İçeriğe atla

Kale Doruğu Höyüğü

Arkeolojik Höyük
Adı:Kale Doruğu Höyüğü
il:Samsun
İlçe:Kavak
Köy:Merkez
Türü:Höyük
Tahribat:Yapılaşma, yol (yoğun)[1]
Tescil durumu:Tescilli[1]
Tescil No ve derece:144 / 1, 2
Tescil tarihi:06.04.2001
Araştırma yöntemi:Kazı

Kale Doruğu Höyüğü,[2] Samsun il merkezinin yaklaşık olarak 40 km. güneyinde, Kavak İlçesi'nin Yeni Camii Mahallesi'nde yer alan bir höyüktür. Bazı yayınlarda yerleşmeden hatalı olarak Kale Doruğu yerine Kavak olarak söz edilmektedir. Tepe, yaklaşık olarak 350 x 250 metre boyutlarında olup 25 metre yüksekliktedir. Dik yamaçlı bu tepenin üzerinde bir kale kalıntısı vardır. Kavak Ovası'na hakim durumdaki yerleşme Samsun – Havza – Amasya doğal yolu üzerinde yer alır.[3]

Kazılar

Höyük ilk olarak von der Osten tarafından arkeoloji dünyasına tanıtılmıştır.[4] Kazı çalışmaları ise Dündartepe ve Tekeköy kazılarından sonra aynı ekip tarafından ve yine İsmail Kılıç Kökten, Tahsin Özgüç ve Nimet Özgüç başkanlığında 1940-41 yıllarında yapılmıştır. Bu kazıda tepe kısmı ile ana kayaya ulaşılan doğu ve kuzey yamaçlarında çalışılmıştır. Höyükte 1973 yılında Uğur Bahadır Alkım, 1997 yılında Şevket Dönmez araştırmalar yapmıştır.[3]

Tabakalanma

Kazılarda tepe kesiminde üç tabaka belirlenmiştir. En üstteki 2,70 metre kalınlıktaki dolgu Osmanlı Dönemi, Selçuklu Dönemi, Bizans Dönemi ve Roma Dönemi kalıntılarıyla temsil edilen tabakadır. Daha alttaki yaklaşık 1,25 metre kalınlıktaki dolgu ise Hitit Dönemi tabakasıdır. En alttaki, ana kayaya kadar uzanan Erken Tunç Çağı tabakasıdır.[3]

Yamaç kesiminde ise Orta Çağ, Roma Dönemi, Helenistik Dönem, Orta Tunç Çağı ve Erken Tunç Çağı (o dönemdeki adlandırmayla Bakırçağı) olmak üzere dört yapı katı belirlenmiştir.[4]

Hitit Dönemi'nden sonra yerleşmenin terk edildiği ve ancak MÖ 3. yüzyıl başlarında yeniden iskan edildiği belirtilmektedir.[5] İkiztepe, Dündartepe ve Tekkeköy gibi yerleşmelerde de görülen bu terk etmenin savaşçı ve yarı göçebe Kaşkalar'la ilişkili olabileceği belirtilmektedir.[6] Daha sonra yeniden iskan ediliş zayıf fakat kesintisiz olarak günümüze değin sürmüştür.[5]

Buluntular

Mimari olarak en önemli görülen yerleşme Erken Tunç Çağı yerleşmesidir. Bu tabakada 75 cm. kalınlığında bir taş duvar açığa çıkarılmıştır. Duvar ve duvara bitişik bir merdiven ana kaya üzerine inşa edilmiştir. Yine yamaçtaki açmada bu döneme denk gelen bir sur duvarı ortaya çıkarılmıştır.[3]

Ele geçen çanak çömlek buluntuları tümü el yapımı, siyah, kırmızı, kahverengi, dışı siyah içi kırmızı ya da tersi yüzey renkli, açkılı mallardır. Siyah yüzey renkli ve özenle açkılanmış mallar üzerinde yiv süs örnekleri bulunmaktadır. Aynı malda içi beyaz dolgu macunu ile doldurulmuş bezemeler de görülmektedir. Bir diğer bezeme kırmızı, kahverengi ve siyah kaplar üzerinde kertik ve kaba çizgi bezemelerdir. Bu kertik bezemeli kapların benzer örnekleri Dündartepe, Çorum / Alacahöyük ve Pazarlı'da ele geçmiştir. Çanak, kase, tabak, çömlek ve küp, çanak çömlek biçimleri arasında sayılmaktadır.[3]

