Kandiye Krallığı

Kandiye
*Regno di Candia*
Kandiye Regno di Candia
1205-1667
	Bayrak Arma
Başkent	Kandiye
Yaygın dil(ler)	Yunanca (Girit Yunancası), Venedikçe, Latince
Resmî din	Roma Katolik (resmi); Rum Ortodoks (yaygın)
Hükûmet	Koloni
Girit Dükü
• 1212–1216
• 1212–1216	Giacomo Tiepolo (ilk)
• 1667	Girolamo Battagia (son)
Tarihî dönem	Geç Orta Çağ ve Rönesans
• Dördüncü Haçlı Seferi
• Dördüncü Haçlı Seferi	1204
• Venedik'e Devir	1205
• Revolt of St. Titus	1363–1368
• Kıbrıs'ın Osmanlılar tarafından fethi	; 1571
• Girit'in Osmanlılar tarafından fethi	1667
• Açıktaki Girit adalarının Osmanlılar tarafından fethi	; 1715
Para birimi	Venetian coins
Öncüller	Ardıllar
	Bizans Giriti
Girit Eyaleti
Günümüzdeki durumu	Yunanistan

Kandiye Krallığı (İtalyanca: Regno di Candia) ya da Kandiye Dükalığı (İtalyanca: Ducato di Candia), 1205-1212'deki Venedik fethinden, 1645-1669'deki Girit'in Osmanlılar tarafından fethine kadarki döneminde, Venedik Cumhuriyeti'nin denizaşırı kolonisi olarak Girit adasının resmi adıdır. Ada, o zamanlardan modern çağın başlarına kadar başkenti Kandiye veya Chandax ile aynı isimle anılırdı. Modern Yunan tarih yazımında dönem, Venetokrasi (Yunanca: Βενετοκρατία, Venetokratia ya da Ενετοκρατία, Enetokratia) olarak bilinir.

Tarihsel arka plan

Girit adası, Dördüncü Haçlı Seferi'nin imparatorluğu dağıttığı ve topraklarını haçlı liderleri arasında paylaştırdığı 1204 yılına kadar Bizans İmparatorluğu'nun bir parçasıydı (bkz. Frankokrasi). Girit başlangıçta Bonifacio del Monferrato'ya tahsis edilmişti, ancak ada üzerindeki kontrolünü sağlayamayınca haklarını Venedik'e sattı. Venedik birlikleri adayı ilk olarak 1205'te işgal etti, ancak özellikle Venedik'in rakibi Ceneviz'in muhalefetine karşı güvence altına alınması 1212'ye kadar sürdü. Bundan sonra, yeni koloni şekillendi: Ada, Venedik şehrinin kendi bölümlerinden sonra adlandırılan altı vilayete (sestieri) bölünürken, başkent Kandiye doğrudan Commune Veneciarum'a tabi tutuldu. Yine Venedik kontrolü altındaki Tinos ve Kythira adaları krallığın yetki alanına girdi. 14. yüzyılın başlarında, bu bölümün yerini, dört modern vilayetle neredeyse aynı olan dört vilayet aldı.

Venediklilerin iskanı

Giacomo Tiepolo, Candia merkezli "Girit Dükü" (duca di Candia) unvanıyla yeni eyaletin ilk valisi oldu.^[1]^[2] Venedik'in Girit üzerindeki kontrolünü güçlendirmek için Tiepolo, metropolden kolonistlerin gönderilmesini önerdi. Venedikli kolonistler toprak alacak ve karşılığında askerlik hizmeti verecekti. Onaylanan öneri ile ilgili tüzük Carta Concessionis adı altında 10 Eylül 1211'de Venedik'te ilan edildi. 1212'de Girit'e yerleşmek üzere Venedik'ten ayrılan ilk kolonizasyon yola çıktı. 1222, 1233 ve 1252'de üç sömürgeci dalgası daha gönderildi ve göç daha sonraki yıllarda da daha düzensiz bir şekilde devam etti. Toplamda, yaklaşık 10.000 Venedikli'nin, Venedik yönetiminin ilk yüzyılında Girit'e taşındığı tahmin edilmektedir.^[3]

