İçeriğe atla

Kallippos

Callippus (GrekçeΚάλλιππος; MÖ 370 - 300), mevsimlerin uzunluklarını kesin olarak belirleyen ve sonraki tüm gök bilimciler tarafından kullanılan bir takvim oluşturan Yunan astronom ve matematikçi.

Hayatı

Callippus, Kizikos’ta (Cyzicus - günümüz Erdek ilçesi yakınlarında, Marmara Denizi kıyısındaki Misya antik kenti) doğdu. Callippus'un Eudoxus Okulu'nda öğrenci olduğunu ve Platon Akademisi'nde Knidoslu Eudoxus ile çalıştığını biliyoruz. Ayrıca Lyceum'da Aristoteles ile çalıştı, bu da Aristoteles'in ölümünden (MÖ 322) önce Atina'da aktif olduğu anlamına gelmektedir. Ayrıca astronomik gözlemlerini Hellespont kıyılarında yaptığını biliyoruz ki bu gözlemlerden de anlaşılabilir. Simplicius, Aristoteles'in De caelo hakkındaki yorumunda “Eudoxus'un öğrencisi Polemarchus'la çalışmış ve onu Atina'ya kadar takip etmiş olan Kizikoslu Callippus, Aristoteles'in yardımıyla Eudoxus'un keşiflerini düzelterek ve tamamlayarak Aristoteles ile birlikte yaşadı.” yazmaktadır.

Çalışmaları

Gezegenlerin hareketlerini gözlemledi ve hareketlerini açıklamak için Eudoxus'un bağlantılı küreler şemasını kullanmaya çalıştı. Ancak 27 kürenin gezegensel hareketleri hesaba katmak için yetersiz olduğunu buldu ve bu nedenle toplamda 34 olmak üzere yedi tane daha küre ekledi. Aristoteles'in Metafizik'teki (XII.8) açıklamasına göre, Güneş için iki, Ay ve Merkür, Venüs ve Mars için birer tane daha küre ekledi.

Callippus, mevsimlerin uzunluklarını dikkatli bir şekilde ölçtü ve onları (bahar ekinoksundan başlayarak) 94 gün, 92 gün, 89 gün ve 90 gün olarak buldu. Mevsimlerdeki bu değişim, Güneş anomalisi adı verilen Güneş'in hızında bir değişiklik anlamına gelir. Ayrıca Atinalı Meton tarafından yılın uzunluğunu ölçmek ve doğru bir ay-güneş takvimi oluşturmak için yapılan çalışmaları takip etti. Metonik döngü 6940 günde 19 tropikal yıl ve 235 sinodik aya sahiptir. Callippic döngüsü, Metonik döngü içinde yörünge başına günleri ve yörünge başına dönüşleri senkronize ederek, 4 Metonik döngüden sonra birinin farkına dikkat çeker ve 76 yıllık bir süredir. Döngüleri ve günleri ayırt etmek, döngüsel devinim hakkında bilgi verir.

Callippus gözlem döngüsüne MÖ 330'da (proleptik Jülyen takviminde 28 Haziran) yaz gün dönümünde başladı. Döngünün başlangıç konumu, yıldız konumu ve yıldızın tutulma zamanlaması, sonraki gök bilimciler tarafından sonraki tutulmalarla ilgili gözlemlerini kalibre etmek için kullanıldı. 76 yıllık Callippic döngüsü, antik bir astronomik mekanik saat ve MÖ 2. yüzyıla ait (Yunanistan açıklarındaki Akdeniz sularında keşfedilen) gözlem yardımcısı olan Antikythera mekanizmasında kullanılıyor gibi görünmektedir. Mekanizmanın Callippic döngüsü için bir kadranı vardır ve 76 yıl, bu eski cihazın kılavuzunun Yunanca metninde geçmektedir.

Ay'daki Calippus kraterine onuruna onun adı verilmiştir.[1]

Notlar

Kaynakça

  • Kieffer, John S., "Callippus | Encyclopedia.com" (PDF), Dictionary of Scientific Biography (New York, 1970-1990) (3 bas.), ss. 21-22, 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 13 Ağustos 2020 
  • O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Kallippos", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
  • T. L. Heath, A History of Greek Mathematics (2 Vols.) (Oxford, 1921).
  • O. Neugebauer, A history of ancient mathematical astronomy (New York, 1975).
  • B. L. van der Waerden, Greek astronomical calendars. II. Callippos and his calendar, Arch. Hist. Exact Sci. 29 (2) (1984), ss. 115-124.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kış</span>

