İçeriğe atla

Kahverengi pelikan

Kahverengi pelikan
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Animalia
Şube:Chordata
Sınıf:Aves
Takım:Pelecaniformes
Familya:Pelecanidae
Cins:Pelecanus
Tür: P. occidentalis
İkili adlandırma
Pelecanus occidentalis
Linnaeus, 1766
Dağılımı

Kahverengi pelikan (Pelecanus occidentalis), pelikangiller (Pelecanidae) familyasından 8 pelikan türünün en küçüğü olan bir su kuşu türüdür. Amerika'da yaşayan bu kuş türü ABD'nin güney ve batı sahillerinde en iyi bilinen kuş türlerinden biridir. Batı Yarımkürede bulunan üç pelikan türünden biri olduğu gibi balıkları denize dalarak avlayan iki pelikan türünden biridir.

Taksonomi ve sınıflandırma

Kahverengi pelikanın beş alt türü tanınmaktadır:

  • P. o. californicus, Ridgway, 1884, ABD'nin ve Meksika'nın batı kıyılarında,
  • P. o. carolinensis, Gmelin, JF, 1789, Amerika'nın ılıman ve tropikal Atlantik kıyılarında,
  • P. o. murphy, Wetmore, 1945, Kolombiya ve Ekvador'un batı kıyılarında,
  • P. o. occidentalis, Linnaeus, 1766, Karayipler'de,
  • P. o. urinator, Wetmore, 1945, Galapagos Adaları'nda yaşar.

Daha önceleri alt tür olarak tanınan Peru pelikanı (Pelecanus thagus) ayrı bir tür olarak sınıflandırılmaktadır.

Fiziksel özellikleri

Diğer kuşlara göre oldukça iri bir kuş olan kahverengi pelikan, diğer pelikan türleri arasında en küçükleridir. Uzunluğu 106 ila 137 cm, ağırlığı 2,75 ila 5,5 kg, kanat açıklığı da 1,83 ila 2,5 m arasında değişir. Yaşadığı bölgelerde çok kolay tanınabilen ve diğer kuşlardan ayırt edilebilen bir türdür. Tüm pelikanlar gibi çok uzun bir gagası ve avlanırken kepçe gibi kullandığı boğaz kesesi vardır. Gaga uzunluğu 28 ila 34,8 cm arasındadır.[1] Başı beyaz renklidir ama genellikle erişkin kuşlarda hafif sarıya çalar. Gaga grimsi renktedir ancak üreme döneminde boğaz kesesi kızılımsı renge döner. Sırtı, arkası ve kuyruğu gri ve koyu kahverengi çizgilidir ve bazen paslı bir tondadır. Erişkin pelikanlarda göğüs ve karın siyah-kahverengi arasındadır ve bacaklar ile ayaklar siyah renklidir. Genç kuşlar da benzer renktedir ancak boyunları kahverengimsi-gri ve alt kısımları da beyaz renklidir.

Bu kui tüylerinin beyaz olmaması, daha küçük cüssesi ve havadan suya dalarak balık avlaması nedeniyle Amerika ak pelikanından kolaylıkla ayırt edilir. Peru pelikanının tüyleri de kahverengi pelikan ile benzerlik gösterir ama cüsse olarak görece daha büyüktür. Güney Amerika'nın Pasifik kıyılarında Peru pelikanı ile kahverengi pelikanın yaşadığı bölgeler örtüşmektedir.

Dağılımı ve yaşam alanı

Kahverengi pelikan uçarken boynunu geriye çeker ve gagasını boynuna yaslar.

Kahverengi pelikan Amerika'nın hem Atlantik hem de Pasifik kıyılarında yaşar. Atlantik ve Meksika Körfezi kıyısında Yeni İskoçya'dan Venezuela ve Amazon Nehri'nin ağzına kadar olan bölgede yaşar ancak Kuzey Carolina'nın kuzeyinde az sayıda rastlanır ve en önemli popülasyonu Meksika Körfezi kıyısındadır. Pasifik kıyısında ise Britanya Kolumbiyası'ndan Galapagos Adaları dahil olmak üzere Şili'nin merkezinin güneyine kadar olan bölgede yaşar.[2] Pasifik'te Kaliforniya, Meksika ve Orta Amerika kıyılarında yaygındırlar. Erişkin olmayan kuşlar kıyılardan içerideki göllere de gidebilmektedir. Kıyıda daha kuzey bölgelerde üreme mevsimi geçiren Kuzey Amerika kuşları kışları daha güneye göç ederler. Mangrov bataklıklarında da yaygın olarak bulunurlar.