1252 kolonizasyon dalgası aynı zamanda uzun süredir terk edilmiş antik Kidonya kentinin bulunduğu yerde Canea'nın (modern Hanya) kurulmasıyla sonuçlandı.^[3] Venedikliler Girit'i karlı doğu ticareti için bir merkez olarak kullandılar ve adanın tarımsal ürününü sömürmek için katı bir kapitalist sistem yönettiler. İhraç edilen ürünler öncelikle buğday ve tatlı şarap ve daha az oranda da kereste ve peynirden oluşuyordu.^[4]^[5]

İsyanlar ve yerli halk

Venedik egemenliğinin ilk iki yüzyılında, yerli Ortodoks Rum nüfusunun Roma Katolik Venediklilere karşı ayaklanmaları sık görüldü ve genellikle İznik İmparatorluğu tarafından desteklendi. 1207 ile 1360'lardaki son büyük ayaklanma olan ve Yunanları ve Venedik coloni, metropolün mali çıkarlarına karşı birleştiren Revolt of St. Titus arasında on dört isyan sayıldı. Bundan sonra, ara sıra meydana gelen isyanlara ve Türk baskınlarına rağmen, ada büyük ölçüde zenginleşti ve Venedik yönetimi, devam eden İtalyan Rönesans'ına bir pencere açtı. Sonuç olarak, Yunan dünyasının başka yerlerinde benzeri olmayan bir sanatsal ve edebi canlanma gerçekleşti: El Greco'nun eserleriyle doruğa çıkan Girit Resim Okulu, İtalyan ve Bizans formlarını birleştirdi ve yerel deyimi kullanan yaygın bir edebiyat ortaya çıktı ve 17. yüzyılın başlarındaki romantikler Erotokritos ve Erofili ile doruğa ulaştı.

Osmanlı tehdidi ve son dönemler

1571'de Kıbrıs'ın Osmanlılar tarafından fethinden sonra Girit, Venedik'in son büyük denizaşırı mülküydü. Cumhuriyet'in görece askeri zayıflığı, adanın zenginliği ve Doğu Akdeniz'in su yollarını kontrol eden stratejik konumu ile birleştiğinde Osmanlı İmparatorluğu'nun dikkatini çekti. Uzun ve yıkıcı Girit Savaşı (1645-1669) sırasında, iki devlet Girit'in mülkiyeti için savaştı: Osmanlılar adanın çoğunu çabucak istila ettiler, ancak Venedik'in deniz üstünlüğü ve Osmanlı'nın başka yerlerdeki dikkat dağıtıcı unsurlarının yardımıyla 1669'a kadar uzayan sürede Kandiye'yı alamadılar. Sadece Suda, Gramvousa ve İspirlonga adalarının üç kalesi Venedik'in elinde kaldı. Mora Savaşı sırasında Kandiya'yı kurtarma girişimleri başarısız oldu ve bu son Venedik ileri karakolları nihayet son Osmanlı-Venedik Savaşı sırasında 1715'te Türkler tarafından alındı.

Kaynakça

^ Nicol, Donald M. (1988). Byzantium and Venice: A Study in Diplomatic and Cultural Relations (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. s. 164. ISBN 0-521-34157-4.
^ Miller, William (1908). The Latins in the Levant: A History of Frankish Greece (1204–1566). London: John Murray. S. 48
^ ^a ^b Detorakis, Theocharis E. (1986). Ιστορία της Κρήτης [History of Crete] (in Greek). Athens. S. 166-167
^ Between Venice and Istanbul : colonial landscapes in early modern Greece. Siriol Davies, Jack L. Davis. [Princeton]: American School of Classical Studies at Athens. 2007. ISBN 978-0-87661-540-9. OCLC 126229997. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022.
^ Medieval and Renaissance Venice. Donald E. Queller, Ellen E. Kittell, Thomas F. Madden. Urbana: University of Illinois Press. 1999. ss. 49-68. ISBN 0-252-02461-3. OCLC 40061377.

