İçeriğe atla

Kamança

Kamança çalan bir Azerbaycanlı
Kamança

Kamança veya kamançe (Azerice: kamança, Farsçaکمانچہ), Azerbaycan, İran ve Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde çalınan bir tür yaylı telli çalgıdır. Enstrümanın yapısındaki ufak değişikliklerle birlikte Kürt, Gürcü, Türkmen ve Özbek müziklerinde kullanılır.[1] Kamança kavisli Bizans lirasının da tarihsel atası olan rebab ile akrabadır.[2] Teller değişken gerilimli bir yay ile çalınır.

2017 yılında kamança ile el işi yapma ve oynama sanatı, UNESCO'nun Azerbaycan ve İran'ın Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'ne dahil edildi.[3]

İsim ve etimoloji

"Kamança" kelimesi Farsçada "küçük yay" anlamına gelir (kæman yay ve -ça, küçük).[4] Türkçe kemençe kelimesi Farsçadan alınmış olup telaffuzu Türkçenin fonolojisine uyarlanmıştır, ancak Türk versiyonu yapı ve ses açısından Fars kamançasından önemli ölçüde farklıdır. Ayrıca Türk müziğinde kullanılan kabak kemane adı verilen ve İran kemençesinden biraz farklı olan bir çalgı da vardır.[5]

Yapı

Kamançanın, kamança yapımcısının onu aşağı bölümde kolay hareket etmesi için kesik bir ters koni şeklinde şekillendirdiği klavye dahil uzun bir boynu, her iki yanında dört mandalın yerleştirildiği bir delikli kutusu ve taç kısmı vardır.[6] Geleneksel olarak kamançaların üç ipek teli vardı, ancak modern üretimler 4 metal tele sahiptir. Kamançalar son derece süslü kakmalara ve özenle oyulmuş fildişi akort mandallarına sahip olabilir. Gövdenin uzun bir üst boynu ve su kabağından veya tahtadan yapılmış, genellikle kuzu, keçi veya bazen balık derisinden yapılmış bir zarla kaplı, üzerine köprünün yerleştirildiği çanak şeklinde bir alt rezonans odası vardır. Yaklaşık bir keman uzunluğunda olmasına rağmen çello gibi oturarak çalınır. Çalgıcı bir sandalyede otururken uç pimi dizine veya uyluğuna dayanabilir.

Kamança genellikle sıradan bir keman gibi akort edilir (G, D, A, E).

Önemli kamança sanatçıları

Ayrıca Bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Central Powers". Brill’s Digital Library of World War I. 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2024. 
  2. ^ "Iranian string instrument 'Kamancheh' to be inscribed on UNESCO list". 
  3. ^ "Art of crafting and playing with Kamantcheh/Kamancha, a bowed string musical instrument". UNESCO. 21 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2024. 
  4. ^ "Artigo original com identificação". dx.doi.org. Erişim tarihi: 29 Şubat 2024. 
  5. ^ YÖNTEM, Veli; TÜRKMEN, Uğur (30 Haziran 2023). "KABAK KEMANEDE KULLANILAN SAĞ VE SOL EL TEKNİKLERİNE YÖNELİK EĞİTİMCİ VE İCRACI GÖRÜŞLERİ". Eurasian Journal of Music and Dance (22): 90-110. doi:10.31722/ejmd.1189520. ISSN 2651-4818. 
  6. ^ "Digital files stored and retrieved using DNA". Physics World. 26 (03): 5-5. Mart 2013. doi:10.1088/2058-7058/26/03/10. ISSN 0953-8585. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Davul</span> vurmalı çalgı

Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kabak kemane</span>

Kabak kemane, Türk halk müziği'ndeki telli, yaylı ve deri kapaklı sazların tek örneğidir. Kökeni Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kabak kemane, Türkiye’de özellikle Batı Anadolu’da Ege Bölgesi’nde) yaygın olarak kullanılan bir sazdır. Kabak, kabak kemane, rebap ve ıklığ gibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya Türkmenlerinin Gijek adını verdiği ve Azerbaycan halk müziğinde Kemança adıyla kullanılan çalgı da aynı köktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli olan bir halk çalgısıdır. Yörelere göre farklılık gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Klasik kemençe</span>

Klasik kemençe, Klasik Türk müziğinde kullanılan, tırnak ile çalınan, yaylı çalgılardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Dutar</span>

İran ve Orta Asya'nın birçok yerinde kullanılan Dutar; Fars, Uygur, Özbek ve Türkmen halklarıyla adeta özdeşleşmiştir. Adı, "iki tel" anlamına gelen دو تار dotār, Farsça kelimeye dayanmaktadır. Dutar'ın gövde ve sap uzunluğu.100–120 cm kadardır. Dombra gibi asıl gövde armudi biçimde ağaç oyma veya yapıştırma olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kemençe</span>

Kemençe, rebap, keman türü yaylı çalgılarla akraba olduğu düşünülen, bir yay yardımıyla çalınan üç telli geleneksel halk çalgısının adı olup, klasik kemençe ile karıştırılmasını önlemek amacıyla Karadeniz kemençesi olarak da adlandırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Keman</span>

Keman, viyola ve viyolonselin de bulunduğu violin ailesinin en yüksek tondan çalan, en küçük üyesidir. Dört teli vardır. Akort sesleri pesten tize sol, re, la ve mi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Rebap</span>

Rebap, çoğunlukla Orta Asya'da kullanılan, çeşitli biçimleri olan telli bir çalgı türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Yaylı tambur</span>

Yaylı tambur, yayla çalınan bir tambur türüdür. Yaklaşık bir asırlık bir geçmişi vardır. Tanburi Cemil Bey tarafından icat edilmiş ve daha sonraki yıllarda Ercüment Batanay ve Fahrettin Çimenli tarafından geliştirilerek bugünkü hâline getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çeng</span>

Çeng, arp ailesinden telli bir çalgıdır. Bu çalgıyı çalan kişiye çengî (ﭼﻨﮕﻰ) denir.

Hegit, Türk halk müziğinde kullanılan ve yapımı yörelere göre değişiklik gösteren Orta Asya kökenli yaylı bir çalgının ortak adıdır. Malatya, Gaziantep, Şanlıurfa, Teke Yöresi, Çukurova ve Kastamonu'da çalınsa da çoğu yerlerde neredeyse tamamen unutulmuş ve en fazla kullanıldığı Teke yöresinde dahi kaybolma sürecine girmiştir. Yörük kemençesi, tırnak kemane, egit gibi adlarla da anılır. Su kabağından veya ağaçtan yapılabilir. Su kabağı dikine kesilerek üzerine deri gerilir ve kabağın sapı da çalgının kolunu oluşturur. Ağaçtan yapılan hegit ise Karadeniz Kemençesiyle birlikte Türk halk müziği yaylı çalgılarının tahta kapaklılar sınıfına girer.

<span class="mw-page-title-main">Muğam</span>

Muğam,, esas Azerbaycan müziğidir. Tasnif ve âşık ile tezat oluşturur. Muğam sözü, Arapçadaki makam sözünden türemiştir. Tahminen 14. yüzyıla kadar yakın doğu ülkelerinin ortak müziği olmuş ama daha sonra ortaya çıkan siyasi-iktisadi değişikliklerden dolayı parçalara ayrılmıştır. Klasik doğu muğamı aslen 12 tür ve 6 koldan oluşmaktadır. Asli muğamlar: Uşşak, Neva, Buselik, Rast, Irak, İsfahan, Zirefkand, Büzürk, Zengüle, Rehavi, Hüseyni ve Hicaz; kolları ise, Şahnaz, Selmek, Maya, Nevruz, Kerdaniye ve Güvaşt'tan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tel (müzik)</span>

Müzik açısından tel; gitar, arp, piyano, keman ailesi gibi telli çalgılara takılan, doğal veya yapay liflerden ya da metalden üretilmiş ve gerildiğinde vurmak, çekmek ya da üzerinde yay gezdirmekle titreşerek ses çıkaran malzemedir.