Davranış ve ekoloji

Pelikanlar yıl boyunca koloniler hâlinde yaşayan sosyal kuşlardır. Kemiklerinde ve derilerinin altında bulunan hava keseleri sayesinde su üstünde batmadan durabilirler ancak karada yürürken sakardırlar. Uçarken kafalarını omuzlarından geriye doğru çeker ve gagaları kıvrılmış olan boyunlarının üzerinde durur. Gruplar hâlinde V şeklinde uçabildikleri gibi daha çok tek sıra hâlinde su yüzeyine yakın olarak uçarlar.

Kahverengi pelikan suya dalarak avlanır.
Kahverengi pelikan ve yavrusu yuvalarında

Beslenme

Avlanırken yalıçapkınları gibi gagaları ilk olarak suya girecek şekilde dalarak avlanırlar.[3] Daldıklarında kısa bir süre içinde tamamen suyun içine girer ve gagalarını kepçe olarak kullanıp balıkları avlarlar. Yüzeye çıktıklarında boğaz keselerine dolan suyu dışarı attıktan sonra kalan balıkları yutarlar. Dalarak avlanma tekniği yalnızca Peru pelikanında görülür, diğer pelikan türleri grup hâlinde yüzeye yakın uçarken su yüzeyinden geçen balıkları avlarlar ama suya dalmazlar. Genellikle martılar, korsanmartılar ve fregat kuşları gibi balıkla beslenen diğer kuşlar pelikanların avlarını çalabilirler.[4]

Kahverengi pelikan daha çok balık ile beslense de amfibiler ve kabukluları da yerler.

Üreme

Kahverengi pelikan genellikle adacıklarda ve mangrovlarda koloni hâline yuva yapar. Erkek pelikanlar yuva yapılacak alanı seçtikten sonra dişileri çekmek için nümayişte bulunurlar. Erkek ve dişi çift oluşturduktan sonra aralarında açık iletişim durur. Genellikle mart ve nisan aylarında yuva yapmaya başlarlar. Koloni hâlindeki yuvalar ağaçların ve çalılıkların üzerinde olabildiği gibi kolay erişilemeyen adacıklarda yerde de olabilir. Ağaçlarda sazlıklar, otlar, saman ve çalı çırpıdan yapılan yuvalar dayanıksız gözükürler. Yerde yapılan yuvalar ise çok derin olmayan bir oyukta tüylerle kaplı ve çevresinde 10 ila 26 cm yüksekliğinde topraktan bir yükselti oluşturulmuş hâldedir. Kuluçkadan iki ila üç arası tüysüz yavru çıkar. Kuluçka süresi 28 ila 30 gün arasındadır. Hem erkek hem de dişi kuş yavruların bakımı ile ilgilenir. Yerdeki yavrular 35 günlük iken yuvada yürümeye başlar, ağaçlardaki yavrular ise 68 ila 88 günlüğe gelene kadar yuvayı terk etmezler. Yaklaşık 8 ila 10 ay boyunca ebeveynleri tarafından beslenen yavrular 70 kg'a kadar balık tüketirler. Genç kuşlar iki ila beş yıl arasında cinsel olgunluğa erişirler.

Korunma durumu ve tehditler

Kolonilerde bulunan yumurtalar ve yavrular ve nadiren de erişkin pelikanlar başka hayvanlar tarafından avlanır. Bunların arasında martılar, başta kel kartal olmak üzere yırtıcı kuşlar, tilkiler, kokarcalar ve vahşi kediler bulunur.[5] Amerika aligatoru palazlanmış yavruları yiyebilmektedir. Koloniler adacıklarda olduğunda yaban hayvanları tarafından avlanma tehdidi azalmaktadır. Tüm pelikanlarda olduğu gibi kahverengi pelikanlarda turistler ve balıkçılar gibi insanların verdiği rahatsızlıklara karşı çok duyarlıdırlar ve ebeveynler böyle durumlarda yuvalarını terk edebilirler.[4] Büyük cüsseleri nedeniyle yuvada olmayan erişkinler başka hayvanlar tarafından avlanmaz.[6]

