İçeriğe atla

Kalmukya

Kalmukya

BayrakArma
BayrakArma
Milli Marş: Kalmukya Millî Marşı
Konum
Kalmukya
Kalmukya
Kalmukya
Yönetim
Ülke: Rusya
Federâl Bölge:Güney Federal Bölgesi
Ekonomik Bölge:Güney Ekonomik Bölgesi
Başkent:Elista
Cumhurbaşkanı:Aleksey Orlov
Genel bilgiler
Yüzölçüm: 76.100 km² (29.382 sq mi)
Nüfus:292.410 
 - Yoğunluk:4 /km² (10 /sq mi)
Diğer bilgiler
Dili:Kalmukça, Rusça
Kuruluş tarihi:1993
Kodu:90

Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya'ya bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.[1]

Tarih

Kalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı İdil bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. İdil deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.

Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.

18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Çungarya’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.[2]

Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir.

Sovyet dönemi

Ana madde: Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti

Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan bazı Kalmuk gruplar[] yurt dışına kaçtı. Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağıldı. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, çok sayıda kişiyi idam etmiştir.[]

Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge (oblast) olarak ilan edildi; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet oldu. Stalin döneminde Budist manastırları kapatıldı[]; Kalmuk dini metinleri yakıldı[]; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan öldü.[]

II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğradı. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri aldı; Sovyet yönetimi Nazilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle işbirlikçi Kalmukların Orta Asya ve Sibirya'ya sürdü. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da öldü.[] Ancak 1957'de Kruşçev'in izniyle yurtlarına geri dönebildi. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk Sovyet cumhuriyeti oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.

Coğrafya

Zaman Dilimi

Kalmukya, Moskova zaman dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)

Kalmukya haritası

Nehirler

Önemli nehirleri:

Göller

Kalmukya, Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:

  • Manych-Gudilo Gölü
  • Sarpinskoye Gölü
  • Sostinskiye Gölleri
  • Tsagan-Khak Gölü

Doğal Kaynaklar

Kalmukya’nın doğal kaynakları kömür, petrol ve doğalgazdır.

İklim

Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.

  • Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -7 °C
  • Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: +24 °C
  • Yıllık Ortalama Yağış: 170mm (doğu bölgelerinde) - 400mm (batı bölgelerinde)

Nüfus

Kafkasya’nın etnik yapısı.

2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).

Etnik

Grup

sayım

1926

sayım

1939

sayım

1959

sayım

1970

sayım

1979

sayım

1989

sayım

2002

sayım

2010

sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik sayı yüzdelik
Kalmuklar107.026 %75,6 107.315 %48,6 64.882 %35,1 110.264 %41,1 122.167 %41,5 146.316 %45,4 155.938 %53,3 162,740 57,4%
Ruslar15.212 %10,7 100.814 %45,7 103.349 %55,9 122.757 %45,8 125.510 %42,6 121.531 %37,7 98.115 %33,6 85,712 30,2%
Diğerleri 19.356 %13,7 12.555 %5,7 16.626 %9 34.972 %13 46.850 %15,9 54.732 %17 38.357 %13,1 35,239 12,4%

Din

Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmuk disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Belgrad'daki Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göç etmiştir. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.

Notlar

  1. ^ Barbara Sundberg Baudot (2002). Candles in the dark: a new spirit for a plural world. University of Washington Press. s. 305. ISBN 9780295982922. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  2. ^ Ahmad Hasan Dani, Chahryar Adle, Irfan Habib, Karl M. Baipakov, History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast : from the sixteenth to the mid-nineteenth century, UNESCO, 2003, sayfa 160

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kalmukya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkistan</span> Orta Asyada tarihî ve coğrafi bölge

Türkistan, Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet-Hindukuş-Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde Kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6.000.000 km²'den geniş coğrafî ve tarihî bölge. Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802'dur.

<span class="mw-page-title-main">Tataristan</span> Doğu Avrupa ve Kuzey Asyada yer alan federe yapı

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı ve Volga Federal Bölgesi'nin coğrafi sınırları içinde bulunan federal yapıdır. Rusya Federasyonu 2010 yılı nüfus sayımına göre 3.786.488 nüfusu ve 67.836 km2 alanı olan petrol ve maden zengini devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Tuva Cumhuriyeti</span> Rusya Federasyonu’nda Güney Sibiryada özerk bir Türk cumhuriyeti

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

<span class="mw-page-title-main">Hakasya</span> Sibirya bölgesinde Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya Rusya Federasyonu'na bağlı Türk soylu Hakas Türklerinden adını alan özerk bir cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti</span> Sovyetler Birliğinin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyeti

Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) (Rusça: Росси́йская Сове́тская Федерати́вная Социалисти́ческая Респу́блика; Rossiyskaya Sovetskaya Federativnaya Sotsialistiçeskaya Respublika), Sovyetler Birliği'nin nüfus ve yüzölçümü bakımından en büyük ve kurucu cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Karaçay-Çerkesya</span> Rusyada bir cumhuriyet

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karelya</span> Kuzey Avrupada tarihi bölge

Karelya, Karelyalılar ile Finler'in yaşadığı Finlandiya, Rusya ve İsveç sınırlarında kalan bir bölgedir. Bugün bölge, Rusya'nın Karelya Cumhuriyeti ile Leningrad eyaleti ve Finlandiya'nın Kuzey Karelya ile Güney Karelya bölgelerine bölünmüştür.