Şıçepşin, şıkepşin veya Çerkes kemençesi, yaylı çalgılar sınıfından Adıgelerin kullandığı müzik aleti. Temelde kemençe ile benzerlikler gösterir.

<i>Charmbracelet</i>

Charmbracelet, Amerikalı şarkıcı ve söz yazarı Mariah Carey'nin 3 Aralık 2002'de MonarC Entertainment ve Island Records etiketiyle çıkardığı dokuzuncu stüdyo albümü. Albüm, her ikisi de bir önceki yıl kritik ve ticari anlamda başarısız olan Glitter (2001) filminin ve beraberindeki film müziği albümünün yayımlanmasından sonraki ilk çıkışıydı. Eleştirmenler, 1997 çıkışlı Butterfly albümünü takiben Charmbracelet'i en kişisel kayıtlarından biri olarak nitelendirdi. Carey, proje boyunca Jermaine Dupri, Jimmy Jam ve Terry Lewis, 7 Aurelius ile Dre & Vidal gibi çeşitli müzisyenlerle işbirliği yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Türk Dünyası Kültür Mahallesi</span>

Türk Dünyası Kültür Mahallesi veya Topkapı Türk Dünyası, 2009 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından açılmış bir açık hava müzesidir. Müzedeki her bir ev Türkî ülkelerin kendi kültürlerine göre dekore edilmiştir. Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Tataristan, Başkurdistan ve Ebu Nasr El Farabi kültür evleri müzede yer almaktadır. Kültür evlerinin yanı sıra, Kazak ve Kırgız yurtları, aslına uygun olarak hazırlanan Orhun Yazıtları, Bakü Kız Kulesi ve Kırgızistan'daki Burana Kulesi maketleri de müze bahçesinde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Karadeniz müziği</span>

Doğu Karadeniz müziği, lirik temalar ve genellikle bölgenin deniz kültürünü ve kırsal ortamlarını çağrıştıran, vokaller ve yerel enstrümanların eşlik ettiği, Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesinde popüler olan müzik türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Tar (müzik aleti)</span>

Tar, Azerbaycan'da yaygın olarak kullanılan telli bir müzik aletidir.

Karadeniz kemençesi veya Laz kemençesi, Yunanistan ve Türkiye'de kullanılan yaylı müzik aletidir. Genellikle dörtlü aralıklarla B-E-A şeklinde akortlanmış üç teli vardır. Pontus Rumlarının önde gelen müzikal halk çalgısıdır. 11. ve 12. yüzyıllar arasında icat edildiği tahmin edilmektedir. Kemençe, birçok ahşap türünden yapılabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan müzik aletleri</span>

Azerbaycan müzik aletleri(Azerice: Azərbaycan musiqi alətləri) Azerbaycan'da, öncelikle halk çalgı aletleri topluluğunda kullanılan müzik aletleridir. Eski müzik aletleri, halkın tarihi, kültürel ve manevi anıtlarıdır. Azerbaycan halk çalgı aletlerinin sınıflandırılması Azerbaycan'da var olan çalgı aletlerinin türleri belirlenirken klasik şiirlerden alınan dizeler de çok değerli kaynaklardır.

Iklığ veya ıklık, Türkler'e ait olan, iki veya üç kirişli yaylı bir çalgıdır. Günümüzde özellikle Türkiye'nin güneyinde yaşayan Toroslar'daki Yörükler tarafından kullanılmaktadır. Ögel, Iklığ'ın en eski Türk yaylı çalgısı olduğunu belirtmiştir.