İçeriğe atla

Kangal köpeği

Kontrol Edilmiş
Başlığın diğer anlamları için Kangal (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kangal
Türkiye'de bir kangal, 2005
Diğer adlarSivas Kangal köpeği, Karabaş[]
ÜlkeTürkiye
Köpek (Canis lupus familiaris)

Kangal, Türkiye kökenli bir çoban ve bekçi köpeği ırkı. Adını Sivas'ın Kangal ilçesinden alır.[2]

Dünyadaki bazı büyük köpek kulüpleri ve federasyonları tarafından tanınmadığı için Türkiye'deki otoritelerce dünyada safkan bir köpek ırkı olarak tanınması için çalışmalar yapılmıştır.[3][4] FCI, 25 Haziran 2018 tarihinde bu köpek ırkını özel olarak tanımlamıştır.

Kökeni

Kangal ilçesine de adını verdiği düşünülen, Orta Asya'dan göç eden Kanglı (Kangar) Türk boyunun, göç ederken bu köpek ırkını da getirdiği düşünülür.[2] Orhan Yılmaz, "Kangal Köpeği / Tarihi-Tanıtımı-Yetiştirilmesi-Islahı" adlı kitabında “Kanglı” Türk boyunun Orta Asya'dan göç ederken yanlarında üç şeyi getirdikleri; bunların at, it ve koyun olduğunu söyler. 11 Temmuz 2003'te düzenlenen I. Uluslararası Kangal Köpeği Sempozyumu'nun sonuç bildirisinde, “büyük Türk göçleri sırasında Türkistan'dan Anadolu'ya getirilen bir köpek ırkı olduğu” kabul edilmiştir.[5]

Kangallar en geç 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı sultanları tarafından üretilmiş ve samson olarak adlandırılmıştır.[2] Doğan Kartay, hem "Türk Çoban Köpeği Kangal" kitabında hem de I. Uluslararası Kangal Köpeği Sempozyumu'nda sunduğu bildiride, Kangalların, Osmanlı döneminde Yeniçeriler tarafından hem askerî işlerde hem de savaşlarda kullanıldığından bahsetmektedir. Kartay, bildirisindeRomalılarda “aslan” sözcüğünün karşılığı olan “samson” kelimesine atfen kangalları kullanan birliğe “Samsoncular” denildiğini belirtmektedir.[]

Özellikleri

Yavru Kangal köpekleri

Kangal köpekleri genellikle çoban köpeği olarak nitelendirilirler ancak bekçi köpeği tanımına daha çok uyarlar. Zira diğer çoban köpeği türleri sürüyü korumaktan ziyade yönlendirme ve yönetmekte ustadırlar. Kangal köpeğinin en belirgin özelliği ise sahibine duyduğu aşırı sadakat ve buna bağlı olarak sahibine ait olduğunu düşündüğü şeyleri korumaya yönelik kuvvetli içgüdüsüdür. Kurt, çakal gibi yabani hayvanlara karşı çok etkin bir muhafız olmakla beraber aile fertlerine ve özellikle de çocuklara karşı hiçbir tehdit oluşturmazlar.

Kangal köpekleri, üstün koruyucu yeteneklere sahip oldukları için Namibya'da yaygın bir şekilde yerli çiftçiler tarafından kulanılırlar. Güney Afrika Cumhuriyeti'ndeki çiftçiler hayvanlarını ve ekinlerini başta çitalar olmak üzere yırtıcı hayvanlardan korumak için bu köpeklerden yararlanmaktadır.

Evliya Çelebi, Seyahatnâme'sinde kangaldan bahseder. Bu köpeklerin “aslan kadar güçlü” ve cüsseli olduğunu yazar.