Kazakistan tarihi günümüzdeki Kazakistan'ın sınırları içinde kalan bölgelerin tarih öncesi zamanlardan günümüze kadar süregelen tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Komi Cumhuriyeti</span>

Komi Cumhuriyeti, Rusya içinde yer alan Ural Dağları'nın batısında ve Doğu Avrupa Ovaları'nın kuzeydoğusunda yer alan özerk bir cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşistan</span>

Çuvaşistan veya Çuvaş Cumhuriyeti, , Rusya'nın içinde yer alan federe cumhuriyettir. Cumhuriyetin adını aldığı Çuvaşlar, Türk halklarından biridir. Çuvaşistan, Rusya’nın orta kesiminde yer alır ve Haziran 1920’de kurulmuştur. Yüzölçümü 18.300 km²'dir. Nüfusu yaklaşık 1.350.000'dir. Başkenti Çeboksarı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kalmuklar</span> Etnik topluluk

Kalmuklar veya Kalmıklar, Batı Moğol halkı Oyratlar'ın 17. yüzyılda Cungarya'dan Hazar Denizi'nin batısına göç etmiş olan koludur. Bugün çoğunlukla Rusya'nın Kalmukya Cumhuriyeti'nde yaşamaktadırlar. ABD, Fransa, Almanya, İsviçre ve Çekya'da azınlık olarak bulunurlar. Sovyet yazar Marietta Şaginyan Ekim Devrimi'nin lideri ve Sovyetler Birliği'nin kurucusu Lenin'in babaannesi Anna Smirnov'un Kalmuk soyundan geldiğini belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti (1920-25)</span>

Kırgız Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 1920'den 1925'e kadar Rusya Sosyalist Federatif Sovyet Cumhuriyeti içinde Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti adıyla adlandırılmış geleneksel Kazak toprakları üzerinde kurulu Sovyetler Birliği'nin özerk bir cumhuriyeti idi. Orta Asya Rus valileri, Kazak ve Kırgız etnik kökenlerini karıştırmaya eğilimli olmuşlar ve bu da bölgenin yanlış biçimde adlandırılmasına neden olmuştu. O zamanlar Kırgız toprakları ve Kazak toprakları, aslında Türkistan ÖSSC'nin bir parçasıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Kazak Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti 1925'ten 1936'ya kadar var olan Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti (RSFSC) içindeki Sovyetler Birliği'nin özerk bir Cumhuriyeti idi.

<span class="mw-page-title-main">Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Kalmukya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk cumhuriyet. Başkenti Elistadır. İlk kez 20 Ekim 1935'te özerk cumhuriyet statüsü kazandıysa da, 1943 yılında statüsünü kaybetti. 29 Temmuz 1958'de tekrar özerk cumhuriyet olması kararlaştırıldı ve Sovyetler Birliği'nin dağılması sürecine kadar varlığını sürdürdü. 1992'de Kalmukya'ya dönüştü.

<span class="mw-page-title-main">Kalmuk Hanlığı</span>

Kalmuk Hanlığı, Avrasya bozkırlarında varlığını sürdüren bir Oyrat hanlığı idi. Kalmukya olarak adlandırılan bölgeyi ve Stavropol'den Astrahan'a kadar uzanan alanları kapsıyordu. Yüz yılı aşkın bir süredir Kalmuk Hanlığı, dönüşümlü olarak Rusya'nın güney sınırlarına saldırdı, ancak aynı zamanda Rusya'nın güney sınırlarını korudu ve Orta Asya, Kuzey Kafkasya ve Kırım'daki Müslüman devletlere karşı çok sayıda askeri sefer düzenledi. 1771'de Rus İmparatorluğu'na bağlandı.

Sovyetler Birliği Özerk Oblastları birkaç küçük millet için yaratılmış idari birimlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Manıç-Gudilo Gölü</span>

Manıç-Gudilo Gölü Kalmukya, Rusya'da büyük bir yapay tuzlu su gölüdür. Gölün bir kısmı da Rostov Oblastı ve Stavropol Krayı'nda bulunmaktadır. Yaklaşık 344 km²'lik bir alana ve ortalama olarak 0,6 m derinliğe sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kalmukya bayrağı</span> bayrak

Kalmukya bayrağı, ortasında lotus çiçeği içeren gök mavisi bir daire bulunan sarı bir alandan oluşur. Sarı, güneşi, halkı ve ulusun dini inancını temsil eder. Mavi; gökyüzünü, sonsuzluğu ve kararlılığı temsil eder. Lotus, saflığın, ruhsal yeniden doğuşun ve mutluluğun sembolüdür. Beş üst yaprağı kıtaları temsil eder ve alttaki dört yaprak dünyanın dörtte birini temsil eder. Birlikte, Kalmukların dostluk içinde yaşama ve dünyanın tüm uluslarıyla işbirliği yapma iradesini sembolize ederler.

Oyrat-Kalmık Halk Kongresi Kalmık halkını halkını temsil ettiğini iddia eden bir kuruluştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.