Doğu açmasında 12, kuzey açmasında ise bir mezar ortaya çıkarılmıştır. Bunlar yerleşme içi gömü geleneğine işaret etmektedir. Tahsin Özgüç tek evreli bir yerleşme içi kent mezarlığından söz etmiştir. Erken Tunç Çağı yerleşmesinin doğu tarafındaki bu mezarlığın yaklaşık olarak 14 x 12 metrelik bir alanı kapladığı belirtilmektedir. Basit toprak mezarların tercih edildiği görülmektedir. Gömütler başları güneybatıya bakacak biçimde gömülmüşlerdir. Gömüt armağanları olarak kaplar, çömlekler ve maden eşyalar vardır. Maden buluntuları içinde bakır-tunç kamalar, ölülerin sağ kolları üzerine bırakılmıştır. Kamalar sağlamdır ama bir kama bükülüp üçe katlanarak bırakılmıştır. Bilinçli yapılan bu tahribin nedeni konusunda bir açıklama yoktur.[3]

Değerlendirme ve tarihlendirme

Karadeniz kıyılarından İç Anadolu Bölgesi'ne geçit veren doğal yollar üzerinde olmasına karşın küçük bir höyüktür. En geniş yerleşim Erken Tunç Çağı yerleşimidir. Yerleşme Erken Tunç Çağı I. ve II. evrelere yerleştirilmektedir.[3]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012. 
  2. ^ "Samsun Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 6 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012. 
  3. ^ a b c d e f g "TAY –- Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012. 
  4. ^ a b "TAY - 2". 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2012. 
  5. ^ a b İ. K. Kökten, Kuzey-Doğu Anadolu Prehistoryasında Bayburt Çevresinin Yeri 1 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 470
  6. ^ Deniz Sarı, İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı'nda Batı Anadolu'nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sh.: 201

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Acemhöyük</span>

Acemhöyük, Aksaray il merkezinin 18 km. kuzeybatısındaki Yeşilova kasabasında yer alan bir höyüktür. Yayvan bir tepe görünümündeki höyüğün, çanak çömlek yayılımına göre 800x700 metre boyutlarında olduğu belirtilmektedir. Höyüğün MÖ 3.000 başlarından itibaren iskan edildiği, en parlak döneminin Asur Ticaret Kolonileri Çağı olduğu belirtilmektedir. Bu dönemde yerleşim höyüğün dışına, "aşağı kent"e yayılmış, ancak dönemin sonunda hem höyük, hem de aşağı kent terk edilmiştir. Daha sonra Erken Helenistik Dönem ve Roma Döneminde yeniden iskan edilmiş, bu dönemlerin sonunda da terk edilmiştir.

Horum Höyük, Gaziantep'in Nizip İlçesi'nin 15 km. kuzeyinde Fırat'ın batı kıyısında yer alan bir höyüktür.

Şemsiyetepe Höyüğü, Elazığ il merkezinin batısında, Bilaluşağı Köyü'nün hemen güneyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğün büyük bir bölümü günümüzde Karakaya Baraj Gölü kıyısında kalmıştır. Höyük, 70 x 90 metre ölçülerinde, 5-6 metre yükseklikte dairesel ve küçük bir tepedir. Esasen höyük orta boy bir yerleşme sayılırdı, fakat Fırat günümüze kadar yerleşmenin kuzey ve kuzeybatı kesimini yemiştir.

Kavuşan Höyük, Diyarbakır ili Bismil ilçesinin 10 km güneydoğusunda, Şeyhan Deresi ile Dicle'nin birleştiği bölgenin hemen doğusunda yer alan bir höyüktür. Dicle kıyısından 65-70 metre kadar güneydedir. Höyüğü kuzey yarısı Dicle tarafından yenmiş olup, güney yamaçları ise Şeyhan Deresi alüvyonlarıyla örtülmüştür. Yüzey de yaygın tarım yapılmasıyla tahrip olmuştur. Höyük boyutları 175 x 75 metre olup, yükseklik kuzey kesimde 8 metre iken güneyde 2 metre kadardır. Alan olarak 1,5 hektar olduğu belirtilmektedir.

