İçeriğe atla

Kandidiyaz

Kandidiyazis
Ağızda kandidiyazis (pamukçuk)
UzmanlıkEnfeksiyon hastalıkları, Dermatoloji Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Kandidiyaz, herhangi bir Candida türüne bağlı olarak gelişen herhangi bir mantar enfeksiyonu için kullanılan genel addır. Kandidiyaz başka adlarla da anılabilmektedir ve bunlar şöyle sıralanabilir:

Kandidiyaz etkeni olan Candida türleri içinde en önemlisi, en sık saptanan etken olduğu için, Candida albicans'tır (kandida albikans okunur).

Hastalığın görüldüğü yerler

Bağışıklık sistemi normal çalışan kişilerde, kandidiyaza genellikle yalnızca bedenin dışarıya açık ve nemli bölgelerinde rastlanır:

  • Ağız içi (pamukçuk)
  • Vajinada (vajinal kandidiyaz)
  • Derinin kat yaptığı yerler (kalça, popo, koltuk altları, (intertrigo); bebeklerde alt bezi bölgesinde (pişik enfeksiyonu)
  • Parmak araları
  • Üst dudağın alt dudağı örttüğü dudak kenarında (perleş, Anguler Keilitis)

Kandidiyaz, vajina iritasyonunun (vajinit) ikinci başlıca nedenidir. Peniste de özellikle sünnet olmamış erkeklerde görülebilir.

Ösafagus epiteline yayılmış kandida enfeksiyonu. Mantar hücreleri kırmızı boyalıdır

Bağışıklık yetmezliğinde kandida enfeksiyonu ağızdan yemek borusuna (özofagus) yayılıp sistemik hale gelebilir, bunun sonucu çok daha ciddi bir durum olan fungemidir. Sistemik enfeksiyon, sindirim sistemiyle ilgili ameliyatlarda, yanık vakalarında ve damardan beslenme amacıyla takılmış kateterler yoluyla da olabilir. Candida kan yoluyla vucuda yayılır, kalp kapakçıklarında yerleşirse ateş, kalpte üfürüm olur, dalakta şişme olur; gözde enfeksiyon körlüğe yol açar; kan veya böbrek enfeksiyonu ateş, çok düşük tansiyon (şok) ve düşük idrar üretimine neden olur.

Üç ilâ dokuz yaş arası çocuklarda ağızda kronik mantar enfeksiyonları olabilir. Ağzın etrafında beyaz benekler şeklinde görünür. Ancak bu ender bir durumdur.

Nedenleri

Maya tipi mantarlar herkeste bulunur ama vücutta doğal olarak bulunan diğer mikroorganizmalar (normal flora) bunların çoğalmasını sınırlar. Diğer mikroorganizmalarla Candida türleri arasındaki dengenin bozulması durumlarında, Candida vücutta ileri derecede çoğalır.

Kadınların dörtte üçü hayatlarının bir noktasında kandidiyaza yakalanır. Her kadının vajinasında Candida albicans bulunur ve bu normalde bir sorun yaratmaz. Ancak normal florada bulunan laktobasiller ile olan dengesi bozulursa, aşırı çoğalma olur ve enfeksiyon belirtileri ortaya çıkar. Hamilelik, doğum kontrol hapı kullanımı, bazı antibiyotikler ve diyabet de bu dengeyi bozup mantar enfeksiyonuna yol açabilir.

Kandida enfeksiyonu, süt emen bebeğin ağzından annesinin meme ucuna (ve ters yönde de), cinsel ilişkide bir cinsel organdan öbürüne bulaşabilir.

Belirtiler

Belirtiler arasında kaşınma, yanma, ağrı, vajina veya vulvanın iritasyonu bulunur. Ayrıca vajinadan beyaz veya gri renkli, bira veya ekmek gibi "mayamsı" kokan, süzme peynir kıvamında bir akıntı olabilir.