Kış, Dünya'nın kutup bölgeleri ile Ilıman kuşak bölgelerinde yılın en soğuk mevsimidir. Çoğunlukla tropikal kuşakta oluşmaz. Her yıl, sonbahardan sonra ve ilkbahardan önce gelir. Kış, Dünya'nın eksen eğikliği sebebiyle her bir yarım küresinin Güneş'ten uzaklaşması sayesinde oluşur. Çeşitli kültürler, farklı tarihleri kışın başlangıcı olarak tanımlar ve bazıları hava durumuna dayalı bir tanım kullanırlar. Kuzey yarımkürede kışken, Güney yarımkürede yazdır ya da tam tersidir. Çoğu bölgede, kış dondurucu soğuklar ve karla ilişkilendirilir. Kış gündönümü anı, Güneş'in Kuzey veya Güney Kutbu'na göre yüksekliğinin en negatif değerinde olduğu andır. Bu durumun görüldüğü gün, en kısa gündüzü ve en uzun gecesi olan gündür ve kış gündönümünden sonraki günlerde, geceler kısalır ve gündüzler uzar. Kutup bölgelerinin dışındaki en erken gün batımı ve en geç gün doğumu tarihleri, kış gündönümü tarihinden farklıdır ve bunlar, yıl boyunca Dünya'nın eliptik yörüngesinin neden olduğu, güneş günündeki değişiklik nedeniyle enlemlere bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">İlkbahar</span> Kış ve yaz arasında bir mevsim

İlkbahar, bahar veya ilkyaz, doğa döngüsünde kış ile yaz arasındaki mevsim. Kuzey yarım kürede 21 Mart ve 21 Haziran arasıdır. İlkyaz, kıştan sonra ve yazdan önceki dört ılıman mevsimden biridir. Baharın çeşitli teknik tanımları vardır ancak terimin yerel kullanımı yerel iklime, kültürlere ve geleneklere göre değişir. Kuzey Yarımküre'de bahar olduğunda, Güney Yarımküre'de güzdür veya tam tersidir. İlkbaharda, ekinoks, günler ve geceler yaklaşık on iki saat sürer, mevsim ilerledikçe gündüz uzunluğu artar ve gece uzunluğu azalır.

<span class="mw-page-title-main">Hipparkos</span> 2. yüzyıl Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçi

İznikli Hipparkos veya Nikaialı Hipparhus bir Yunan astronom, coğrafyacı ve matematikçiydi.

<span class="mw-page-title-main">Takvim</span>

Takvim, zamanın yüzyıl, yıl, ay, hafta ve gün gibi parçalara bölünüp düzenli bir sırayla gösterildiği çizelgedir.

<span class="mw-page-title-main">Eksen eğikliği</span> eksen eğikliğinin bir sonucu olarak mevsimleri verebiliriz, GYKda kış; KYKda yaz yaşanır

Eksen eğikliği veya eğiklik, astronomide, bir nesnenin dönme ekseni ile yörünge düzlemine dik olan yörünge ekseni arasındaki açıdır; aynı şekilde, ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki açıdır ve yörünge eğiminden farklı bir kavramdır.

Meton veya Atinalı Meton antik Yunan gök bilimci (astronom), mühendis ve antik çağ matematikçisi. Atina'daki Akropolis'in yakınlarındaki Pnyx (Piniks) tepesinde M.Ö. 432 yılında yaptığı ğözlemlerinin sonuçlarından dolayı daha sonra kendi adıyla anılan Meton Döngüsüyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Meton döngüsü</span>

Meton döngüsü adını Atinalı Meton'dan alan 19 güneş yılının 235 Ay döngüsüne veya 254 sidereal Ay döngüsüne eşit olduğu döngüdür. Meton döngüsü güneş yılıyla lunar ay arasındaki ilişkiyi tanımlar. Yunan gök bilimci Meton Atina'daki Akropolis'in yakınlarında bulunan Pnyx (Pıniks) tepesinde M.Ö. 432 yılında yaptığı gözlemlerinin sonuçlarından yola çıkarak daha sonra Meton döngüsü olarak adlandırılan hesaplamaları yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Astronomi tarihi</span>

Astronomi, kökenleri tarih öncesi dönemin dini, mitolojik, kozmolojik, takvimsel, astrolojik inanç ve uygulamalarına dayanan, antik çağlara kadar uzanan en eski doğa bilimlerinden biridir. Bunların izleri, uzun süre halk ve devlet astronomisi ile iç içe geçmiş bir disiplin olan astrolojide hala görülmektedir. Astronomi ve astroloji, Avrupa'da 1543 yılında başlayan Kopernik Devrimi sırasında tam olarak ayrılmamıştır. Bazı kültürlerde astronomik veriler astrolojik tahminler için kullanılmıştır.