Tilkitepe Höyüğü ya da eski kaynaklarda Şamramaltı Van il merkezinin 7 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Günümüzde Van Havaalanı sınırları içinde olup kısmen havaalanı olarak kullanılmaktadır. Höyük 55 metre çapında, 6-7 metre yüksekliğindedir.

Karahöyük 1, Konya İl merkezinin yaklaşık 7 km. güneybatısında yer alan bir höyüktür. Konya il sınırları içinde birden fazla Karahöyük adlı yerleşim olduğu için bu höyük Karahöyük 1 olarak geçmektedir. Biri büyükçe olan on bir tepecikten oluşur. Bu tepeler üzerindeki yerleşim 1.000 x 500 metre genişliğe ulaşmaktadır. Açmalardan birinde 29 metrede ana toprağa ulaşılması, kalın bir dolgu tabakası altında olduğunu göstermektedir.

Dündartepe Höyüğü, Samsun İl merkezinin 3 km. güneydoğusunda yer alan, günümüzde kentin yapı dokusu içinde kalan bir höyüktür. Dündartepe ya da Öksürük Tepe olarak geçen höyük Mert Deresi kıyısında, verimli topraklar arasındadır. Tepe, 220 x 200 metre boyutlarında olup yüksekliği 15 metredir.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Tatarlı Höyük, Adana İl merkezinin yaklaşık 50 km. Ceyhan İlçesi'nin ise 24 km. doğusunda, Tatarlı Köyü içinde yer alan bir höyüktür. Tepe, üzerinde bulunduğu bazalt yükselti ile birlikte 35 metre yükseklikte olup 300 x 180 metre boyutlarındadır. Çanak çömlek buluntularına bakılarak höyüğün 100 metre çapında olduğu belirtilmektedir. Kazı çalışmalarının başlamasından önce höyük üzerinde bir düğün salonu bulunmakta idi. Daha sonra Adana Koruma Kurulu tarafından söz konusu düğün salonu hakkında yıkım kararı alınmıştır.

Pağnik Öreni Höyüğü, Keban Baraj Gölü'nde su toplanmaya başlamadan önce Elazığ il merkezinin yaklaşık olarak 25 km kuzeybatısında, Ağın ilçesinin 3 km güneydoğusundaki, eski adı Pağnik olan Kaşpınar köyünde yer alan bir höyüktü. Günümüzde göl suları altında kalmıştır.

Helvacı Höyücek Höyüğü, İzmir il merkezinin kuzeybatısında, Menemen İlçesinin kuzey-kuzeybatısında, Helvacı Köyü'nün 4 km. batı-güneybatısında yer alan bir höyüktür. Çevrede Höyücek ya da Üyücek adıyla bilinmekte olup, aynı addaki yerleşmelerden ayırabilmek için bu ad verilmiştir. Bununla birlikte bazı yayınlarda Höyücek, bazı yayınlarda da Helvacı olarak geçmektedir. Aşağı Gediz Ovası'nın batı kesiminde küçük bir tepe görünümündedir. Günümüzde denizden 18 km. içerdeki yerleşmenin iskan edildiği tarihlerde Gediz Nehri'ne daha yakın ve muhtemelen deniz kenarında olduğu düşünülmektedir. Kaçak kazılar ve yol yapımıyla kısmen tahrip olmuş durumdadır.

Höyücektepe / Kaymaktepe Höyüğü, Balıkesir il merkezinin güneybatısında, Ayvalık ilçesinin güneyinde yer alan bir höyüktür. Çevresi Madra Çayı'nın oluşturduğu alüvyon ovasıdır. Verimli bu toprakların Geç Neolitik Çağ'dan Erken Tunç Çağı ekonomisine geçişin koşullarını sağladığı belirtilmektedir.

Yeni Yeldeğirmeni Tepe Höyüğü, Balıkesir ili Ayvalık İlçesi'nin güneyinde, Altınova'nın 1,5 km. batısında Ege Denizi'nden günümüzde 2,5 km. içeride yer alan bir höyüktür. Jeomorfoloji araştırmalarında prehistorik çağlarda denizin Höyük'ün önlerine kadar geldiği anlaşılmaktadır. Çanak çömlek dağılımına göre yerleşimin 100 x 90 metrelik bir alana yayılmış olduğu belirtilmektedir. Çevresi Madra Çayı'nın oluşturduğu alüvyon ovasıdır. Verimli bu toprakların Geç Neolitik Çağ'dan Erken Tunç Çağı ekonomisine geçişin koşullarını sağladığı belirtilmektedir.

