İçeriğe atla

Kangju

Kangju
MÖ 1. yüzyıl (?)-MÖ 5. yüzyıl
MS 250'de Kangju topraklarının haritası, Thomas Lessman'ın MS 200 dünya haritasından alınmıştır.
MS 250'de Kangju topraklarının haritası, Thomas Lessman'ın MS 200 dünya haritasından alınmıştır.
TürKlan
BaşkentKanka
Yaygın dil(ler)Soğdca
Tarihî dönemGeç Antik Çağ
• Kuruluş
MÖ 1. yüzyıl (?)
• Yıkılış
MÖ 5. yüzyıl
Öncüller
Ardıllar
Massagetler
Ak Hun İmparatorluğu
Günümüzdeki durumu

Kangju (Çince: 康居; pinyin: Kangju; Wade – Giles: K'ang-chü; Doğu Han Çince: kʰɑŋ-kɨɑ [1]) Orta Asya'da eski bir krallığın Çince adıydı ve bu krallık birkaç yüzyıl boyunca Yüeçiler'den sonra Mâverâünnehir'deki ikinci en büyük güç olmuştur.[2] Kangju halkı olan Kāng'lar (Çince: 康) Hint-Avrupalı yarı göçebe bir halktı, İranlı Soğdlar [3] veya kendileriyle yakından ilişkili olan diğer Asii halkları ile özdeşleştirilmişlerdir.[4]

Etimoloji

Antik Orta Asya'da uzmanlaşmış bir tarihçi olan John E. Hill'e göre, "Kangju (W-G: K'ang-chü) 康居" "Talas havzası, Taşkent ve Soğdiana"[5] civarını ifade eden bölgede yer almaktaydı. Edwin Pulleyblank'a göre, Kangju'nun başkenti Beitian, modernTaşkent'in içinde veya yakınlarında yer alamaktaydı.[6] John E. Hill'e göre ise Kangju ismi şu şekilde tarif edilebilirdi;[5]

Çince adının (康居-Kangju'nun), etnik bir isimi veya bir bölgeyi ifade etmek için mi kullanıldığı yoksa her ikisini birden mi amaçlandığı hakkında net bir bilgi söz konusu değildir. Çince, 居 ju şu anlamları ifade eder: 'koltuk', 'merkezi faaliyet veya otorite yeri; "yerleşmek", "ikamet etmek" veya "işgal etmek (askeri olarak)." ... Bu nedenle, bu terim "Kang'ın evi" veya "Kang'ın işgal ettiği bölge" anlamına gelebilir. Çince, kang 康 'refah', 'huzurlu,' mutlu ','yerleşmek', 'istikrar' anlamlarını taşır. Kangju, 'Barışçıl Toprak' ya da 'Barışçılların Üstü (İnsanlar)' olarak çevrilebilir. ... Kangju adı başlangıçta yabancı bir ismin seslerini kopyalama girişimi olsa bile, yine de Çince konuşanlara huzurlu bir yer duygusu vermekteydi ve 'Kang' ismi barışçıl insanları ifade ederdi..

—John E. Hill

Çin kaynakları, Sui ve Tang hanedanları döneminde Kangju'ya, Kang Krallığı(basitleştirilmiş Çince: 康 国; geleneksel Çince: 康 國) der. Kangju o dönem Göktürk Devleti'nin bir parçasıydı.[7] Pulleyblank ise, Kangju'yu Tohar dilleri ile ilişkilendirmiştir. Pulleyblank'ın görüşü; muhtemelen "taş" anlamına gelen bir kelime olan kāṅka- kelimesi ve Kangju'nun başlangıçta batıya Soğdiana'ya göç etmiş ve Čač'ta (modern Taşkent) yer tutan Toharlar olduklarını öne sürer. Bununla birlikte Pulleyblank ayrıca Jie (羯) kabilesi ve Qiāngqú'nun (羌 渠), Xiongnu kabile konfederasyonuna dahil edilen Kangju halkı olabileceğini de öne sürmüştür.[8] Ayrıca Joseph Marquart, Omeljan Pritsak ve Peter B. Golden, Orhun yazıtlarında bahsedilen Kangju ve Kengeres, Transkafkasya'daki Kangarâyê, Kengü Tarban kenti ve toplu olarak VII. Konstantinos tarafından bahsedilen Kangar olarak bilinen üç Peçenek kabilesi arasında fonetik benzerlikler olduğunu kaydetmiştir ancak bunların tümü varsayımsal ifadeler olarak kalmıştır.[9]

Tarih

Zhang Qian'ın seyahatnamesinde ziyaret ettiği ülkeler ( mavi )