Konuyla ilgili yayınlar

Wikimedia Commons'ta Kandiye Krallığı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Abulafia, David: Enrico conte di Malta e la sua Vita nel Mediterraneo: 1203-1230, in In Italia, Sicilia e nel Mediterraneo: 1100-1400, 1987.
Arbel, Benjamin (2013). "Venice's Maritime Empire in the Early Modern Period". A Companion to Venetian History, 1400–1797 (İngilizce). Brill. ss. 125-253. ISBN 978-90-04-25252-3.
Da Mosto, Andrea (1940). L'Archivio di Stato di Venezia. Indice Generale, Storico, Descrittivo ed Analitico. Tomo II: Archivi dell'Amministrazione Provinciale della Repubblica Veneta, archivi delle rappresentanze diplomatiche e consolari, archivi dei governi succeduti alla Repubblica Veneta, archivi degli istituti religiosi e archivi minori (PDF) (İtalyanca). Roma: Biblioteca d'arte editrice. OCLC 889222113. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Ekim 2020.
Detorakis, Theocharis E. (1986). Ιστορία της Κρήτης [History of Crete] (Yunanca). Atina. OCLC 715204595.
Holton, David, (Ed.) (1991). Literature and Society in Renaissance Crete. Cambridge University Press. ISBN 9780521325790. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2022.
Jacoby, David (1999), "Cretan Cheese: A Neglected Aspect of Venetian Medieval Trade", Kittell, Ellen E.; Madden, Thomas F. (Ed.), Medieval and Renaissance Venice (İngilizce), Urbana: University of Illinois Press, ss. 49-68, ISBN 9780252024610
Jacoby, David (2010). "Candia between Venice, Byzantium and the Levant: the rise of a major emporium to the mid-fifteenth century". Vassilaki, Maria (Ed.). The hand of Angelos. An icon painter in Venetian Crete (İngilizce). Ashgate. ss. 38-47. ISBN 978-1-84822-064-5.
Jacoby, David (2014). "The Economy of Latin Greece". A Companion to Latin Greece. Brill. ss. 185-216. ISBN 9789004284104.
Lane, Frederic C. (1973), Venice, A Maritime Republic (İngilizce), Johns Hopkins University Press, ISBN 978-0801814600, 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ekim 2020
Maltezou, Chryssa (2010). "The history of Crete during the fifteenth century on the basis of archival documents". Vassilaki, Maria (Ed.). The hand of Angelos. An icon painter in Venetian Crete (İngilizce). Ashgate. ss. 26-37. ISBN 978-1-84822-064-5.
McKee, Sally (2000), Uncommon Dominion: Venetian Crete And The Myth Of Ethnic Purity (İngilizce), University Of Pennsylvania Press, ISBN 978-0-8122-3562-3, 11 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 12 Ekim 2020
Miller, William (1908). The Latins in the Levant: A History of Frankish Greece (1204–1566) (İngilizce). Londra: John Murray. OCLC 563022439.
Papadopoli, Zuanne (2007), L'occio (time of leisure). Memories of seventeenth century Crete; preface & comments by Alfred Vincent (İngilizce), Venedik: Hellenic Institute of Byzantine studies in Venice, ISBN 978-9-60774-341-1
Ploumidis, Georgios; Alexiou, Stylianos (1974). "Λατινοκρατούμενες ελληνικές χώρες: Κρήτη" [Latin-ruled Greek lands: Crete]. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Ι′: Ο ελληνισμός υπό ξένη κυριαρχία, 1453–1669 [History of the Greek Nation, Volume X: Hellenism under foreign rule, 1453–1669] (Yunanca). Atina: Ekdotiki Athinon. ss. 201-215.
Setton, Kenneth M. (1976). The Papacy and the Levant (1204–1571), Volume I: The Thirteenth and Fourteenth Centuries (İngilizce). Philadelphia: The American Philosophical Society. ISBN 0-87169-114-0.
Stallsmith, Allaire B. (2007), "One Colony, Two Mother Cities: Cretan Agriculture under Venetian and Ottoman Rule", Davies, Siriol (Ed.), Between Venice and Istanbul: Colonial Landscapes in Early Modern Greece, Hesperia Supplements (İngilizce), 40, The American School of Classical Studies at Athens, ss. 151-171, ISBN 9780876615409
Thiriet, Freddy (1975). La Romanie vénitienne au Moyen Age: le développement et l'exploitation du domaine colonial vénitien, XIIe-XVe siècles (Fransızca) (Second bas.). Éditions E. de Boccard.