DDT ve dieldrin gibi pestisitler 1970'lerin başında ABD'deki kahverengi pelikan popülasyonunu oldukça tehdit etmiştir. DDT pelikan yumurtalarının kabuğunun incelmesine dolayısıyla da kolay kırılıp üreme oranının azalmasına neden olmaktadır. DDT kullanımı ABD'de 1972 yılından itibaren yasaklanmış ve cezaî müeyyideye tabi tutulmuştur. Bu dönemden sonra popülasyon sayısında artış gözlemlenmiştir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) 1988 yılından beri kahverengi pelikanı asgari endişe altındaki türler altında listelemektedir. Popülasyonlarının 650.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir.[7]

Kanatlarını kurutan kahverengi pelikan

İnsan kültüründe yeri

Kahverengi pelikan Barbados ve Turks ve Caicos Adaları'nın ulusal kuşu, ABD'nin Louisiana eyaletinin de eyalet kuşudur. Louisiana'da bulunan Tulane Üniversitesi, Louisiana State Üniversitesi ve University of Louisiana at Lafayette'in armalarında kahverengi pelikan bulunur. Ayrıca West Indies Üniversitesinin armasında da yer alır. Pasifik Okyanusu'nda Avustralya yakınlarında geçen Kayıp Balık Nemo animasyon filminde kahverengi pelikan karakteri Nigel Geoffrey Rush tarafından seslendirilmiştir. Aslında Avustralya bölgesinde kahverengi pelikan bulunmaz yalnızca beyaz renkli Avustralya pelikanı bulunur.

NBA takımı New Orleans Pelicans'ın adı da kahverengi pelikandan gelmektedir.

Notlar

  1. ^ del Hoyo, J; Elliot, A; Sargatal, J (1996). Handbook of the Birds of the World. 3. Barselona: Lynx Edicions. ISBN 84-87334-20-2. 
  2. ^ Brown Pelican – Pelecanus occidentalis (PDF). U.S. Fish and Wildlife Service. 1 Kasım 2009. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2014. 
  3. ^ Dan A. Tallman, David L. Swanson, Jeffrey S. Palmer (2002). Birds of South Dakota (Hardcover bas.). Aberdeen, South Dakota: Midstates/Quality Quick Print. s. 11. ISBN 0-929918-06-1. 
  4. ^ a b Brown Pelican. Smithsonian's Nationall Zoological Park
  5. ^ Brown Pelican 7 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Animal Files.
  6. ^ Brown Pelican 28 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Smithsonian Marine Station at Fort Pierce (2010-09-28).
  7. ^ Cappiello, Dina (12 Kasım 2009). "Brown pelicans off endangered species list". Associated Press. 6 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Kahverengi pelikan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Balık kartalı</span>

Balık kartalı, monotipik balık kartalıgiller (Pandionidae) familyasından balıkla beslenen yırtıcı bir kuş türü. İri, uzun kanatlı, suya dalarak avlanan bir avcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ak pelikan</span> kuş türü

Ak pelikan, beyaz pelikan ya da ak kutan, pelikangiller (Pelecanidae), familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Asya'ya yayılan bölgede ve Afrika'da bataklıklarda ve sığ göllerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Pelikan</span> kuş cinsi

Pelikan, monotipik pelikangiller (Pelecanidae) familyasını ve Pelecanus cinsini oluşturan iri su kuşu türlerinin ortak adı. Uzun gagaları, avlanmak için kullandıkları ve yutmadan önce gagalarıyla topladıkları avın bulunduğu suyu süzmeye yarayan geniş boğaz keseleri en ayırt edici özellikleridir. Kahverengi pelikan, Peru pelikanı dışındaki türlerinin tüyleri genellikle soluk renklidir. Tüm türlerinin gagaları, keseleri ve yüzlerindeki tüysüz deri, üreme mevsiminden önce parlak renklere kavuşur. Yaşayan sekiz türü dönencelerden ılıman kuşağa kadar olan bölgelerde yaşar ancak Güney Amerika'nın iç kısmında, kutup bölgelerinde ve açık denizde bulunmazlar. Pelikanlara ait fosil kayıtları Fransa'da Oligosen döneminden kalma ve günümüz pelikanlarının gagasına benzeyen fosil buluntularıyla birlikte en az 30 milyon yıl öncesinden itibaren vardır. Uzun süre fregat kuşları, karabataklar, tropik kuşları ve sümsük kuşları ile akraba olduğu düşünülen pelikanlar günümüzde Pelikansılar (Pelecaniformes) takımında sınıflandırılır ve en yakın akrabaları ise pabuç gagalı ve hamerkoptur. Aynı takım içinde yer alan aynaklar, kaşıkçılar ve balıkçıllar ise uzak akrabalarıdır. Genellikle su yüzeyinde ya da yüzeye yakın yakaladıkları balıklarla beslenirler ve kıyılar ile göllerde yaşarlar. Koloniler oluşturarak üreyen pelikanlar sıklıkla toplu olarak avlanır. Beyaz tüylü dört türü yerde yuva yaparken kahverengi ya da gri renkli diğer dört türü ise ağaçlarda yuvalanmayı tercih eder.

