İçeriğe atla

Kamu İktisadi Teşebbüsü

Kamu İktisadi Teşebbüsü (KİT) kavramı devletten devlete değişmekle birlikte, genel olarak kamusal kaynakları kullanmak yoluyla ekonomik alanda faaliyet gösteren Devlet Kuruluşlarını ifade eder. Uluslararası literatürde "devlet şirketi" olarak geçen bu kavram, sahibi olan hükûmet adına ticari faaliyetlerini üstlenen bir tüzel kişiliği ifade eder. Şirketlerin hukuki durumu hükûmetin bir parçası olma veya devletin düzenli bir hissedarı olduğu şirketler arasında değişmektedir. Devlete ait şirketler, genellikle demiryolları ve telekomünikasyon, stratejik mal ve hizmetler (posta, silahlar), doğal kaynaklar ve enerji, politik olarak hassas iş, yayın, alkol ve tütün ürünleri ve sağlık ürünleri gibi doğal tekeller ve altyapı alanında yaygındır.

Türkiye'de KİT'ler

Türkiye'de Kamu İktisadî Teşebbüsleri ifadesi ilk kez 1961 Anayasası'nda kullanılmıştır.

233 sayılı KHK'de KİT’ler, iktisadî devlet teşekkülleri ve kamu iktisadî kuruluşları olarak ikili bir ayrıma tabi tutulmuşlardır ve aşağıdaki gibi tanımlanırlar:

  • Kamu iktisadi teşebbüsü (KİT) "Teşebbüs"; iktisadî devlet teşekkülü (İDT) ile kamu iktisadî kuruluşu (KİK)in ortak adıdır.
  • İktisadî devlet teşekkülü (İDT) "Teşekkül": Sermayesinin tamamı Devlet’e ait, iktisadî alanda ticarî esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan, kamu iktisadî teşebbüsüdür.
  • Kamu iktisadi kuruluşu (KİK) "Kuruluş"; Sermayesinin tamamı veya bir bölümü Devlet’e ait olan ve tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmet üretmek ve pazarlamak üzere kurulan, kamu hizmeti niteliği ağır basan kamu iktisadî teşebbüsüdür.
  • Müessese; İktisadi devlet teşekkülüne ya da kamu iktisadi kuruluşuna bağlı işletme veya işletmeler topluluğudur.
  • Bağlı ortaklık; Sermayesinin yüzde elliden fazlası İDT veya KİK'e ait kuruluştur.
  • İştirak; Sermayesinin %15'i ile %50'si arasındaki bir oranı İDT veya KİK'e ait anonim şirketlerdir.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

İşletme; kâr amaçlı kurumların kuruluşu, finansmanı, üretim araçlarının sağlanması, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanması, örgütlenmesi, yönetilmesi ve finansal olaylarının izlenmesini inceleyen bir sosyal bilimdir. Türkçede ayrıca mal ve hizmet üretiminin gerçekleştirildiği iktisadi birimler için de kullanılmaktadır.

Posta ve Telgraf Teşkilatı veya kısaca PTT, genel müdürlük olarak hizmet veren, Türkiye'nin posta örgütüdür.

<span class="mw-page-title-main">Muhasebe</span> Ekonomik kuruluşlarla ilgili finansal bilgilerin ölçülmesi, işlenmesi ve iletilmesi

Muhasebe, bir işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerindeki mali nitelikteki bilgileri kayıt, sınıflandırma, özetleme, analiz etme ve yorumlama gibi fonksiyonlar ile takip eden bilimsel bir sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü</span> Türkiyede çay üretiminden sorumlu kamu kurumu

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü veya kısa adıyla Çaykur, Türkiye Cumhuriyeti devletine ait, çay üreten bir Türk firması. Ayrıca Çaykur Rizespor'un forma ve isim sponsorudur. Ayrıca soğuk çay, yeşil çay, beyaz çay, organik çay ve siyah çay üretimi yapılmaktadır. 1983 yılında bir kamu iktisadi kuruluşu olarak kurulmuştur.

İktisadi Devlet Teşekkülü (İDT), sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan, kamu iktisadi teşebbüsüdür. Türkiye'de İktisadi Devlet Teşekkülleri TBMM adına Sayıştay'a bağlı Yüksek Denetleme Kurulu tarafından denetlenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi</span>

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi (TEİAŞ), 8 Haziran 1984 tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve değişiklikleri ile 22 Ocak 1990 tarih ve 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye dayanılarak çıkarılan, 2001/2026 sayılı kararnamenin eki Bakanlar Kurulu kararı ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">BOTAŞ</span>

BOTAŞ, 1,83 milyar lira olan sermayesinin tamamı Türkiye Varlık Fonu A.Ş. adına kayıtlı olan ve 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi bir İktisadi Kamu Kuruluşu'dur. (KİT'tir)

