Kalyon - Turkipedia

16. yüzyılda kullanılan bir Venedik kalyonunun maketi

Kalyon, İngilizler tarafından 16. yüzyılda geliştirilen rüzgarla giden, üç direkli, yelkenli, büyük savaş gemisi.

Wikimedia Commons'ta Galleon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Sözcük Kökeni

Kalyon kelimesi, "büyük gemi", İspanyolca galeón, "kalyon", "silahlı ticaret gemisi" veya Eski Fransızca galion, "silahlı yük gemisi" Orta Çağ Yunancası galea, "kadırga", Fransızca veya İspanyolca -on ekinden gelmektedir. Bir başka olası köken de Eski Fransızca galie, "kadırga" kelimesidir; yine Orta Çağ Yunancası galea'dan. Galea Bizans donanmasının bir savaş gemisiydi ve adı Yunanca galeos, "Squalidae" kelimesiyle ilişkili olabilir. Terim ilk olarak Orta Çağ'da belirli savaş kadırgalarına verilmiştir.

Tarihçe

Kalyonlar İspanya'da geliştirilen ve ilk olarak yelken çağında 16. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar Avrupalılar tarafından silahlı yük taşıyıcıları olarak kullanılan büyük, çok güverteli yelkenli gemilerdi ve 1600'lerin ortalarındaki İngiliz-Hollanda Savaşları'na kadar savaş gemisi olarak kullanılmak üzere tasarlanan başlıca gemilerdi. Kalyonlar genellikle arka direklerinde lateen baş ve kıç arma ile üç veya daha fazla direk taşır, belirgin bir kare şeklinde yükseltilmiş kıç ile karel inşa edilir ve baş ve ana direklerinde kare armalı yelken planları kullanırdı.

Bu tür gemiler 19. yüzyılın başlarına kadar deniz ticaretinin ana dayanağı olmuş ve sık sık yardımcı deniz savaş gemileri olarak kullanılmışlardır. Hatta Keşif Çağı'nın 150 yılının büyük bir bölümünde savaşan filoların ana dayanağı olmuşlardır. İngiliz-Hollanda savaşları amaca yönelik inşa edilmiş savaş gemilerini, hat gemilerini getirmeden önce, yelken çağının geri kalanı boyunca denizde savaşa hakim olmuşlardır.

Osmanlı'da ilk kez II. Bayezid döneminde yapılmış olan kalyona "Göke" deniliyordu (Bizans Yunancasında "Galea") ve 2.000 mevcudu vardı. 16. yüzyıldan itibaren dünya denizlerinde kullanılmıştı. Kalyon, Osmanlı'da bu gemilerin devamı olarak buharlı gemiler çağına kadar kullanılmıştır. Kalyonun mutlaka 3 direği ve mükemmel bir yelken donanımı olurdu. Güvertesi kat kat olup sırasıyla açık güverte, palavra, orta kat, top ambarı, tavlon ve kontra tavlon güverte adlarıyla anılır. En altta sintine bulunur ve bir kalyon en az 60-100 topa sahip olurdu. Kalyonlar bu katlara göre isim alırlardı (Üç ambarlı 120 toplu gibi). Ateş kudretleri bir bordadan yapabildikleri atışla ölçülen kalyonlarda, topların namluları atış esnasında lumbarlardan dışarı uzanır ve lumbarlar su girmemesi için kapaklı olurdu.

İlgili Araştırma Makaleleri

İnebahtı Deniz Muharebesi, 7 Ekim 1571'de Papa V. Pius tarafından düzenlenen Katolik devletler koalisyonu olan Kutsal İttifak'ın bir filosunun Patras Körfezi'nde Osmanlı İmparatorluğu filosunu büyük bir yenilgiye uğrattığı bir deniz çatışmasıdır. Osmanlı kuvvetleri, İnebahtı'ndaki deniz üssünden batıya doğru yelken açmışlardı ki, Sicilya'nın Messina kentinden doğuya doğru yelken açan Kutsal Birlik filosuyla karşılaştılar.

<span class="mw-page-title-main">Karavel</span>

Karavel ya da Karavela, 15. yüzyılda ortaya çıkan iki ya da üç Latin yelkenine sahip olan yelkenli bir gemi türüdür. Sonraki dönemlerde Latin ve kare yelkenlerin birleşimi ile hareket edenleri de üretilmiştir. Sığ sularda seyredebilme yetenekleri ve görece üstün manevra yetenekleri ile Orta Çağ denizciliğinde en önemli gemi türlerinden biridir.

Gemi dünya denizlerini, okyanuslarını, nehir, göl ve diğer yeterince derin su yollarını dolaşan, mal ve yolcu taşıyan veya savunma, araştırma ve balıkçılık gibi özel görevleri yapan büyük bir deniz taşıtı’dır. Gemiler genellikle boyut, şekil, yük kapasitesi ve amaca göre teknelerden ayrılır. Yelken çağı'nda "gemi", en az üç Kabasorta arma‘lı direkleri ve tam cıvadra yelken planıyla yelkenli gemi olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Kadırga</span> savaş gemisi

Kadırga, daha çok Akdeniz'de kullanılan çektiri (çektirme) tipi bir savaş gemisi. İlk olarak 8. yüzyılda Akdeniz'de deniz savaşlarında kullanılmaya başlandı. 17. yüzyıla kadar gelişme göstermiştir. Antik çağlardan beri kullanılırdı. Asıl hareket mekanizması kürektir ve yelken buna yardımcı olması için tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Trireme</span>

Trireme; eski bir savaş gemisi çeşididir. Korintli Ameinocles tarafından icat edildiği öne sürülür.

