İçeriğe atla

Kalecik Karası

Kalecik Karası
Üzüm (Vitis)
RengiSiyah
Tür adıVitis vinifera Linné subsp. vinifera
Köken Türkiye
Önemli üretim yerleriKalecik[1][2]
Önemli şaraplarAncyra, Chateau Kalecik, Kalebağ, Yakut
TehlikelerAsma biti
Çiçek cinsiyetiHermofrodit
VIVC kimliği5936

Kalecik Karası; Ankara'nın Kalecik ilçesi sınırları içerisinde yetişen ve kırmızı şarap üretiminde kullanılan bir üzüm çeşididir. Ankara haricinde Denizli, Yozgat ve Nevşehir bölgelerinde de üretimi yapılmasına karşın; Kızılırmak'ın boydan boya geçerek yarattığı mikroklima ve deniz fosili bakımından zengin topraklar sayesinde en çok verim alınan yer Kalecik'tir.[3]

Tarihçe

Kalecik Karası üzümlerinden üretilen Kavaklıdere Ancyra şarabı

Anadolu’nun en eski üzümlerinden birisi olan ve uzun yıllar boyunca Türk şarabının da en değerli üzümlerinden birisi olarak kabul edilen Kalecik Karası, adını üretildiği Kalecik ilçesinden almıştır. Bu üzümün yarattığı katma değer ve ilçeye kazandırdığı para o kadar fazlaydı ki; Ziraat Bankası’nın ilk şubelerinden birisi de -İstanbul, İzmir, Bursa ve Adana gibi zamanının büyük şehirlerinden sonra- Kalecik'te açılmıştı.[4] Fakat o zamana kadar çoğunlukla gayrimüslim nüfus tarafından yürütülen bağcılık ve şarapçılık faaliyetleri, Cumhuriyet'in ilanından sonra Ermeni ve Rum nüfusun giderek azalmasıyla orantılı olarak düşmüştü. Çöküşe geçen şarapçılığı canlandırmayı hedefleyen TEKEL ise sahip olduğu ilk şarap tesislerinden birini Kalecik’e kurmuş; üzümü yerinde ve modern yöntemlerle işleyerek "Kalebağ" isimli sek ve tatlı şaraplar üretmeye başlamıştı. Merkezi Çankaya’da bulunan bir diğer büyük şarap üreticisi Kavaklıdere de "Yakut" serisinin üretiminde Kalecik Karası üzümlerini kullanmaktaydı.[5]

1960'lı yıllarda İç Anadolu Bölgesi'nde yaşanan asma biti istilasından sonra üzüm bağlarının kuruması sonucunda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. 1980'lere gelindiğinde ise artık ekonomik getirisi fazla olmadığı gerekçesiyle neredeyse üretimi durmuş ve bulunamaz hale gelmişti. İlerleyen yıllarda Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve Kavaklıdere Şarapları'nın ortaklaşa yürüttüğü kurtarma ve seleksiyon çalışmaları sayesinde tekrar dünya şarap literatürüne giren üzüm,[6] 2006 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından coğrafi işaret olarak tescillenmiştir.[7] Ayrıca; 2019'dan beri her yıl Kalecik'te Uluslararası Kalecik Karası Üzüm Festivali düzenlenmektedir.[8]

Özellikleri

Kalecik Karası, dikildikten en az 3 yıl sonra meyve vermeye başlayan bir üzüm çeşididir.[1] Genel olarak bu türün asmaları Nisan ayında sürmeye başlayıp Mayıs ayının sonlarına doğru çiçeklenir. Haziran ayının ikinci haftasında oluşmaya başlayan meyvelerin olgunlaşma dönemi ise Eylül ayının ortalarına (orta mevsim) denk düşer. Taneleri siyaha yakın mavi renkli olup orta büyüklüktedir. Çekirdekli ve kendine özgü bir aroması olan üzümün, salkımları sık, kanatlı konik biçiminde ve ortalama 150 gram ağırlığındadır. Karışık-kısa budama yapılır.[9][10] Orta Anadolu'da yetişen en kaliteli kırmızı şaraplık üzüm çeşitlerinden biri olan Kalecik Karası, Türkiye'ye özgü olmasıyla bilinir.

