toplu kılınan namazın ardından taşlı ve sopalı bir biçimde beklemeye koyuldu.[7] Beyazıt Meydanı'nda toplanan gençlik örgütleri yürüyüşe geçti. Sultanahmet, Sirkeci, Eminönü, Karaköy ve Dolmabahçe üzerinden Taksim Meydanı'na ulaşan göstericilerin önünü kesen polis, alana küçük gruplar halinde girmelerini sağladı. Alana girenler de burada bekleyen ve sadece iki sıra olan polis barikatını kolaylıkla aşan sağcıların sopalı, taşlı ve bıçaklı saldırısına uğradı. Tekbir getiren saldırganlar, göstericileri şiddetli bir biçimde dövdü.[8] Saldırı sırasında "Kahrolsun komünistlere", "Komünistlere ölüm" sloganları atıldı. Olaylar sırasında Ali Turgut Aytaç ve Duran Erdoğan adlı gençler bıçaklanarak öldürüldü. 200'den fazla kişi yaralandı.[1]

Ertesi gün Hürriyet gazetesinde yayınlanan Ali Turgut Aytaç'ın bıçaklandığı anı gösteren fotoğrafta bir toplum polisinin olayı sadece izlemekle yetindiğini anlaşılması toplumda büyük tepki yarattı. İktidardaki Adalet Partisi dışındaki siyasi partiler dönemin iç işleri bakanı Faruk Sükan'ın istifasını istediler. Buna karşılık, Sükan suçu solcu öğrencilere yükledi ve polisin normal görevini yerine getirdiğini belirterek tepkilere kayıtsız kaldı. Bu arada AP üyesi bazı milletvekilleri de suçlamalara katıldılar. Hatta AP senatörü Mahmut Vural konuyla ilgili bir genel görüşme açılmasını istese de sadece olay hakkında kısıtlı bir soruşturma yürütüldü.[4]

Popüler kültür

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "İşte "Cihad" çağrılarının sonu: Kanlı pazar". Cumhuriyet Gazetesi. 17 Şubat 1969. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  2. ^ Ahmad, Feroz (1977). The Turkish Experiment in Democracy: 1940-1975. Boulder, CO, USA: Westview Press. ss. 381. 
  3. ^ "Olayların kronolojisi". Cumhuriyet Gazetesi. 19 Şubat 1969. s. 7. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  4. ^ a b c "ABD karşıtı gösteriye tekbirli saldırı". Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000. 3. Cilt (3. bas.). İstanbul: YKY. Mayıs 2002. s. 215. 
  5. ^ "İzmir ve Trabzon'da arbede". 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  6. ^ a b "İstanbul'da polis, geniş tertibat aldı". Cumhuriyet Gazetesi. 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 
  7. ^ Karasapan, Ömer. Turkey and US Strategy in the Age of Glasnost. Middle East Report, No. 160, Turkey in the Age of Glasnost (Eylül-Ekim, 1989), s.8.
  8. ^ "Istanbul Protests". Turkish Daily News. 17 Şubat 2001. 9 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2008. 
  9. ^ "Ruhi Su Türküleri - Ellerinde Pankartlar". www.siir.gen.tr. 30 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taksim Meydanı</span> İstanbul, Türkiyede bir meydan

Taksim Meydanı, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan ve İstanbul kentinin en ünlü noktalarından biri olan meydan. Çevresindeki lokanta, mağaza, otel, eğlence ve kültür yerleriyle İstanbul'un en büyük turistik çekim merkezinden biridir. Cumhuriyet Döneminde bir meydan haline gelmiş olan Taksim Meydanı, pek çok siyasi ve toplumsal olaya da ev sahipliği yapmıştır. Meydandaki trafiği kısmen yer altına indiren Taksim Yayalaştırma Projesi, 2013 yılında kısmen tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu</span> Türkiyede bir işçi sendikaları konfederasyonu

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 13 Şubat 1967 tarihinde Türk-İş'ten ayrılan Maden-İş, Lastik-İş, Basın-İş ve bağımsız Gıda-İş, Türk Maden-İş (Zonguldak) sendikaları ve onların genel başkanları olan Kemal Türkler, Rıza Kuas, İbrahim Güzelce, Mehmet Alpdündar ve Kemal Nebioğlu tarafından kurulan işçi sendikaları konfederasyonudur. 12 Eylül Askeri Darbesi ile kapatılmasının ardından 19 Ocak 1992 tarihinde yeniden kurulmuştur. DİSK, bağımsız bir sınıf ve kitle örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Dünya Kadınlar Günü</span> uluslararası kadınlar günü