Bakım

Kangalın, uzun bir yürüyüş veya kısa bir koşu şeklinde, her gün egzersiz yapmaya gereksinimi vardır.[2] Ilık ila serin hava şartlarında dışarıda barınabilir. Kürk bakımı ihtiyacı azdır. Haftada bir ölü tüyleri temizlemek için tımarlanması gerekir.[2]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020. 
  2. ^ a b c d e Kangal dog 20 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. New Zealand Kennel Club. Erişim:20 Şubat 2012.
  3. ^ Floyd, Jennifer. "A Viewpoint on the Anatolian Shepherd/ Kangal/ Akbash Debate." 3 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anatolianworld.com. Shahbazin Anatolians, Erişim: 19 Eylül 2011
  4. ^ A Letter to FCI by the President of the Turkish Kennel Club 31 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kangal.ca. Erişim: 2 Eylül 2011
  5. ^ Koban, Evren; Gökçek Saraç, Çiğdem; Açan, Sinan Can; Savolainen, Peter; Togan, İnci (28 Mayıs 2009). "Genetic relationship between Kangal, Akbash and other dog populations". Discrete Applied Mathematics. Networks in Computational Biology (İngilizce). 157 (10): 2335-2340. doi:10.1016/j.dam.2008.06.040. ISSN 0166-218X. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022. 

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Köpek</span> evcil, etçil ve memeli bir hayvan

Köpek ; köpekgiller (Canidae) familyasına ait, görünüş ve büyüklükleri farklı 400'den fazla ırkı olan, etçil bir memelidir. Bozkurt'un alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da yakın akrabalardır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır.

<span class="mw-page-title-main">Doberman</span>

Doberman, Almanya kökenli bir iş köpeği ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Afgan Tazısı</span> Köpek ırkı

Afgan Tazısı, av köpeği ve süs köpeği olarak yetiştirilen köpek ırkı. Afganistan kökenli olan Afgan Tazısı, kayalık arazide güçlü sıçrayışlar ve apansız dönüşler yapmaya elverişli bedeniyle kolayca hareket edebilen, görerek iz süren tazılar grubundaki birkaç av köpeği ırkından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mastif</span>

Mastif, iri bir köpek grubu.“Masty” kelimesinden türetilen bu ad “güçlü” anlamında kullanılmaktadır. Mastif olarak adlandırılan pek çok ırk vardır. Bunlara genellikle Molossus ırklar denir ve ortak bir atadan geldikleri düşünülür. Mastifler tarih boyunca genellikle savaş köpeği ve bekçi köpeği olarak kullanılmışlardır. Roma İmparatorluğu'nda arenalarda ayılar, aslanlar, kaplanlar, köpekler ve insanlarla dövüştürülmüşlerdir. İngiltere'de boğalarla ve ayılarla dövüştürülmüşlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Köpek ırkları</span>

Köpek ırkı, köpek türünün ırkları.

<span class="mw-page-title-main">Alman çoban köpeği</span> Almanya kökenli köpek ırkı

Alman çoban köpeği veya Alman kurdu, Almanya kökenli bir köpek ırkıdır. Türkçede bazen kurt köpeği olarak da anılırlar. Büyük, atletik ve güçlü olduğu kadar zeki olması, doğru yetiştirildiğinde bu köpeği mükemmel bir aile veya koruma, yahut iş köpeğine dönüştürür. Alman kurtları ikiye ayrılır; iş köpekleri ve şov köpekleri denilen iki farklı versiyonu vardır. İş köpeği olarak üretilen alman kurtları daha yüksek bir kalçaya ve daha uzun bacaklara sahiptirler. Show için üretilen köpekler ise daha alçak bir kalça, adaleli bir vücuda ve çok gösterişli bir posta sahip olurlar. Alman kurtların da en sık rastlanan hastalık kalça çıkığı(kalça displazisi) olarak bilinen eklem rahatsızlığıdır. Ayrıca alman kurtları çok hassas bir mideye sahip oldukları için özel bir diyet ile veya içeresinde fazla çeşit olmayan, aynı zamanda köpeğin alerjisinin bulunmadığı mamalar ile beslenmelidir. Alman kurtları dünyada en çok tercih edilen ırklar arasındadır. İş köpeği olarak, asker ve polis köpeği olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yorkshire teriyeri</span>

Yorkshire teriyeri, Birleşik Krallık kökenli, küçük bir teriyer ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Akbaş (köpek)</span> Köpek ırkı

Akbaş Anadolu'ya özgü bir köpek ırkıdır. Kangal ile aynı soy ailesindendir.