Ticari değer

Ankara Ticaret Odası'nın 2018 yılı verilerine göre başta Belçika ve Birleşik Krallık olmak üzere pek çok ülkeye milyonlarca dolarlık şarap ihracatı gerçekleştirildiği belirtilmiş; uluslararası ticarette Kalecik Karası'nın Fransa'nın Bordeaux şehrinde yetişen üzümlerle eşdeğer kalitede görüldüğü açıklanmıştır.[11][12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Kalecik Karası Üzümü - Ankara". Türkiye Kültür Portalı. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 19 Eylül 2014. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  2. ^ "Kalecik Karası Üzümü". Türkiye Cumhuriyeti Kalecik Kaymakamlığı. 23 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  3. ^ "Kemal Can OCAK : Geçmişten Günümüze Kalecik Karası". Haber3. 22 Temmuz 2020. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020. 
  4. ^ "Kalecik Ziraat Bankası sandığından çalınmış olan para" (PDF). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Kalecik. 2 (2). Ankara: Kalecik Belediyesi Kültür Yayınları. 1 Mayıs 2016. s. 157. 2 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  5. ^ Yalçın, Mehmet (21 Ekim 2018). "Kalecik Karası aslına dönüyor". T24. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 
  6. ^ Bağış, Levon (8 Kasım 2017). "Unutulmayacak üzüm Kalecik Karası". Agos Gazetesi. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  7. ^ "Coğrafi İşaret Tescil Belgesi" (PDF). Türk Patent Enstitüsü. 6 Nisan 2006. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  8. ^ "Kalecik'te üzüm festivali düzenlenecek". AA. 3 Eylül 2019. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  9. ^ Ülgener, Tuğba Kıymet (2010). "Kalecik Koşullarında Üç Farklı Anaç Üzerine Aşılı Olarak Yetiştirilen Kalecik Karası Üzüm Çeşidinde Terbiye ve Budama Şiddeti Kombinasyonlarının Gelişme, Ürün Verimi ve Kalitesi Üzerine Etkileri" (PDF). Ankara: Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
  10. ^ "Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitleri" (PDF). Isparta İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020. 
  11. ^ "ATO, yabancı temsilcilere Kalecik karası üzümünü tanıttı". Milliyet. AA. 15 Eylül 2019. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 
  12. ^ "Kalecik karası Bordeaux üzümüne eş değer". Hürriyet. 16 Eylül 2019. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Üzüm</span> meyve, cins için Q191019 kullanın, türler için Q30046 kullanın

Üzüm, yaprak döken odunsu asmaların vitis cinsinden çiçekli bitki meyvesinin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bağ (tarım)</span>

Bağ, sofralık üzüm, kuru üzüm,alkolsüz üzüm suyu ve şarapçılık için üzerinde salkımlar halinde üzüm toplanan üzüm bitkisi asmanın yetiştirildiği yerdir. Bağ üretimi, bilimi, uygulaması ve çalışmasına bağcılık denir. Üzüm bağları, şarabın kendisine pay çıkarılabilecek bağın özel coğrafi ve jeolojik özelliklerine atıfta bulunan ve Türkçeye "yer duygusu" gibi tercüme edilebilecek Fransızca terroir kelimesiyle nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Türk şarabı</span>

Türk şarabı, büyük şarap üreticisi olan ülkelerin gerisinde olmakla birlikte giderek tanınmakta ve üretim miktarı hızla artmaktadır.