Çoğu kadın daha sık rastlanan bakteriyel vajinozu mantar enfeksiyonu ile karıştırlar. Bakteriyle vajinozun tanısı ancak doktor tarafından konabilir. 2002 yılında Journal of Obstetrics and Gynecology yapılan bir araştırmaya göre kendini mantar enfeksiyonunu için tedavi etmekte olan kadınların yalnızca %33'ünde gerçekten mantar enfeksiyonu vardı. Diğerlerinde bakteriyel veya karışık enfeksiyon vardı.

Tanı

Candida albicans kolonileri

Potasyum hidroksit (KOH) çözeltisi kullanılır. Enfekte olmuş bölgeye bez sürterek veya hafifçe kazıyarak alınan bir örnek bir mikroskop lamı üzerine konur. Üzerine bir damla %10'luk KOH çözeltisi konur. KOH, deri hücrelerini çözer ama Candida etkilenmez. Mikroskop altında bakılınca Candida'nın hifleri ve psödosporları görünür. Yüksek sayıda varlıkları mantar enfeksiyonunun işaretidir. Tanının teyidi için steril bir bez önce enfekte olmuş deriye sonra da bir kültür ortamının yüzeyine sürülür. Ortamın birkaç gün enkübasyonundan sonra mantar ve/veya bakteri kolonileri belirir. Kolonilerin özellikleri organizmaya muhtemel bir tanı getirir.

Tedavi

Ev tedavi yöntemleri arasında bulunan yoğurt sürmek, içinde faydalı (probiyotik) laktobasiller içerdiği için mantarın büyümesine engel olur. Keza, sindirimi kolaylaştıran bakteriler içeren acidophilus tabletleri de aynı etkiyi gösterir. Hatta, içinde antimantar bir madde olan allisin bulunduran sarımsak başları iri parçalar halinde kıyılarak da kullanılabilir. Jel kapsüllerinin içine borik asit tozu doldurup bunların birkaç gece boyunca yatmadan vajinaya sokmak da mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek amacıyla kullanılan bir tedavi yöntemidir.

Kandidiyazın ilaç kullanmadan, geleneksel yöntemlerle tedavisi hafif vakalarda fayda gösterebilirse de hasta enfeksiyonun ciddiyetini her zaman kendi değerlendiremediği için tibbî muayene gerekli olabilir. Çoğu zaman reçeteli ilaçlar enfeksiyon tedavisinin tek yoludur. Kandididiyaz eğer ağızda, vajinada veya deride ise yüzeysel (topikal) antimantar ilaçlar (örneğin klotrimazol veya nistatin) veya ağızdan flukonazol kullanılır. Antimantar ilaçlar daha sık rastlanan bakteriyel vajinozlara karşı etkin değillerdir. Vücuda yayılmış kandidiyaz ki genelde hastaneye kaldırılmış hastalarda görülür, potansiyel olarak ölümcüldür. Amfoterisin B, flukonazol, caspofungin veya vorikonazol gerektirir.

Süt veren anneler durumunda annenin meme ucunda ve/veya bebekte kandidiyazis olması durumunda hem annenin hem bebeğin beraber tedavi olmasi gerekir, aksi halde enfeksiyon birinden öbürüne geri gelebilir. Bu tür vakalarda Gentian violet boya çözeltisi Candida enfeksiyonlarının üzerine sürülerek onu öldürmeye yarar.