Babil takvimi, 12 kameri aydan oluşan ve yıllık bir ay-güneş takvimidir. Babil'de kullanılan takvim, hem kamerî ve hem de Güneş esaslı olarak düzenlenmiştir. Babil takviminde de gün, günbatımında başlar ve bir sonraki günbatımında sona erer. Sümerde M.Ö. IV binyılın sonu ile III binyılın başlangıcında her bir şehrin kendi takvimi vardı. Rahipler yıldızlı gökyüzünü gözlem yapmakla birçok astronomik sonucu elde etmişlerdir. M.Ö. III binyılda gökyüzü cisimlerinin hareketinin gözlemlemek için yüksekliği 20 m'ye ulaşan çok katlı kuleler inşa ediliyordu. Bu kuleler genellikle tapınakların yanına dikilirdi.

<span class="mw-page-title-main">Tutulma</span>

Tutulma, bir astronomik objenin geçici olarak önüne engel gelerek kapanması sonucu oluşur ki bu ya önüne başka bir cisim gelmesi ya da gözlemci ve objenin arasına başka bir cisim gelmesi ile olur.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan astronomisi</span>

Yunan astronomisi klasik antik dönemde Yunan dilinde yazılmıştır ve antik Yunan, Helenistik, Greko-Romen ve geç dönem antik çağlarını kapsar. Yunanca, Helenistik dönemden Büyük İskender'in fethini takip eden süreçte bilimin dili haline geldiği için antik Yunan astronomisi coğrafi sınırları aşmıştır. Bu yüzden Helenistik astronomi olarak da adlandırılır. Helenistik ve Roma dönemleri boyunca Yunan olan veya olmayan birçok astronom, çalışmalarını Yunan geleneklerini kullanarak Ptolemaios krallığındaki İskenderiye kütüphanesini de içeren büyük bir enstitüde yürütüyordu.

Knidos'lu Eudoxus veya Knidoslu Ödoksus, antik bir Yunan astronomu, matematikçi, bilim insanı ve Archytas ile Platon'un öğrencisiydi. Hipparchus'un Aratus'un astronomi üzerine şiiriyle ilgili yorumunda bazı parçalar korunsa da tüm eserleri kaybolmuştur. Bithynialı Theodosius tarafından yazılan Sphaerics, Eudoxus'un bir çalışmasına dayanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Ortak merkezli küreler kuramı</span>

Ortak merkezli küreler kuramı, Eudoxus, Callippus ve Aristoteles tarafından geliştirilen eş merkezli kürelerin kozmolojik modeli olup bu modelde tümü Dünya merkezli olan göksel küreler kullanılmıştır. Bu yönüyle Batlamyus ve diğer matematiksel gök bilimciler tarafından Kopernik dönemine kadar kullanılan çok merkezli episiklik ve eksantrik modellerden farklıydı.

Çandarlılı Autolycus bir Yunan astronomu, matematikçi ve coğrafyacı.

Cleomedes, özellikle “Cennetler ” olarak da bilinen Gök Cisimlerinin Dairesel Hareketleri adlı kitabıyla tanınan bir Yunan gökbilimci ve matematikçidir.

Samoslu Conon bir Yunan astronom ve matematikçiydi. Öncelikle bir takımyıldız olan Coma Berenices'i adlandırmasıyla hatırlanır.

Rodoslu Geminus, MÖ 1. yüzyılda yıldızı parlayan bir Yunan astronom ve matematikçi. Onun bir astronomi çalışması olan ve öğrenciler için astronomi kitabı olarak tasarlanan Olaylara Giriş hala hayattadır. Ayrıca matematik üzerine bir çalışması da yazdı ama bu eserin sadece sonraki yazarlar tarafından alıntılanan kısımları hayatta kaldı ve günümüze ulaştı.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Tenedoslu Kleostratus</span>

Kleostratos, Antik Yunanistan'ın astronom'uydu. Antik Tenedos'un yerlisiydi. Antik tarihçiler tarafından zodyak ile başlayan] burçlarını ve güneş takvimi tanıttığına inanılır. J. Webb'e göre Kleostratus, fikirlerini Babillilerden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi astronomisinin zaman çizelgesi</span>

Aşağıda, Güneş Sistemi astronomisi ve biliminin bir zaman çizelgesi verilmiştir. Bu çizelge, Güneş Sistemi'nin bir parçası olarak Dünya hakkında gezegensel ölçekteki bilgilere dair ilerlemeleri de içermektedir.