<span class="mw-page-title-main">Greyhound</span>

Greyhound, genelde koşu ve av için kullanılan bir tazı ırkı. Otuza yakın tazı ırkı olmasına rağmen Türkçede tazı sözcüğü sıklıkla greyhound anlamında kullanılır. Yarış için yetiştirilmiş İngiliz tazısı uzun boyu, güçlü bacakları, uzun çenesi ve aerodinamik yapısıyla saatte 72 km hıza 1,5 saniyede erişebilir.

Kars çoban köpeği, Türk çoban köpeği ırkı.

<span class="mw-page-title-main">Süs köpeği</span>

Süs köpekleri veya oyuncak köpekler, sadece insanlara dostluk etmesi için yetiştirilmiş köpekler. AKC, TKC gibi başlıca köpek kulüpleri tarafından tanınan bir köpek grubudur. UKC'de süs köpekleri yerine refakatçi köpekler grubu, ve FCI'da refakatçi ve süs köpekleri bulunur. Süs köpekleri geçmişte saray halkının yanlarında gezdirebilmesi için küçük, taşınabilir ve iyi huylu olacak şekilde üretilmişlerdir. Hâlen günümüzde de aristokrat çevrelerde tercih edilirler.

<span class="mw-page-title-main">Çoban köpeği</span>

Çoban köpekleri, sürülerin "idaresinde" kullanılan köpekler. Bu yönleriyle öncelikli görevleri sürüleri "korumak" olan bekçi ve koruma köpeklerinden ayrılırlar. Çoban köpekleri grubu, dünyadaki başlıca köpek kulüpleri tarafından tanınan bir köpek grubudur.

İşçi köpekler veya iş köpekleri; çok çeşitli ve zaman zaman ince detaylı işlerde insanlara yardımcı olmak üzere yetiştirilmiş köpekler. Bekçilik, rehberlik, yakın koruma, yük çekme ve arama-kurtarma gibi işlerde kullanılırlar. Cüsseleri genelde orta boy ile büyük boy arasında değişir. Hemen hemen hepsi sağlam yapılı, kaslı köpeklerdir. İşçi köpekleri güçleri, dikkatleri, zekaları ve sadakatleri ile meşhurdurlar.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu çoban köpeği</span>

Anadolu çoban köpeği, dünyadaki tüm önemli köpek kulüpleri tarafından tanınan, mastif türünde bir köpek ırkı. Batılı devletlerde Türkçe imlâsıyla çoban köpeği olarak da bilinir. American Kennel Club'a göre işçi köpekler grubunda, Merkezi İngiltere'de bulunan The Kennel Club'a göre çoban köpeği grubunda ve Dünya Köpek Federasyonuna (FCI) göre 2. grupta bölüm 2.2'dedir. Kangal, Akbaş, Karabaş ve Anadolu çoban köpeğinin ayrı ırklar olup olmadığı mevzuu tartışmalıdır ve Türkiye'deki otoritelerce Kangal'ın da dünyada safkan bir ırk olarak tanınması için çalışmalar yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bekçi köpeği</span>

Bekçi ve koruma köpekleri, canlıları veya gayrimenkulleri korumak üzere yetiştirilen köpekler. Bu gruba örnek olarak doberman, bulmastif, Anadolu çoban köpeği, Kangal, akbaş, Napoli mastifi, Saint Bernard ve rottweilerler verilebilir. Alman kurdu, çoban köpeği kategorisinde değerlendirilmesine rağmen dünyada yaygın olarak kullanılan polis, asker ve bekçi köpeklerindendir. Bazı ufak ve gürültücü ırklar da fiziksel koruma sağlamasalar da uyarı görevini yerine getirebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Alabay</span> Köpek ırkı