Candida'nın çoğalma nedenini anlamak hastalığın kontrolüne yardımcı olur. Örneğin oral kandidiyaz genelde astım tedavisi için nefes (inhalasyon) yoluyla kortikosteroid alan hastalarda görülür. Bu hastaların her steroid dozundan sonra ağızlarını suyla çalkalamaları gerekir. Dudak kenarlarında meydana gelen enfeksiyon genelde akne tedavisi için izotretinoin alındığında görülür. Kandidiyaz, AIDS gibi çok daha önemli başka bir sorunun belirtisi de olabilir. Diyabetli hastalarda mantar hastalığına daha sık rastlanır çünkü şeker mantarın büyümesine yardımcı olur. Sık tekrarlanan mantar enfeksiyonlarında şekerden şüphelenilir ve ondan kaçınılması salık verilir. Bu durumda beslenme uzmanları bir dönem için şeker ve bazı nişastalı yiyeceklerden yoksun diyetler önerirler. Antibiyotik kullanımı vücuttaki doğal bakterilerin azalmasına neden olduğu için kandidiyaza yol açabilir, bu durumda probiyotik katkı tavsiye edilir. Bebeklerde pişik enfeksiyonunun tekrarlanmaması için alt bezi bölgesinin temiz, kuru ve mümkün olduğunca havaya açık olmasına çalışılmalıdır.

Kadınların vulvovajinal sağlıkla ilgili önlemlere dikkat etmeleri vajinal kandidiyaza engel olabilir. Lokal tedavi için vajinal tablet veya ilaçlı vajinal duş kullanılabilir.

Tarihsel notlar

Alman B. Lagenbeck 1839'da pamukçukta maya benzeri bir mantarın varlığını göstermiş olan ilk kişidir. 1923'te Christine Marie Berkhout, Utrecht Universitesi'ndeki doktora çalışmasında Candida cinsi ve albicans türünü tanımlamıştır. Yıllar boyunca bu cinsin ve türün tanımlanması evrim geçirmiştir: cins için Mycotorula ve Torulopsis, tür için ise Monilia albicans ve Oidium albicans artık kullanılmayan isimlerdir. Şu anda kullanılan isim, Uluslararası Botanik Kongresi (International Botanical Congress) tarafından "korunmaya alınmış isim" (Lat., nomen conservandum) tanımı altındadır. Sınıflandırmanın ayrıntıları Candida albicans maddesinde bulunabilir.

Candida cinsi yaklaşık 150 tür içermektedir. Bunların sadece altısının insanda enfeksiyona yol açtığı düşünülmektedir. Candida albicans bunların en başında gelir. İnsanda hastalığa yol açan diğer türler Candida tropicalis, Candida glabrata, Candida krusei, Candida parapsilosis ve Candida lusitaniae'dır.

Dış bağlantılar

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Kandidiyaz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Sınıflandırma
Dış kaynaklar


İlgili Araştırma Makaleleri

Zatürre, pnömoni ya da batar, akciğerde görülen yangılardır. Klasik pnömonilerde, akciğerlerin hava geçitlerindeki son bölüm ve hava kesecikleri (alveoller) etkilenir. İnterstisiyel pnömonilerde, hava kesecikleri (alveoller) arasındaki bölmeler yoğunlukla etkilenen alanlardır. Akciğerler günde 10.000 litre havayı süzer. Kan dolaşımına oksijen taşıyan solunum havasıyla birlikte çok sayıda katı ve sıvı partikül ile zararlı gazlar da akciğerlere ulaşır. Solunum havası içindeki zararlı etkilere verilen tepkilerin büyük bölümü canlı etkenlerden kökenli infeksiyon hastalıklarıdır. Toksik gazların ve sıvıların büyük bölümü “kimyasal pnömoniler” olarak nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">HIV/AIDS</span> HIV virüsünün sebep olduğu bulaşıcı ölümcül hastalık

AIDS, ilk kez 1980'lerin başında Orta ve Güney Afrika'da gündeme gelen ve giderek ürkütücü boyutlara ulaşan, etkeni HIV (İngilizce: Human Immunodeficiency Virus / Türkçe: İnsan bağışıklık yetmezliği virüsü) olan bir enfeksiyon hastalığıdır. HIV, bağışıklık sistemindeki akyuvarların (özellikle CD4+ lenfositler) yapısını bozarak ve sayısını azaltarak vücudun enfeksiyonlara karşı direncini ortadan kaldırır.