M.Ö. 2. yüzyıla ait Çin kaynaklarına göre Kangju, Dayuan'ın kuzeyinde ve Usun'nun batısında, Yüeçi'nin güneyinde yer almaktadır. Toprakları, Fergana Vadisi bölgesini ve Ceyhun ve Seyhun nehirleri arasındaki alanı, orta Seyhun boyunca devam eden çekirdek bölgeyi kapsamaktaydı.[2] Büyük İskender'in tarihçileri Harezmiler dışında bölgede herhangi bir siyasi gücün varlığından bahsetmediği için, Kangju sonradan ortaya çıkmıştır.[2]

Kangju, bölgeyi ziyaret eden Çinli gezgin ve diplomat Zhang Qian tarafından M.Ö 128 senesinde Shiji'nin seyahatleri adındaki eserin 123. Bölümünde yer alan belgelerde de geçmektedir:[10]

"Kangju, Dauyan'ın yaklaşık 832 kilometre kuzeybatısında yer alıyor. Halkları göçebedir ve gelenekleri Yueçiler'in geleneklerine benzemektedir. 80.000 veya 90.000 yetenekli okçuları mevcut. Yaşadıkları topraklar çok küçük.

Qian ayrıca, Kangju'nun kuzey-batısında bulunan Yancai 奄 奄 (kelimenin tam anlamıyla "engin bozkır") olarak bilinen bir ülkeyi de ziyaret etmiştir. Yancai halkının geleneklerinin ve Kangju geleneklerinin birbirlerine olan benzerliklerini ifade etmiştir:

Yancai, Kangju'nun (Beitian'da Türkistan merkezli) yaklaşık 800 km kuzeybatısında yer almaktadır. Halk göçebedir ve gelenekleri genellikle Kangju halkınınkine benzer. Ülkenin 100.000'den fazla okçu savaşçısı var ve Kuzey Denizi olarak bilinen büyük bir kıyısız gölle sınırlanıyor
Kangju madeni parası

Hanshu (MÖ 206'dan MS 23'e kadar olan dönemi kapsayan) dönemine kadar Kangju, 120.000 kişinin silah taşıyabileceği 600.000 kişilik bir ülkeye önemli ölçüde egemen olmuştur. Kangju bu dönemde kendi başına büyük bir güç halini almıştır. O zamana kadar beş küçük kralın kontrol ettiği Dayuan ve Sogdiana'nın kontrolünü ele geçirmişti.[11] MÖ 101'de Kangju, Dayuan ile ittifak kurarak Han'a karşı bağımsızlıklarını korumalarını sağladı.[2] Çin kroniklerinde bahsedilen, Yuiçi'nin kuzeyinde bir ülke olan Yancai'nin stratejik bir şehri olan "Kuzey Wuyi" 北 烏伊 (modern Khujand) Kangju'ya bağlıydı.[12][13] Y. A. Zadneprovskiy, Yancai'nin Kangju tabii oluşunu MÖ 1. yüzyılda meydana geldiğini ileri sürer.[2][14] Yancai, Roma kayıtlarında Aorsi ile özdeşleştirilmiştir.[2] Tarihçiler, Alanliao adını Alans ile ilikilendirmişlerdir.[14] Ayrıca Ural halklarından olan Yan halkı, Kangju'ya kürklerle haraç vermiştir.[2]

Kangju, Batı komşuları olan Sarmatlar ile yakın bağlantılar kurdu. Kangju'nun batıya doğru genişlemesi, Sarmatların birçoğunu daha batıya göç etmeye zorlamış ve bu nedenle Kangju'nun kavimler göçünde önemli bir rol oynadığı sonucuna varılmıştır.[2] Bu genişleme ile Kangju, İpek yolunun kilit kısımları üzerinde kontrol sahibi oldu.[2] Zamanla Kangju krallığı, yerleşik, tarımsal ve göçebe nüfusu olan birkaç bölgeyi birleştirdi.[2] Toprakları küçük olmasına rağmen, toprağının verimliliği ve gelişmiş uygarlığı Kangju'nun büyük bir nüfusu yönetmesini ve büyük bir askerî güç haline gelmesini sağlamıştır.[15] Kangju, MÖ 1. yüzyılın ortalarında kendilerini Kuzey Xiongnu ile ittifak ederek Usun ile sık sık mücadelelere girmiştir.[2] Kangju hükümdarı kızını kuzey Xiongnu hükümdarı Chih-Chih ile evlendirdi.[16] Xiongnu ve Kangju ittifakı başlangıçta başarılıydı ve MÖ 42'de Usun'ukuşattılar. Ancak Han imparatorluğu, MÖ 36'da (Zhizhi Savaşı) Talas'taki kuzey Xiongnu hükümdarını müdahale ederek öldürdü. Kangju hükümdarı daha sonra oğlunu Han imparatorluğuna rehin olarak göndermek zorunda kaldı.[2] Ardından Kangju, Han imparatorluğuna elçiler göndermeye devam etti ve MS 3. yüzyıla kadar sürdürebilecekleri bağımsız bir politika izledi. Kangju bağımsızlığının kanıtı olarak, MS 2. ve 3. yüzyıllarda basılan ve Harezmiler'inkine benzer kendi parasını basmıştır.[2]