<span class="mw-page-title-main">Pelikansılar</span>

Pelikansılar ya da Pelecaniformes orta ve büyük boyda su kuşlarının oluşturduğu kuşlar sınıfına ait bir takımdır. Geleneksel olarak dört parmakları arasında perde bulunan tüm kuşları içeren takım olarak tanımlanmış olsa da bu tanım doğru değildir. Daha önceleri kullanılan kürek ayaklılar ya da kürek ayaklı kuşlar adlandırması da bu yanlış tanımlamadan gelir. Çoğunun boğazlarındaki deri tüysüzdür ve burun delikleri işlevi olmayan yarıklar hâline dönüşmüş ve bu nedenle ağızdan soluma yapmaktadırlar. Balık, kalamar benzeri deniz hayvanlarıyla beslenirler. Koloniler hâlinde yuva yaparlar ancak bireysel çiftler tek eşlidir. Yavruları yumurtadan tüysüz ve gözleri açılmamış olarak çıkar, bakıma ihtiyaçları vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tepeli pelikan</span>

Melek ya da Tepeli Kutan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Hindistan ve Çin'e yayılan bölgede bataklıklar ve sığ göllerde yaşar. Yuvaları bitkiler ve dallardan oluşan kaba bir yapıdır. Geniş bir alana yayılmasına rağmen alt türü yoktur ancak boyut farklılıklarına dayanarak Azerbaycan'da bulunan fosillerden Pleistosen dönemine ait Pelecanus crispus palaeocrispus türü tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kayık gagalı balıkçıl</span>

Kayık gagalı balıkçıl ya da koca gagalı balıkçıl, balıkçılgiller (Ardeidae) familyasının atipik bir üyesidir. Önceleri monotipik Cochlearidae familyasında sınıflandırılmaktaydı. Meksika'dan Peru ve Brezilya'ya kadar olan bölgede mangrov bataklıklarında bulunur. Geceleri aktif olan bu kuş, mangrov ağaçları üzerinde yarı koloni hâlinde bulunur. Çalılardan oluşan yuvalarında bir kerede 2 ila 4 yumurta yumurtlar. Yumurtalar mavimsi beyaz renklidir.

<i>Agamia agami</i>

Agamia agami balıkçılgiller familyasında yer alan bir kuş türüdür. Agamia cinsinin tek üyesidir. Orta Amerika'nın güneyinden Peru'ya ve Brezilya'ya kadar olan bölgede yaşar. Doğal yaşam alanı ormanlık bataklıklardır.

<span class="mw-page-title-main">Süt beyazı balıkçıl</span>

Süt beyazı balıkçıl balıkçılgiller (Ardeidae) familyasından bir kuş türü. Eski Dünya'nın küçük ak balıkçılına benzer.

<span class="mw-page-title-main">Sarı taçlı gece balıkçılı</span> Kuş türü

Sarı taçlı gece balıkçılı balıkçılgiller (Ardeidae) familyasından bir kuş türü. Küçük yapılı olan bu kuş gece balıkçılına benzer. Önceleri Nycticorax cinsinde sınıflandırılmaktaydı. Özellikle sıcak kıyı bölgeleri olmak üzere Amerika'da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Pabuç gagalı</span>

Pabuç gagalı ya da pabuç gagalı leylek, leyleğe benzeyen çok büyük bir kuş türüdür. Adını çok büyük ve ayakkabıya benzeyen gagasından alır. Genel biçim itibarıyla leyleğe benzese ve daha önceden leyleksiler (Ciconiiformes) takımında sınıflandırılmış olsa da diğer yaşayan kuşlarla olan akrabalık ilişkisi tam olarak belirlenememiştir. Bazı otoriteler pelikansılar (Pelecaniformes) takımı içinde sınıflandırmaya başlamıştır. Monotipik Balaenicipitidae familyasındaki monotipik Balaeniceps cinsinin tek türüdür. Erişkin kuşlar genel olarak gri tüylere sahip iken genç kuşlar daha kahverengi tüylere sahiptir. Afrika'nın tropikal doğu bölgesinde, Sudan'dan Zambiya'ya kadar büyük bataklıklarda yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Peru pelikanı</span>