Dünya Kadınlar Günü, Birleşmiş Milletler tarafından bu şekilde tanımlanmış olarak her yıl 8 Mart'ta kutlanan uluslararası bir gündür. İnsan hakları temelinde kadınların siyasi ve sosyal bilincinin geliştirilmesine, ekonomik, siyasi ve sosyal başarılarının kutlanmasına ayrılmaktadır. Dünya Kadınlar Günü, kadın hakları hareketinde bir odak noktasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kızılay Meydanı</span> Ankara Yenişehirde meydan

Kızılay Meydanı ya da 15 Temmuz Kızılay Millî İrade Meydanı, Türkiye'nin başkenti Ankara'nın merkezindeki kent meydanı. Doğudan Ziya Gökalp Caddesi, batıdan Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, kuzey-güney ekseninde ise Atatürk Bulvarı yollarının kesişimindedir. Ankara'nın her tarafından ulaşımı oldukça kolay olan meydanda hem metro hem de Ankaray istasyonu bulunmaktadır. Çok sayıda büro, mağaza, kafe ve park bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bülent Ecevit'e suikast girişimleri</span>

Bülent Ecevit'e suikast girişimleri, 1970'li yıllarda Türk siyasetçi Bülent Ecevit'e karşı yapılmış tümü başarısızlıkla sonuçlanmış suikast girişimleri.

<span class="mw-page-title-main">1989 Tiananmen Meydanı protestoları</span>

1989 Tiananmen Meydanı Olayları, Çin'de (ÇHC) 15 Nisan - 4 Haziran 1989 arasında meydana gelen; öğrencilerin, aydınların ve işçilerin önderliğinde gerçekleşen gösterileri ve ardından yaşananları ifade eder. Gösterilerin odak noktası Pekin'de Tiananmen Meydanı idi, bununla birlikte göreceli olarak daha yumuşak gösterilerin gerçekleştiği Şangay gibi, Çin'in diğer şehirlerinde de kitlesel protestolar oldu.

<span class="mw-page-title-main">Altıncı Filo protestoları</span> 1960larda Amerikan emperyalizmine karşı gerçekleştirilen protestolar

Altıncı Filo protestoları, İstanbul'u ziyareti sırasında ABD'nin 6. Filo'da görevli askerlerine karşı girişilen eylemlerdir. 1967-1969 yılları arasında Beyoğlu'nda Amerikan askerlerinin başlarından keplerini kapmak, üstlerine kırmızı boya atmak, üniformalarını jiletlemek ya da kıstırıp hırpalamakla başlayan antiemperyalist eylemler askerlerin denize atılmasına kadar varmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ekim 2007 Dağlıca saldırısı</span>

21 Ekim 2007 Dağlıca saldırısı, 21 Ekim 2007 tarihinde saat 00.20'de PKK'nın Hakkâri ilinin Yüksekova ilçesine bağlı Dağlıca köyünde konuşlu Türk Silahlı Kuvvetleri Komando Taburuna karşı ağır silahlarla düzenlediği saldırıdır.

Kudüs Mitingi veya 6 Eylül Konya Olayları, İsrail Parlamentosunun Kudüs'ü başkent ilan etmesi nedeniyle Konya'da 6 Eylül 1980 günü gerçekleşen protesto ve şiddet olaylarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Yolu</span> Türkiyede komünist topluluk

Halkın Yolu yasadışı politik dergi çevresidir. Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi'nin 12 Mart Muhtırası ile yenilgiye uğrayıp kadroları arasında çıkan ayrışmadan sonra Devrimci Yol, THKP-C/MLSPB ve THKP-C/HDÖ ile aynı yılda Maoizm ideolojisini benimseyen Militan Gençlik Dergisi grubunun Halkın Yolu dergisini çıkarmasıyla kurulmuştur. Kuruluşundan itibaren grup yayın organı "Halkın Yolu" ve "Kızıl Bayrak" dergilerini çıkarmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de 1 Mayıs İşçi Bayramı</span>

1 Mayıs İşçi Bayramı, Türkiye'de ilk kez 1923'te resmî olarak kutlanmıştır. 2008 Nisan'ında, "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilmiştir. 22 Nisan 2009 tarihinde TBMM'de kabul edilen 5892 sayılı yasanın, 27 Nisan 2009'da Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile, 1 Mayıs resmî tatil ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gezi Parkı olayları</span> 2013te İstanbulda başlayan protesto

Gezi Parkı olayları veya Gezi Parkı direnişi, 28 Mayıs 2013 tarihinde, ilk olarak İstanbul'daki Taksim Gezi Parkı için hazırlanan kentsel gelişim planına karşı çıkmak amacıyla düzenlenen, daha sonrasında ifade özgürlüğü, medya sansürü, otoriteryanizm gibi toplumsal sorunlara ve Erdoğan'ın görece baskıcı yönetimine karşı toplumsal bir harekete dönüşen protesto hareketleridir.