Hou Hanshu'daki Çin General Ban Chao'nun biyografisi, M.ö 94'te Yueçi'nin kralının bir Kangju prensesiyle evlendiğini belirtmiştir. Çinliler daha sonra Yueçi'ye "kayda değer ipek hediyeler" gönderip ve Kangju Kralı'nı onlara karşı desteklemeyi durdurmasını istemişlerdir.[17] 3. yüzyıl Wei tarihçesi, Kangju'nun "daha önce var olan ve ne büyümüş ne de küçülmüş olan" birkaç ülke arasında olduğunu belirtir.[18][19] Kangju daha sonra MS 270 civarında Xionites tarafından yıkılmıştır.[20] Diğer Orta Asya halkları gibi, Kangju muhtemelen yıkıldıktan sonra Ak Hun İmparatorluğu dahil oldu.[2] Kangju daha sonra Sui ve Tang hanedanlıkları sırasında Kang Eyaleti (康 国) olarak biliniyordu.[21]

Kültür

Han kronikleri, Kangju seçkinlerinin yaşam tarzını anlatırken, Hükümdarı kışını Bitian'ın başkenti ve yazlarını at sırtında yedi günlük bir yolculuk olan bozkır karargahında geçirdiğini ifade etmektedir.[2] Kangju Hint-Avrupa halkı olarak kabul edilir ve genellikle Soğdlarla özdeş bir İran halkı olarak ifade edilmiştir.[2][3][15][22][23][24] Sinolog Edwin G. Pulleyblank, Kangju'nun Toharlar olabileceğini ileri sürmüştür.[25] Kangju'nun aristokrasisi, gelenekleri Yueçi'ninkine çok benzeyen göçebe kabilelerden oluşuyordu. Erken dönem Kangju mezarları, ölülerin kurgan höyükleri altında, genellikle kütüklerle kaplı çukur mezarlara yerleştirmişlerdir. Bu mezarlar genellikle el yapımı kaplar, demir kılıçlar, ok başları ve takılar içerir. Mezarlar, geleneksel Kangju kültürünün Sakalar'ın özelliklerine benzediğini gösteriyor.[2] Hristiyanlık döneminin başlangıcından itibaren şaft ve oda mezarlarında yaygınlaşma görülmüştür. Bu, genellikle Kangju'ya ait olduğu kabul edilen, MS 1. ile 4. yüzyıl Kaunchi ve Dzhun kültürlerinin mezarlarında görülür.[2] Kangju koçu kutsal bir hayvan olarak görmüştür.[26] Yazılı kaynaklardan ve arkeolojik buluntulardan yapılan referanslar, Kangju'nun hatırı sayılır derecede tarımsal gelişmişliğe ulaştığını göstermektedir.[2]