Türkiye Petrol Rafinerileri veya kısaca TÜPRAŞ, 1983'te Batman, İzmir, İzmit ve Kırıkkale'deki devlete ait 4 petrol rafinerisinin birleştirilmesiyle çatı şirket olarak kurulan ve 2006'da özelleştirilerek Koç Holding'e devredilen anonim şirket. Akaryakıt ürünleri, bitüm, fuel oil, jet yakıtı, gaz yağı, LPG, motor yağı gibi petrol türevlerini üretir.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Hava Meydanları İşletmesi</span>

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ), Türkiye sınırları içindeki havalimanlarının işletilmesi ve Türk hava sahasındaki trafiğin düzenlenmesi ve denetimiyle görevli kamu iktisadi kuruluşu.

Süt Endüstrisi Kurumu, süt sanayisini geliştirmek, bu konuda özel kesime örnek ve öğretici olmak, sütçülük bölgelerinde gerekli süt işleme tesislerini kurmak, tarım kooperatifleriyle ilgili teşebbüslerde bulunmak üzere Tarım Bakanlığı'na bağlı olarak ve sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanarak kurulmuş (1963) iktisadi devlet teşekkülüdür. Ocak 2021'de Koç Grubundan Çallı Grubuna satılmıştır.

Kamu İktisadi Kuruluşu (KİK), sermayesinin tamamı Devlet'e ait olan ve tekel niteliğindeki mallar ile temel mal ve hizmet üretmek ve pazarlamak üzere kurulan, kamu hizmeti niteliği ağır basan kamu iktisadi teşebbüsüdür.

Kamu Sermayeli Kuruluş ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı olarak görev yapan bir genel müdürlük.

<span class="mw-page-title-main">Özelleştirme İdaresi Başkanlığı</span>

Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bağlı kamu tüzel kişiliğine sahip, özel bütçeli bir kurumdur. 27 Kasım 1994 tarih, 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun'la kurulmuştur. İdarede 1 başkan, 3 başkan yardımcısı, toplam 19 daire başkanı ve proje grup başkanı ile birlikte yaklaşık 330 personel görev yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Özelleştirme</span> Mülkiyet ve yönetimi devlete ait olan ürün, kurum, fabrika gibi birimlerin özel sektör ve şirketlere devri

Özelleştirme, yaygın ve dar anlamıyla "bir şeyi kamu sektöründen özel sektöre taşımak" demektir. Ayrıca bazen, yoğun bir şekilde düzenlenen özel bir şirket veya sektörün daha az düzenlenir hale gelmesi durumunda deregülasyon ile eşanlamlı olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Toprak Mahsulleri Ofisi</span> İktisadi devlet teşekkülü

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), 1938 yılında kurulan, sermayesinin tamamı devlete ait, 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) hükümlerine tabi, tüzel kişiliğe ve faaliyetlerinde özerkliğe sahip, sorumluluğu sermayesi ile sınırlı bir İktisadi Devlet Teşekkülü’dür.

<span class="mw-page-title-main">Devlet Malzeme Ofisi</span>

Devlet Malzeme Ofisi, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile ilgili bir kamu iktisadi teşekkülüdür.

Türkiye'deki vergi mükellefiyeti, Türk vergi sisteminde yer alan vergi mükellefiyeti kavramını inceler.

Temel kamu hizmetleri, bir kamu hizmeti altyapısını koruyan ve genellikle bu altyapıyı kullanarak hizmet veren bir organizasyondur. Kamu hizmetleri, yerel topluluk temelli gruplardan eyalet çapındaki devlet tekellerine kadar uzanan çeşitli devlet tekeli ve düzenlemelerine tabidir. Kamu hizmetleri bedeli elektrik sayacı, su sayacı, gaz sayacı, akıllı sayaç, internet sayacı gibi cihazlarla belirlenir.

COFCO, tam adı Çin Petrol ve Gıda Maddeleri Şirketi olan işletme, Çin'in devlete ait olan gıda işleme holdinglerinden biridir. Aynı zamanda ülkenin en büyük mutfak robotu üreticisi ve satıcısıdır.

<span class="mw-page-title-main">TBMM Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu</span> Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) ihtisas komisyonu

Türkiye Büyük Millet Meclisi Kamu İktisadi Teşebbüsleri Komisyonu, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü uyarınca faaliyet gösteren ihtisas komisyonudur. Türkiye'de Kamu İktisadi Teşebbüslerinin (KİT) denetimi amacıyla kurulmuştur. İlk olarak 1938 yılında çıkarılan 3460 sayılı Kanun ile kurulmuş ve KİT'lerin denetimi görevini üstlenmiştir.