Çeşme Deniz Muharebesi, 5-7 Temmuz 1770 tarihleri arasında Rus donanması ve Osmanlı Donanması arasında Çeşme Körfezi açıklarında yapılmıştır. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nın bir parçası olan bu çatışmanın sonucunda Osmanlı Donanması Ruslar tarafından tamamen yok edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fırkateyn</span>

Fırkateyn veya Firkate, büyük gemileri destekleyen, nispeten küçük; çeşitli tonajlarda olmakla birlikte genelde 2000 - 4000 tonluk modern savaş gemisidir. Günümüz Batı donanmalarındaki destroyere tekabül eder. Hafif yapılı, hızlı, orta derecede silahlı ve tek başına uzun menzillerde devriye, akın ve irtibat görevlerini yerine getirmek üzere tasarlanmıştır. Nispeten küçük ve hızlı olması sebebiyle, savaşlarda büyük gemilere destek verme veya kısa süreli savaşlara katılma hizmetinde bulunur.

Baştarda veya baştarde, çektiri tipinde kadırgaların büyüğü bir tür olan harp gemisine verilen addır. İtalyanca galea bastarda teriminden gelmiştir ve donanma komutanı bir amiralin veya büyük rütbeli bir komutanın (patrona) gemisi olarak kullanılan, kadırgadan daha büyük olan bir gemiyi tarif etmektedir. Genellikle kürekle çalışmaktaydı ve Osmanlı baştardaları 26-32 çift küreğe sahip olup her kürek 5-7 kürekçi tarafından çekilmekte idi. Fakat iki veya tek sereni de bulunup yelkenle de hareket kabiliyeti bulunmaktaydı. Dönemin en büyük harp gemileri olması nedeniyle 17. yüzyılda baştarda üretimine Osmanlı Devleti tarafından önem verilmişti. 18. yüzyılda yerini sadece yelkenle çalışan kalyonlara bırakmıştır. Fakat yine de en son çektiri tipi gemiler baştarda olmuş ve şu anda zamanından kalma tek çektiri/kadırga tipli gemi bir Osmanlı hünkar baştardasi olup İstanbul Deniz Müzesi'nde bulunmaktadır.

Birinci Çanakkale Deniz Muharebesi, Kaptan-ı Derya Kara Dev Murat Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın 16 Mayıs 1654'te bir Venedik Cumhuriyeti Donanması ile Çanakkale Boğazı önlerinde yaptığı deniz muharebesi. 1645–1669 döneminde Girit'in Fethi sırasında Osmanlı-Venedik Savaşları'nın bir evresidir.

Dromon bir kadırga çeşidi ve İtalyan tarzı kadırgalar yerlerini alana kadar Bizans donanmasının 5 ile 12. yüzyıllar arası en önemli savaş gemisi. Roma İmparatorluğu döneminde Roma donanmasının ana ekseni Antik Liburna gemisinden geliştirilmiştir.

Maskat Deniz Muharebesi 25 Ağustos 1554 tarihinde Umman Denizi'nde Seydi Ali Reis komutasındaki Türk Donanması ve Fernando de Noronha komutasındaki Portekiz Donanması arasında gerçekleşmiştir.

Baş kasara, yelkenli gemilerde ön direğin ilerisinde üst güvertede yer alan kısmıdır.

Bir yelkenli geminin direği, gemiye omurga hattı boyunca dikey olarak yerleştirilmiş çubuklardan oluşur. Direğin yelkenleri, çubukları, bumbaları taşımak ve seyir fenerleri, gözetleme mevkisi, kumanda konumu, radyo anteni, işaret feneri için gerekli yüksekliği sağlamak gibi görevleri vardır. Büyük gemilerin boyutu ve biçimi geminin tarzına göre değişen birden çok direği bulunur. Neredeyse bütün yelkenli direkleri halatlarla sabitlenmiştir.

Man-of-war, 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar Kraliyet Donanması'nda bulunan güçlü bir savaş gemisi veya fırkateyn için kullanılan terimdir. Terim hiçbir zaman belirli bir anlam kazanmasa da, genellikle küreklerle hareket ettirilen bir kadırganın aksine, topla donanmış ve esas olarak yelkenlerle hareket ettirilen gemiler için kullanılmıştır.

Yelken Çağı (1571-1862), 16. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın ortalarına kadar uluslararası ticaret ve deniz savaşında yelkenli gemiler ve barutlu silahların egemen olduğu erken modern döneme karşılık gelen bir dönemdir.

Flores Deniz Muharebesi, Flores Adası açıklarında Lord Thomas Howard komutasındaki 22 gemiden oluşan bir İngiliz filosu ile Alonso de Bazán komutasındaki 55 gemilik bir İspanyol filosu arasında yapılan 1585 İngiliz-İspanyol Savaşı sırasındaki bir deniz savaşıydı. Yıllık İspanyol hazine konvoyunu ele geçirmek için Azorlar'a gönderildi, Flores açıklarında daha güçlü bir İspanyol filosu belirdiğinde, Howard gemilerinin kuzeye kaçmasını emretti, Amiral Sir Richard Grenville tarafından komuta edilen kalyon Revenge hariç hepsi kurtarıldı.

Scharnhorst sınıfı zırhlı, II. Dünya Savaşı'ndan hemen önce inşa edilmiş bir Alman zırhlısı sınıfıdır. Nazi Almanyası'nın Kriegsmarine gemisinin ilk ana gemileri, iki gemiden oluşuyordu: Scharnhorst ve Gneisenau.

Bibercik Deniz Muharebesi, 1645-1669 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre.

Nakşe Deniz Muharebesi, 1645-1669 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre.

Toprakada Deniz Muharebesi, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.