Kaynakça

  1. ^ Schuessler 2007, s. 332, 322
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Zadneprovskiy 1994, s. 463–464
  3. ^ a b Sinor 1990, s. 174: "... Çinlilerce K'ang-chii olarak bilinen Soğdlar ..."
  4. ^ Golden 1992, s. 53.
  5. ^ a b Hill (2015), Vol. 1, note 2.17, s. 183.
  6. ^ Pulleyblank, Edwin G. "The Consonantal System of Old Chinese," Asia Major 9 (1963), s.94.
  7. ^ Tangshu chapter 221b, p. 1, translated (into French) by Édouard Chavannes in Documents sur les tou-kiue [turcs] occidentaux, pp. 132-147. Paris. (1900).
  8. ^ Pulleyblank, Edwin George (1963). "The consonantal system of Old Chinese. Part II 9 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (PDF). Asia Major. 9: 246–248.
  9. ^ Golden 1992, s. 264-265.
  10. ^ Watson 1993, p. 234
  11. ^ Hulsewé (1979) s. 126, 130–132
  12. ^ Hill (2009), s. 377-383.
  13. ^ François & Hulsewé 1979, s.129
  14. ^ a b Zadneprovskiy 1994, s. 465–466
  15. ^ a b Benjamin, Craig (October 2003). "The Yuezhi Migration and Sogdia 18 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Transoxiana Webfestschrift. Transoxiana. 1 (Ēran ud Anērān). Retrieved 29 May 2015.
  16. ^ Zadneprovskiy 1994, s. 468
  17. ^ "Trois généraux chinois de la dynastie des Han orientaux," by Édouard Chavannes, p. 230. In: T'ouang pao 7 (1906)
  18. ^ Hill (2004),
  19. ^ Hill (2015), Vol. I, note 2.15, s. 175.
  20. ^ Harmatta 1994, s.21
  21. ^ The Chinese encyclopaedia Cihai (辞海) under the entry for "seven luminaries calendar" (七曜历/七曜曆, qī yào lì) has: "[The seven-day week ] was also transmitted to China by Manichaeans in the 8th century from the country of Kang (康) in Central Asia." (t ranslation after Bathrobe's Days of the Week in Chinese, Japanese & Vietnamese, plus Mongolian and Buryat 24 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (cjvlang.com)]
  22. ^ Kyzlasov 1996, s. 315–316
  23. ^ Sinor 1990, s. 153
  24. ^ Wood 2004, s. 94
  25. ^ Loewe & Shaughnessy 1999, s. 87–88
  26. ^ Mukhamedjanov 1994, s. 277
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sakalar</span> eski bir etnik grup

Sakalar, Kuzeydoğu Avrasya stepleri ile Tarım havzasında yaşayan ve at yetiştirme, madencilik yapma kabiliyetleri geliştirmiş olan tarihi halk. Kaynakların genelde Sakaları Türkî ya da İrani bir halk olarak sayılmasının yanı sıra kimlikleri konusunda tartışmalar sürmektedir. Ancak Avrasya stepleri'deki kurganlarda bulunan kişilerin naaşları üzerinde son yapılan genom ve mitokondriyal DNA çalışmaları sonuçlarına göre, kurganlarda bulunan Saka naaşlarına genetik yakınlık gösteren kişilerin hepsinin günümüz Türki halklara mensup olan bireyler oldukları görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Teoman</span> Asya Hun İmparatorluğunun kurucusu

Teoman, Asya Hun İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk hükümdarı olan Hun devlet adamı Tuvu Tanhu'nun oğlu ve Mete Han'nin babası. MÖ 3. yüzyıl dolaylarında yaşayan Teoman, bilinen ilk Hun (Hiung-nu) hükümdarıdır. Oğuz Han'ın babası Kara Han ile aynı kişi olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hiung-nu</span> İlk Çağda Orta Asyada yaşamış göçebe Avrasya Türk İmparatorluğu

Hiung-nu, Türkçe tarihyazımında bilinen isimleri ile Büyük Hun İmparatorluğu veya Asya Hun İmparatorluğu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyılın sonları arasında doğu Avrasya bozkırlarında yaşamış göçebe halklardan oluşan boylar konfederasyonudur. Bilinen ilk Türk devletidir. Hiung-nu halkı hakkındaki bütün bilgiler dağınık Çin kaynaklarına ve arkeolojik bulgulara dayanmaktadır. Dilleri hakkındaki değişik varsayımlar, Çin kaynaklarında bulunabilen çoğunluğu kişi ve unvan adları olan sözcüklere dayanmaktadır. Dillerindeki sözcüklerin Çin lehçelerindeki transkripsiyonlarına göre dillerinin Türk, İrani, Moğol, Ural, Yenisey kökenli veya yalıtık dil olduğuna ve hatta halkın çok uluslu olduğundan dilin de karışık bir dil olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Usun</span> Halk

Usun ya da Wusun ya da Vusun,, Han Hanedanı döneminde yaşamış göçebe-yarı göçebe Türk veya Hint-Avrupa kökenli bir halk. Çin kaynaklarının aktardığına göre Çin'in kuzey batısında Yüeçiler'e yakın bir bölgede yaşamış, Yüeçiler tarafından yenilgiye uğratılınca MÖ 176 yıllarında Hiung-nu'ların egemenliğine girmiş, daha sonra İli Nehri ve Issık Göl bölgesine yerleşmiş ve en azından beş yüzyıl boyunca bölgedeki gücünü korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">İran halkları</span> çeşitli Hint-Avrupa etno-linguistik grubu

İran halkları, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin, bir alt grubu olan İran dillerini konuşan dilsel ve etnik toplulukların bir toplamıdır. İran platosu boyunca Hindukuş Dağları'ndan Anadolu'ya kadar ve Orta Asya'dan Basra Körfezi'ne dek yayılmışlardır. İran halkları veya İrani halklar ifadeleri, bugünkü İran devletinin sınırları içinde yaşayan İran vatandaşları ile karıştırılmaması için "İranlı" yerine kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aksu (il)</span> Çinin Sincan Uygur Özerk Bölgesinin orta-batısındaki bir il

Aksu İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin orta-batısında, bir ildir. Aksu başşehridir.

