Kakaç, Arpaçay
| Kakaç | |
|---|---|
 | |
 Kars'ın konumu | |
  Kakaç Kakaç'ın Kars'taki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Kars |
| İlçe | Arpaçay |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2300 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 88 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0474 |
| İl plaka kodu | 36 |
| Posta kodu | 36730 |
Kakaç, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Kakaç köyünün eski adı Kagari'dir. Kagari (კაგარი) adı, Gürcüceden Türkçeye Kagar (كاكار) şeklinde girmiştir.[3] Bu yer adı sonradan Kagaç ve Kakaç'a dönüşmüştür. Nitekim 1886 Rus nüfus sayımında Kagaç (Кагачъ), 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise Kakaç (قاقاچ) olarak geçer.[4][5]
Kagari köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Palakatsio'daki yerleşim yerlerinden biridir. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve yerleşimi 1578 yılında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün camisinin yerinde bulunan eski kilise Kagari Kilisesi de bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]
Kagari köyü, Osmanlı hakimiyetinin başlarında, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Çıldır livasının Canbaz nahiyesine bağlıydı. Bu tarihte köy, Kagar-i Ulya (Yukarı Kagari) ve Kagar-i Süfla (Aşağı Kagari) olmak üzere ik ayrı köy olarak yazılmıştır. Bu defterdeki kayda göre iki yerleşim de boşalmıştı.[3]
Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan Osmanlı cebe defterinde köyün adı geçmemektedir. Bunun üzerinden iki yerleşim olarak kaydedilmiş olan Kagari'nin bu dönemden önce yeniden meskun hale gelmediği söylenebilir. 1878 yılında ise, Sultaniye şeklinde kaydedilmiş olan Kagari yeniden meskun hale gelmişti ve köyde 13 hane bulunuyordu.[7][8]
Kagari, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakılmış. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Çala nahiyesinin dokuz köyünden biriydi. Köyde bulunan 17 hanede, 79'u erke ve 71'i kadın olmak üzere, 150 kişi yaşıyordu. Bir hanede bulunan 7 Kürt dışında, nüfusun tamamı Karapapaklardan oluşuyordu.[4]
Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili 1902 yılında Çıldır Gölü etrafındaki köyleri gezmiş ve kesme taştan inşa edildiğini söylediği Kagari Kilisesi'ni incelemiştir.[9] Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli, 1917 yılında köy hakkında ayrıntılı bilgi vermiş, o da küçük bir kiliseden söz etmiştir. Martvileli'nin adını Kakaçi (კაკაჩი) şeklinde yazdığı köy hakkında verdiği bilgiye göre, Kagari köyü Çıldır Gölü kıyısında yer alıyordu ve köyün göle uzanan ucuna dalgalara karşı iri taşlardan bir set yapılmıştı. Köydeki kayalıklarda çok sayıda keklik yuvası bulunuyordu.[10]
Kagari köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kakaç adıyla kaydedilmiştir. Bu sırada köy Kars vilayetinin Çıldır kazasının Çala nahiyesine bağlıydı.[5] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan köyün nüfusu 234 kişiden oluşuyordu.[11] 1965 genel nüfus sayımında Kakaç köyünün nüfusu 432 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde sadece 77 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Kakaç köyü, 23 Kasım 1997 tarih ve 23179 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İçişleri Bakanlığı'nın 21.11.1997 tarih ve 97/48293 sayılı sınır tespit kararı ile Ardahan ili Çıldır ilçesinden ayrılarak Kars'ın Arpaçay ilçesine bağlanmıştır.[13]
Kakaç köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı, bugünkü caminin yerinde inşa edilmiş olan eski köy kilisesidir. Tamamen yıkılmış olan Kagari Kilisesi'nden geriye duvarlarda kullanılmış kesme taşlar ve harçlı duvar parçalarıdır.[6]
Coğrafya
Köy, Kars il merkezine 80 km, Arpaçay ilçe merkezine 38 km uzaklıktadır.[14]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 88[2] |
| 2021 | 87[2] |
| 2020 | 96[2] |
| 2019 | 101[2] |
| 2018 | 96[2] |
| 2017 | 88[2] |
| 2016 | 87[2] |
| 2015 | 91[2] |
| 2014 | 90[2] |
| 2013 | 89[2] |
| 2012 | 100[2] |
| 2011 | 109[2] |
| 2010 | 103[2] |
| 2009 | 102[2] |
| 2008 | 102[2] |
| 2007 | 97[2] |
| 2000 | 122[15] |
| 1990 | 276[16] |
| 1985 | 375[17] |
Kaynakça
- ^ "Kakac, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Kars Arpaçay Kakaç Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : გამოკვლევა : წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 401". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 410". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 763.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 73. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979. 30 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი : გამოკვლევა : წიგნი III), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 402". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ Ekvtime Takaişvili, Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества : Выпуск XII veya Христианские памятники, Moskova, 1909, s. VII.
- ^ "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" (არტაანის მხარეში), Sakartvelo gazetesi, 4 Ekim 1917, sayı: 217". 28 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
- ^ "Sınır Tespit Kararları". Resmî Gazete. Kasım 1997. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2020.
- ^ "Kakaç Köyü". YerelNet.org.tr. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 8 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