<span class="mw-page-title-main">Gezi Parkı olayları zaman çizelgesi</span> Vikimedya liste makalesi

Aşağıdaki zaman çizelgesi Gezi Parkı olayları sırasında ve sonrasında yaşanan olayları kronojik sıralamasını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kobani Olayları</span> 7-12 Ekim 2014 tarihinde Türkiyede çıkan eylemler

Kobani Olayları veya 6-7 Ekim Olayları, IŞİD'in Kobani'yi kuşatmasına karşılık YPG militanlarının Türkiye sınırları üzerinden silah nakli yapmasına izin vermeyen 62. Türkiye Hükûmeti'ne tepki olarak HDP Merkez Yürütme Kurulunun 6 Ekim'de aldığı kararla ve sokağa çıkma çağrısıyla başlayan protesto eylemleri ve silahlı çatışmalar bütünü. Silahlı çatışmalar, YDG-H üyelerinin öncülüğünde başlatıldı ve daha sonra HÜDA-PAR taraftarlarının ve ülkücülerin de çatışmalara katılımıyla ve ardından polis güçlerinin müdahaleleriyle büyüdü. Olaylar sırasında güneydoğu Anadolu'da Türk güvenlik güçleri ile PKK militanları arasında meydana gelen ve can kayıplarıyla sonuçlanan çatışmalar da gerginliğin tırmanmasına katkıda bulundu.

Feminist Gece Yürüyüşü Türkiye'de, her 8 Mart'ta, çeşitli kadın örgütlerinden, çevrelerden, forumlardan katılan kadınların; patriyarkaya, cinsiyetçiliğe, ayrımcılığa, heteroseksizme, erkek şiddetine karşı yaptığı yürüyüş.

Ermeni ve Bağımsız Devletler Topluluğu güçleri tarafından 1992 yılında Azerbaycan Hocalı'daki 613 kadar sivilin katliamının yirminci yıl dönümü anısına bir miting düzenlendi. Bu çerçevede "Hocalı İçin Adalet" adını taşıyan büyük bir kampanya başlatıldı. 26 Şubat 2012'de İstanbul'da Galatasaray Lisesi önünden başlayan ve Taksim Meydanı'na doğru devam eden, yaklaşık 200.000 katılımcı ile saatlerce süren gösterilerde "Hepimiz Hocalılıyız" sloganları atıldı. 

Türkiye'de sağ-sol çatışması, 1968 yılında başlayıp 12 Eylül 1980 Darbesi'ne kadar süren bir siyasal şiddet sürecidir. Sağcı ve solcuların mahalleleri kapatması, katliamlar, sokaklarda kim tarafından işlendiği bilinmeyen cinayetler ve bombalı saldırılar nedeniyle süreç bazı kesimler tarafından "örtülü iç savaş" ve "küçük çaplı iç savaş" olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Anıtkabir'de düzenlenen miting ve protestolar</span>

Türkiye'nin başkenti Ankara'da bulunan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün naaşının yer aldığı anıt mezar olan Anıtkabir, inşasının tamamlanmasından beri birtakım miting ve protestolara ev sahipliği yaptı. 2524 sayılı Anıtkabir Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun'un 2. maddesi maddesi uyarınca hazırlanan ve 9 Nisan 1982'de yürürlüğe giren yönetmelikle birlikte Anıtkabir'de, Atatürk'e saygı amacı dışındaki her türlü tören, gösteri ve yürüyüş yapılması yasaklandı.

Taksim Mitingi, Cumhuriyet Halk Partisi'nin 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında "demokrasi ve cumhuriyet değerlerine sahip çıkmak amacıyla" 24 Temmuz 2016 tarihinde Taksim Meydanı’nda “Cumhuriyet ve Demokrasi Mitingi” adıyla düzenlediği miting. Miting adlandırmasında Türkiye'nin kurucu ve en eski partisi olmasının etkisi oldu. Miting partiler üstü bir miting olacak ve parti ayrımı gözetmeksizin herkes katılabilecekti.

Bu maddede, Türkiye'de gerçekleştirilen gösteriler ve protestolar listelenmektedir. Liste, Osmanlı dönemindeki protestoları da kapsamaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.