<span class="mw-page-title-main">Piçan İlçesi</span> Çinin Sincan Uygur Özerk Bölgesinin batısında, Turfan İline bağlı bir İlçe

Piçan İlçesi, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin batısında, Turfan İli'ne bağlı bir İlçedir.

<span class="mw-page-title-main">Kağılık İlçesi</span>

Kağılık İlçesi,, Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin batısında, Kaşgar İli'inde bir İlçedir.

<span class="mw-page-title-main">Karaşehir</span>

Karaşahr veya Karasahr, Karaxahr, Karaschahr, Qara-Shāhr; eski bir budist krallığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Piçan Krallığı</span>

Piçan Krallığı, kabaca milattan önce 200 ile milattan sonra 1000 yıllarında Taklamakan Çölü'nün kuzeydoğusunda Lop Nur Tuz Gölü içine alan bölgede kurulmuş, Çince adı Shànshàn olan bir krallıktır.

Barlaslar, Barlas Boyu veya Barlas Aşireti Orta Asya'da bulunan Türk veya Türkleşmiş, Moğol göçebe konfederasyonu ve Büyük Timur İmparatorluğu'nun yönetici boyu.

<span class="mw-page-title-main">Seyanto Hanlığı</span> Göktürk Kağanlığının yönetimi altına girmiş bir Türk Hanlığı

Seyanto Hanlığı ; Tielelerin, Batı Göktürk Kağanlığından sonra kurduğu bağımsız devlettir. Şikoey Kağanın tahta çıkmasında sonra tekrar Batı Göktürk Kağanlığının boyunduruğuna girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sakaca</span>

Bazı araştırmacılar; Sakaca'nın Sakalar tarafından Kotan Krallığı, Shule Krallığı ve Tomşuk gibi Tarım Havzasında hüküm sürmüş Budist devletlerce konuşulmuş ve dil bilimciler tarafından Hotanca ve Tomşukça da denen 2 adet şiveye ayrılmış bir Doğu İran dili olduğunu iddia etmektedirler. Fakat bazı araştırmacılar da Sakaca'nın Ön-Türkçe ile ilişiği olduğunu düşünmektedirler.

Wiman Joseon eski Kore tarihinin Gojoseon döneminin bir parçasıydı. Wiman'ın Gojoseon Kralı Jun'dan tahtı ele geçirmesiyle başladı ve Wiman'ın torunu olan Kral Ugeo'nun ölümüyle sona erdi. Arkeolojik veriler dışında, Kore tarihinin bu dönemindeki ana kaynak Sima Qian'ın Shiji'sinin 115. bölümünden geliyor. Wiman aslen Han Hanedanlığı altında Yan Krallığından bir Çin askeri lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Han-Hiung-nu Savaşı</span> Savaş

Han-Hiung-nu Savaşı ayrıca Çin-Hiung-nu Savaşı olarak da bilinir, Çin Han İmparatorluğu ile göçebe Hiung-nu konfederasyonu arasında MÖ 133'ten MS 89'a kadar yapılan bir dizi askeri savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Şanyu</span>

Kuzey Şanyu, MS 1. yüzyılda yaşayan, isimsiz ve belirsiz bir şanyu veya Hiung-nu hükümdarıydı.

Shao Kang, Çin'in efsanevî Şia Hanedanı'nın altıncı hükümdarıdır. Saltanatı, MÖ 2007'den MÖ 1985 yılında ölümüne kadar sürmüştür.

Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ordos kültürü</span>

Ordos kültürü Ordos Havzası merkezli bir bölgeyi işgal eden maddi bir kültürdü. Bronz ve Erken Demir Çağı'nda, MÖ 6. yüzyıldan 2. yüzyıla kadar. Ordos kültürü, İskit sanatının önemli buluntularıyla bilinir ve Saka gibi Hint - Avrupa Avrasya göçebelerinin en doğudaki uzantısını temsil edebilir veya Paleo-Sibiryalılar veya Yenisiyalılarla ilişkilendirilebilir. Çin ve Han hanedanları döneminde bölge, çağdaş Çin devletlerinin kontrolü altına girdi.