<span class="mw-page-title-main">Farenjit</span>

Farenjit, Pharyngitis yutağın (farenks) iltihaplanmasına (enflamasyon) yani yutak ve boğaz iltihaplanma verilen bir hastalıktır. Yutağın bazen mikrobik, bazen metabolik, bazen de çalışılan ortamın ısısına, tozuna bağlı olarak reaksiyon göstermesi olan farenjit sıklıkla boğaz ağrısı veya boğaz yangısı olarak anılır. Bademciklerin enfeksiyonu, tonsilit, de eş zamanlı olarak görülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Candida</span>

Candida, insanlarda ve hayvanlarda mantar hastalığına yol açabilen bir maya cinsidir, en önemli türü Candida albicans'tır. Türkçe "kandida" olarak okunur.

<span class="mw-page-title-main">Candida albicans</span>

Candida albicans, eşeyli çoğalan, diploit, maya tipi bir mantar türü ve insanlarda oral ve vajinal fırsatçı enfeksiyonların etmenidir. Candida cinsine ait 200 tür olmasına karşın Candida enfeksiyonlarının %75'inin sorumlusu C. albicans'tır. Türkçe okunuşu kandida albikanstır.

Pamukçuk ya da oral kandidiyaz (oral candidiasis), Candida albicans mantarının ağız mukozasında yaptığı enfeksiyondur. "Pamukçuk" adı genelde bebeklerin ağzında görülen enfeksiyon için kullanılmakla beraber yetişkinlerin ağzında veya boğazında meydana gelen kandida enfeksiyonları için de kullanılır.

Vajinit, vajina mukozasının enflamasyonudur ve genelde aşağıdaki üç kategoriye ayrılır:

Sümük, burun boşluklarında ve bronşlardan gelen yapışkan sıvı.

<span class="mw-page-title-main">Metronidazol</span> kimyasal bileşik

Metronidazol bir nitroimidazol türevi antibiyotiktir. Anaerob bakteriler ve protozoaların neden olduğu hastalıkların tedavisi için kullanılır. İlk ve ileri evredeki Clostridium difficile enfeksiyonu için ilk seçilen ilaçtır. Molekül DSÖ'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bakteriyel vajinoz</span>

Bakteriyel vajinoz (BV), vajinada bakterilerin sebep olduğu bir hastalıktır. Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'ne göre, seksüel aktivitenin bakteriyel vajinoz gelişiminde ne gibi rol oynadığı tanımlanamamasına rağmen, risk faktörleri arasında yeni veya çoklu seks partneri gösterilmektedir. Bakteriyel vajinoza, kontrolsüz veya natural bakteri florası sebep olabilmektedir ve bakterilerin sepep olmadığı candidit ve trikomoniyaz ile karıştırılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bulaş</span>

Biyoloji ve tıpta bulaş, bir bulaşıcı hastalığın enfekte konakçıdan, doğal konaklardan, vektörlerden veya portörlerden başka canlılara geçmesine denir. Hastalık bulaştıran canlı bazı durumlarda hasta olmayabilir.

<span class="mw-page-title-main">Pelvik inflamatuar hastalık</span> Rahim, fallop tüpleri, yumurtalıklar veya pelvis iç yüzeyinin enfeksiyonu

Pelvik inflamatuar hastalık (PİH), kadın üreme sisteminin üst kısmının, yani uterus, fallop tüpleri ve overlerin ve pelvis içinin enfeksiyonudur. Sıklıkla semptomsuz olabilir. Eğer bulgu ve semptomlar varsa, alt karın ağrısı, vajinal akıntı, ateş, idrara çıkma ile yanma, ağrılı cinsel ilişki, cinsel ilişki sonrası kanama veya düzensiz adet kanaması olabilir. Tedavi edilmeyen PİH, infertilite, ektopik gebelik, kronik pelvik ağrı ve kanser gibi uzun süreli komplikasyonlara neden olabilir.

Vajinal akıntı, vajinayı yağlayan ve koruyan sıvı, hücre ve bakteri karışımıdır. Yaygın kadın genital hastalığı ve vajinal hastalık türüdür.