Boğazkere, Elazığ ve Diyarbakır Bölgesi civarlarında yetişen siyah renkli bir üzüm çeşididir. Boğazkere, Türkiye'nin Dicle - Fırat arasında Elazığ (Maden) ve Diyarbakır (Ergani) kökenlidir. Koyu kırmızı zengin bir üzümdür ve şarap, kuru meyve ve incir aromaları ile iyi yapılandırılmıştır. Diyarbakır'da sertifikalı Boğazkere bağları tarafından üzümden üretilen bir şaraba da adını verir. Bu şarabın özellikleri; güçlü gövde, çok keyifli uzun bitiş, lacivert tonlu koyu kırmızı renk ve kurutulmuş kırmızı meyve ve baharatların zengin ve güçlü aromalarıdır. 10 yıla kadar yaşlanmaya iyi gelir. Kırmızı et kebapları, hindi, somon ve peynir başta olmak üzere Doğu Anadolu kaşar veya Gruyere peyniri ile tavsiye edilir. Elazığ ve çevresinde iki tür kırmızı üzüm yetiştirilir. Öküzgözü bir diğeridir. Boğazkere, Anadolu'nun en eski ve yerli üzümlerindendir. Elazığ'ın Öküzgözü ile, kaliteli ve dengeli bir kupaj şarap oluşturur. Üzümün kabuklarında bulunan ve şaraba burukluk katan tanen oranı bu üzüm cinsinde çok fazladır. Burukluğun yanı sıra, baharlı tadı, şarap üretiminde Boğazkere üzümünü çok değerli kılmaktadır. Maden, Ergani, Çermik, Çüngüş'de en iyi kalitede üretilmektedir.

Papazkarası, Marmara ve İç Anadolu bölgelerinde yetişen mavi-siyah renkli bir üzüm çeşididir. Hem kırmızı şarap üretiminde hem de sofralık üzüm olarak kullanılır. Üretilen şarabın alkol oranı %11-13, asidite miktarı ise 5-7 gram/litre civarındadır. Üzümün orijini Kırklareli ve Edirne bölgesidir. 30 Aralık 1947 tarihli TBMM Oturumunda Kırklareli Milletvekili Dr. Fuad Umay Balkan Harbinden önce bölgenin 60.000 dönümlük bir bağ alanına sahip olduğunu ifade etmiştir. Savaşlar sonrası Papazkarası dikim alanları azalmıştır. Üzümün şarabı alev kırmızısı rengindedir. Rayihası ise baharatlar yönünden çok zengindir. Tanen yapısı oldukça yumuşaktır. Burgonya şaraplarını andırmaktadır. Kırmızısı yanında, pembe ve beyaz şarapları da yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Şarapçılık</span>

Şarapçılık, şarap üretimine verilen addır. Şarabın yapılacağı üzüm veya başka bir meyvenin seçimiyle başlar, yapımı biten şarabın şişelenmesiyle sona erer. Çoğu şarap üzümden yapılsa da, diğer meyvelerden veya zehirli olmayan bitkilerden de yapılabilir. Bal şarabının sudan sonraki en önemli malzemesi baldır. Şarap yapımının tarihi bin yıldan fazladır. Şarap ve şarap yapımı bilimi önoloji olarak bilinir. Şarap üreticisine şarap tüccarı da denilebilir. Üzüm yetiştiriciliği bağcılıktır ve birçok üzüm çeşidi vardır.

Narince, Tokat yöresinde yetiştirilen beyaz üzüm çeşididir. Beyaz şarap üretiminde kullanılan narincenin Anadolu orijinli üzümler içinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Hem sofralık hem de şaraplık olarak üretilir. Renk olarak yeşile çalan sarı renkte, biçim olarak iri ve ovaldir. Sek şarap üretiminde kullanıldığı gibi, Anadolu'nun diğer önemli şaraplık üzümleri ile yapılan kupajlarda da kullanılır.

Kavaklıdere Şarapları; 1929 yılında Ankara'da kurulan şaraphane ve burada üretilen şarap markası.

<span class="mw-page-title-main">Merlot</span> Merlot bir şarap çeşidi yapmada veya yemede kullanılan bir üzümdür.

Merlot hem tek çeşit (sepaj), hem de harmanlanmış (kupaj) üzümlerle şarap yapımında kullanılan lacivert renkli şaraplık bir üzüm çeşididir. Merlot ismi Fransızcada karatavuk anlamına gelen merle kelimesine küçültme eki eklenmesiyle oluşturulmuş olup muhtemelen üzümün rengi dolayısıyla bu ismi almıştır.