Alabay bugünkü Türkistan menşeli köpek türüdür. Alabay köpeklerin ortaya çıkışı MÖ 3. bin yıla kadar dayandırılmaktadır. Kangal gibi bazı alt tür çoban köpeklerinin atası olarak kabul edilir.Türkistan toplulukları tarafından yaygın olarak kullanılan doğal bir köpek ırkıdır. Yapay üretim değildir. Günümüzde Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Kazakistan, Afganistan, Doğu Türkistan, Kansu,Özbekistan gibi ülkelerde yerel halk tarafından çoban köpeği olarak yetiştirilmektedir. Orta Asya Çoban Köpeği, Orta Asya Ovtcharka, Türkmen Çoban Köpeği gibi isimlerle de anılan Alabaylar; Kafkas Çoban Köpeği, Kangal Köpeği ve Akbaş gibi köpek türlerle benzer genetik özellikler taşır. Dayanıklılık için doğal olarak genetik üstünlüklere sahip olan Alabaylar, uzun yürüyüş ve devriye gezileri için ideal arkadaştır. Erkek ağırlığı 110–150 kg, dişi ağırlığı 70–100 kg aralığındadır. Şimdiye kadar kayıt altına alınan en büyük alabay 178 kg ağırlığındadır.

<span class="mw-page-title-main">Karelya ayı köpeği</span>

Karelya Ayı Köpeği Fin köpek ırkıdır. Kendi ülkesinde ulusal bir hazine olarak kabul edilir. Karelya Ayı Köpekleri çeşitli hayvanları avlar. Hızlı refleksleri ve korkusuz doğası küçük kara ayıları, geyikler ve yaban domuzu gibi büyük hayvanları avlamak için onu çok popüler hale getirmiştir. Cins adını cinsin ayıları avlama yeteneği sayesinde kazandı. Karelya Ayı Köpeği, Finlandiya'daki en yaygın 10 köpek ırkı arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Alpine Dachsbracke</span> Köpek cinsi

Alpine Dachsbracke, Avusturya menşeli koku tazısı türünde küçük bir köpek ırkıdır. Alpine Dachsbracke, yaralı geyiklerin yanı sıra yaban domuzu, tavşan ve tilkinin de izini sürmek için yetiştirildi. Soğuduktan sonra bile bir izi takip etmede oldukça etkilidir. Alpine Dachsbracke köpeği çok dayanıklıdır ve Avusturya'nın menşe ülke olduğu söylenir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcü çoban köpeği</span> Köpek ırkı

Gürcü çoban köpeği, Nagazi veya Georgian Shepherd, Gürcistan'a özgü bir bekçi köpeği ırkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye kökenli köpek ırkları</span>

Türkiye kökenli köpek ırkları Türkiye'de endemik olan köpeklerdir. Türkiye kökenli köpek ırklarından bazıları Akbaş (köpek), Aksaray Malaklısı, Anadolu çoban köpeği, Anadolu Sultan Tazısı, Kafkas çoban köpeği, Kangal köpeği, Kars çoban köpeği, Rize koyun köpeği, Tarsus Çatalburun, Zağar, Zerdava,Trakya kopoyu, Anadolu kopoyu, arabacı palisi,Karadeniz dağ köpeği, Guregh ve Tonya finosu (kobi)dir. Türk kangal (karabaş) çoban köpeği hariç, tüm çoban köpeklerinin nesli tehlikede ya da ağır tehdit altındadır. Tüm köpek ırklarının korunması gerekli görülmektedir. Türkiye'de endemik olan en az 20 köpek ırkı bulunmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.