Vorikonazol, bir dizi mantar enfeksiyonunu tedavi etmek için kullanılan bir antifungal ilaçtır. Buna aspergilloz, kandidiyazis, koksidioidomikoz, histoplazmoz, penisiloz ve Scedosporium veya Fusarium enfeksiyonları dahildir. Ağızdan alınabilir veya damar içine enjeksiyon yoluyla kullanılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Klotrimazol</span> kimyasal bileşik

Klotrimazol, mantar önleyici bir ilaçtır. Vajinal mantar enfeksiyonları, oral pamukçuk, tinea versicolor ve ayak mantarı ve kasık mantarı dahil olmak üzere saçkıran türlerini tedavi etmek için kullanılır. Ağız yoluyla alınabileceği gibi cilde veya vajinaya krem olarak sürülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Servikal ektropiyon</span>

Servikal ektropion, glandüler hücreler olarak bilinen servikal kanalın iç kısmında bulunan hücrelerin, serviksin, vajinal kısmının dış kısmında bulunduğu bir jinekolojik durumdur. Serviksin "dış" tarafındaki hücreler tipik olarak skuamöz epitel hücreleridir. İki hücrenin buluştuğu yer, tabakalı skuamöz epitel olarak da bilinen dönüşüm bölgesi olarak adlandırılır. Servikal ektropion, erken serviks kanserinden büyük ölçüde ayırt edilemez ve riskleri ve prognozu belirlemek için bir doktor tarafından değerlendirilmelidir. Pap smear testi ile nadiren rapor edilir, vajinal muayene yapıldığında genellikle bulunabilir. Glandüler hücreler kırmızı olduğu için alan kırmızı görünebilir. Pek çok kadın servikal ektropiyonla doğmasına rağmen, buna aşağıdakiler gibi bir takım klasik sebepler neden olabilir:

Bakteriyel vajinoz, vajinada doğal olarak bulunan bakterilerin dengesizliğinden kaynaklanır. Normalde baskın olan Lactobacilli türleri önemli ölçüde azalır. Bu, vajinada bulunan ve belirli bakterilerin aşırı büyümesinin neden olduğu bulaşıcı bir vajina hastalığı olan bakteriyel vajinoz ile ilişkili organizmaların listesidir. Sayım ve mikrobiyota arasındaki ilişkiler BV'de değiştirilir ve bu da karmaşık bir bakteri ortamına neden olur. Bazı türler nispeten yakın zamanda tanımlanmıştır. Listelenen patojenlerle enfeksiyonlara sahip olmak, HIV/AIDS dahil olmak üzere diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yakalanma riskini artırır.

<span class="mw-page-title-main">Atrofik vajinit</span>

Atrofik vajinit, yeterli östrojen olmaması nedeniyle vajinal doku incelmesi sonucu vajinanın iltihaplanmasıdır. Semptomlar arasında cinsel ilişki sırasında ağrı, vajinal kaşıntı veya kuruluk ve idrar yapma isteği veya idrar yaparken yanma sayılabilir. Devam eden hastalık, tedavi olmaksızın genellikle düzelmez. Komplikasyonlar idrar yolu enfeksiyonlarını içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Nistatin</span> temel ilaç

Nistatin, mantar önleyici bir ilaçtır. Bebek bezi dermatiti, pamukçuk, özofageal kandidiyazis ve vajinal maya enfeksiyonları dahil olmak üzere cildin Candida enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılır. Yüksek risk altında olanlarda kandidiyazı önlemek için de kullanılabilir. Nistatin ağız yoluyla, vajinada kullanılabilir veya cilde uygulanabilir.

Parotit, insanlarda yüzün her iki yanında bulunan büyük tükürük bezleri olan parotis bezlerinin birinin veya her ikisinin iltihaplanmasıdır. Parotis bezi inflamasyondan en sık etkilenen tükürük bezidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.