Buzbağ, klasik kırmızı serisi öküzgözü ve boğazkere üzümlerinden yapılan geleneksel bir Türk şarap kupajıdır. Tekel tarafından sadece kırmızı olarak üretilirken, Tekel özelleştirilmesi ile, Diageo'nun Türkiye alkollü içecekler bölümü Mey A.Ş.'ye ait Kayra Şarapçılık'a satılmış ve kırmızı yanında beyaz ve roze çeşitleri üretilmiştir. Ayrıca Elazığ ve Ankara'dan oluşan "Bölge serisi" ve "Kayra Buzbağ Rezerv" serisi de mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Cabernet Franc</span>

Cabernet Franc, Dünya'da başlıca siyah üzüm çeşitlerinden birisidir. Esasen Bordeaux tarzında Cabernet Sauvignon ve Merlot ile harmanlama için yetiştirilir ama aynı zamanda Loire 'nin Chinon 'u gibi tek başına şarap yapılabilir. Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde karışımlarda kullanılmasının ve çeşit olarak üretilmesinin yanı sıra bu bölgelerde bazen buz şarabı yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Zinfandel</span> Üzüm çeşidi

Zinfandel ya da Primitivo, şarap yapımında kullanılan kırmızı bir üzüm çeşididir. Vitis vinifera türü içerisinde yer alan Zinfandel'in, DNA analizleri neticesinde genetik olarak Hırvat üzümleri Crljenak kaštelanski ve Tribidrag ile Puglia, İtalya'da yetiştirilen Primitivo ile eşdeğer olduğu belirlenmiştir. Avrupa Birliği, Ocak 1999'da Zinfandel'i Primitivo'nun eş anlamlısı olarak tanımlarken ticari anlaşmazlıklar nedeniyle bu süreç Amerika Birleşik Devletleri'nde daha ağır işlemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Semillon</span>

Semillon, çoğunlukla Fransa ve Avustralya'da sek beyaz ve tatlı şarap yapmak için kullanılan altın renkli beyaz bir üzüm çeşididir. İnce kabuğu ve Botrytis cinerea'ya duyarlılığı sayesinde tatlı şarap bölgesi Sauternes AOC ve Barsac AOC'de geniş bir alanda yetiştirilmektedir. Adelaide Üniversitesi'nin 2010 yılında açıkladığı istatistiklere göre dünyada yaklaşık 22000 hektar bir alanda ekilidir.

<span class="mw-page-title-main">Malbec</span>

Malbec (telaffuzu [mal.bɛk]) kırmızı şarap yapımında kullanılan mor bir üzüm çeşididir. Üzümleri mürekkep gibi koyu renge ve sağlam tanenlere sahip olma eğilimindedir ve kırmızı Bordo şarabı karışımında izin verilen altı üzümden biri olarak bilinir. Fransa'da, Malbec bağları halen başlıca Güney Batı Fransa'da Cahors'dadır ancak üzüm dünya çapında yetiştirilir. Bir Arjantin üzüm çeşidi olarak giderek daha fazla kutlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bağcılıkta olgunlaşma</span>

Bağcılıkta olgunlaşma, hasat başlangıcını işaret eden asmadaki şaraplık üzümlerin olgunlaşmasının tamamlanmasıdır. Olgunluğu tam olarak neyin oluşturduğu, hangi tarz şarap üretildiğine ve şarap üreticisinin olgunluk kıstaslarına göre değişir. Üzümler toplandıktan sonra şarabın kalitesini etkileyecek olan üzümün fiziksel ve kimyasal bileşenleri belirlenir. Bu yüzden hasat için en uygun olgunluk anının belirlenmesi şarapçılıkta en önemli karardır.