Kayapınar Höyüğü, Tokat il merkezinin yaklaşık 25 km. güneybatısında, Artova İlçesi'nin 17 km. kuzeyinde, Yenice Köyü'nün 5 km. batısında yer alan bir höyüktür. Tepe, 70 x 45 metre boyutlarında küçük bir tepedir. Hemen yanında akan dereden 60 metre yüksekliktedir. Höyükten 70 metre ilerdeki pınarın üstündeki kayalıklarda Kurtini Mağarası bulunmaktadır. Mağara henüz araştırılmamış olmakla birlikte toprak dolu olduğu belirtilmektedir.

Karagöz / Demirci Höyük, Sinop il merkezinin yaklaşık olarak 13 km. güneyinde, Demirci Köyü'nün yanında yer alan bir höyüktür. Tepe, 160 x 70 metre boyutlarındadır.

Tekeköy Düz Yerleşmesi, Samsun il merkezinin yaklaşık 16 km. güneydoğusunda, Tekeköy yakınlarında yer alan bir düz yerleşmedir. Yerleşmeyle ilgili yayınlarda yeri tam olarak belirtilmekmektedir. Tekeköy günümüzde Samsun'un bir mahallesidir. Fındıkcak ve Çınarlık derelerinin suladığı vadide bulunan kaya sığınaklarından birinin önündeki terasta ya da yamaçlardan birinde olduğu anlaşılmaktadır. "A" kaya sığınağının yaklaşık 300 m uzağında; sığınakdan güneye doğru gittikçe daralan iki dar vadinin birleştiği ve genişlemeye başladığı yerde olduğu belirtilmektedir. Yerleşmenin kazı yapıldığı yıllarda 100 x 50 metre boyutlarında olduğu bilinmektedir.

Etiyokuşu Höyüğü, Ankara il merkezinin yaklaşık 5 km. kuzey – kuzeydoğusunda, günümüzde tümüyle yapıların altında kalmış bir höyüktür. Etiyokuşu ismi, muhtemelen kazı ekibi tarafından verilmiş bir isimdir. Tepe, 86 x 22,5 metre boyutlarında, 1,5 metre yükseklikte ve yerleşme alanının 6,5 dönüm olduğu bildirilmiştir. Kazı öncesinde Çubuk Barajı asfaltıyla ikiye bölünmüş durumdaydı ve kum çekilmesiyle kısmen tahrip edilmiş bulunuyordu.

Ahlatlıbel Düz Yerleşmesi, Ankara il merkezinin yaklaşık olarak 14 km. güneybatısında, ODTÜ arazisi içinde, eski Yalıncak Köyü'nün güney – güneybatısında, Haymana yolu üzerinde yer alan bir düz yerleşmedir. Bölgede geniş bir alanın yakın geçmişte toprakla doldurulmuş olması nedeniyle, 1933 yılında kazısı yapılmış olan yerleşmenin tam olarak yeri yakın zamana kadar saptanamamıştı. Ancak Gülçin İlgezdi Bertram ve Jan - K. Bertram'ın çalışmalarıyla yerleşmenin yeri 2010 yılında saptanmıştır. Kale olarak tanımlanan mimari kalıntılar ve konumu dikkate alınarak bir bey şatosu olduğu düşünülmektedir.

Karayavşan Höyüğü, Ankara il merkezinin güneybatısında, Polatlı İlçesi'nin 20 km. doğusunda, Karayavşan Köyü'nün hemen yanında yer alan bir höyüktür. Polatlı – Haymana kara yolunun hemen kuzeyindedir. Tepe, 13 metre yükseklikte orta boy bir höyüktür.

Koçumbeli Yamaç Yerleşmesi, Ankara il merkezinin güneybatısında, eski Yalıncak Köyü'nün 1,5 km kadar güneyinde, günümüzde ODTÜ arazisi içinde kalan bir yamaç yerleşmesidir. Ahlatlıbel'in 2 km kuzeyindedir. Ahlatlıbel'le aralarında bir sıra tepe vardır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.