Adakarası,, Türkiye kökenli bir şaraplık kırmızı üzüm çeşididir. 1800'lü yıllarda rumlar tarafından Avşa adasına getirildiği düşünülmektedir. En büyük üretim yeri Avşa Adası'dır ancak Adakarası'nın üzüm çeşidi tüm Marmara Bölgesi üretilmektedir. Alkol oranı yaklaşık %12, asitlik oranı 6-7 gram/litre olan bu şarap Avşa Şarabı olarak da bilinir. Avşa Adası yılda 1500 ton şarap üretir.

<span class="mw-page-title-main">Artvin'de bağcılık</span> bağcılık kültürü

Artvin'de bağcılık, dünyanın en eski bağcılık geçmişine sahip Gürcistan'ın tarihsel bölgeleri olan Lazeti, Klarceti ve Şavşeti bölgelerindeki geleneğe dayanmaktadır. Nitekim geleneksel Gürcü şarap küpleri olan Kvevri (ქვევრი) kalıntıları Şavşat ilçesinin Otluca, Ardanuç ilçesinin Güleş, Artvin'in merkez ilçesinde Bağcılar gibi yerlerde ortaya çıkarılmıştır. Öte yandan Gürcistan'ın Acara ve Guria bölgeleri ile Artvin'de benzer asma cinslerinin varlığı da bunu işaret etmektedir. Bu asma cinslerinin bazılarının adları, bugünkü Artvin bölgesindeki yer adlarıyla ilişkilidir. Livanura, Klarculi, Şavşuri, Orcohuli, Hopaturi gibi üzüm türleri bunların başında gelir. Klarceti-Şavşeti bölgelerinden Gürcistan'a götürülen asma cinslerine, götüldüğü yerlere atfen Livanura, Klarculi, Şavşuri gibi adlar sonradan verilmiş olup özgün adları bilinmemektedir. Bunların dışında, Gürcistan'ın genelinde yaygın olan şaraplık üzüm Saperavi, Artvin ilinin Berta vadisinde, "Gverda (Güverda) Bağları" olarak bilinen bağlarda yetiştirilmektedir.

Lucien Arkas Bağları, İzmir, Torbalı'da faaliyet gösteren ve 2500 m² kapalı alana sahip bol ödüllü bir şaraphanedir. Marsilya kökenli levantenlerden olan Lucien Arkas'ın yönetim kurulu başkanlığını yaptığı Arkas Holding'e ait bir anonim şirkettir. Aynı alan içinde bağları, şaraphanesi ve "LA Mahzen" adında restoranı bulunmaktadır. Restoranı Michelin rehberine girmiştir. 1.168 dönümlük tek parselden oluşan bağlarında organik bağcılık yapılmaktadır. Yöre teruarına uyumlu ancak bugüne kadar Türkiye'de hiç yetiştirilmemiş yirminin üzerinde üzüm çeşidi yetiştirilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Barburi</span>

Barburi, Hatay, Antakya yöresine ait endemik ve kadim şaraplık kırmızı üzüm çeşididir. Orta boy ve yuvarlak taneli ve ince kabukludur. Salkımı 200-400 gram aralığındadır. Kabuğu yaban mersini ve güvem renginde, mavi-siyah ve dumanlıdır. Orta tanenli ve yüksek asiditeli bir üzümdür. Roma döneminden bu yana yetiştirilmiş olan üzüm çeşidi, yıllar boyunca unutulmaya yüz tutmuş, bağcılığının yapılması bırakılmış, 2016 yılına kadar sadece vahşi ortamlarda kendi kendine yetişmekteydi. Bu sebeble "VIVC" kimliği alamamış ve dolayısıyla adını literatüre yazamamış bir Anadolu kadim üzüm çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Monosepaj</span> tek üzüm çeşidinden üretilmiş şarap stili

Monosepaj, tek tip üzüm çeşidinden üretilen bir şarabı veya tek tür üzümden üretilmiş brendi, konyak, grappa, rakı gibi damıtılmış içkiyi belirtir. Tek tür üzümden yapıldığı için monosepaj şaraplar üzümün tüm karakterini yansıtırlar. Monosepajın tersi ise, yani birden fazla üzüm çeşidinden yapılmış ise kupaj denir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.