Peru pelikanı, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Güney Amerika'nın batı sahillerinde Peru'nun Lobos de Tierra Adası'ndan Şili'nin Pupuya Adası'na kadar olan bölgede yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Küçük pelikan</span>

Küçük pelikan, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Afrika'nın sığ gölleri ve bataklıkları ile Arabistan Yarımadasının güneyinde ve Hindistan'ın güneyinde yaşarlar. Madagaskar'da soyları tükenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Amerika ak pelikanı</span>

Amerika ak pelikanı, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Üreme dönemini Kuzey Amerika'nın iç su havzalarında geçirir, kışları güneye ve kıyılara Orta ve Güney Amerika'ya kadar göç eder.

<i>Pelecanus philippensis</i>

Pelecanus philippensis, pelikangiller (Pelecanidae) familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Üreme dönemini Pakistan'ın güneyinden Hindistan boyunca Endonezya'ya kadar olan bölgede Asya'nın güneyinde geçirir. Kapalı su havzalarında ve kıyılarda yaşar. Uzak mesafeden aynı bölgede yaşayan diğer pelikan türlerinden ayırt etmek zordur ancak yakın mesafede üst gagasında bulunan benekler, tüylerinin parlak olmaması ve gri renkli olması ayırt edici özellikleridir. Bazı bölgelerde insan yerleşimlerine yakın yerlerde büyük koloniler hâlinde yuvalanırlar.

<i>Eudocimus</i>

Eudocimus, Threskiornithidae familyasında yer alan bir kuş cinsidir. Üyeleri Yeni Dünya'da ABD'nin güneyinden Orta Amerika, Karayipler ve Güney Amerika'da sıcak bölgelerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Ak aynak</span>

Ak aynak Threskiornithidae familyasında yer alan bir aynak türüdür. ABD'nin doğu kıyılarının kuzeyinden güneye doğru Meksika Körfezi boyunca Yeni Dünya tropik kıyılarının çoğunda yaşar. Orta boyda bir kuş olan bu aynağın tüyleri beyaz, aşağıya doğru kıvrık uzun gagası ve uzun ayakları parlak kızıl-turuncu ve yalnızca uçuş sırasında görülen kanat tüylerinin ucu da siyah renklidir. Erkekler dişilerden daha büyüktür ve gagaları daha uzundur. Üreme döneminde ABD'nin Atlantik kıyısı boyunca Meksika ve Orta Amerika'nın doğu kıyılarında bulunurlar. Üreme dönemi dışında yaşadıkları alan Kuzey Amerika'nın içlerine ve Karayipler'e kadar uzanır. Ayrıca Güney Amerika'da Kolombiya ve Venezuela kıyılarında da bulunur. Venezuela'nın ortasındaki popülasyon kızıl aynak ile birlikte bulunur ve bu iki tür kendi aralarında çiftleşebilmektedir. Ak aynak ile kızıl aynak bazı otoriteler tarafından tek tür olarak sınıflandırılmaktadır.

<i>Morus</i> (kuş)

Morus, Sulidae familyasında sınıflandırılan bir kuş cinsidir. Başları sarımsı, kanat uçları siyah olan, uzun gagalı, büyük beyaz deniz kuşlarından oluşur. Morus bassanus yaklaşık 2 m.'ye varan kanat açıklıklarıyla Kuzey Atlantik Okyanusu'nun en büyük deniz kuşu türüdür. Diğer iki türü ise Afrika'nın güneyi, Avustralya'nın güneyi ve Yeni Zelanda'da ılıman denizlerde yaşar.

<i>Microcarbo melanoleucos</i> Bir kuş türü

Microcarbo melanoleucos karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Avustralya, Yeni Gine, Yeni Zelanda, Malezya ve Endonezya ile birlikte Pasifik Okyanusu'nun güneybatısında yaşar. Küçük gagalı bir karabatak türü olan bu kuş genellikle üstü siyah altı beyazdır. Gagası sarıdır ve küçük bir tepeliği vardır.

<i>Phalacrocorax gaimardi</i>

Phalacrocorax gaimardi karabatakgiller (Phalacrocoracidae) familyasından bir kuş türüdür. Güney Amerika'nın kıyılarında yaşar. Çoğu deniz kuşu türünün aksine koloni hâlinde yaşamaz. Karabataklarda görülen kanatlarını açarak tüneme duruşunu sergilediği gözlemlenmemiştir.

<i>Thalasseus bergii</i> kuş türü

Thalasseus bergii, sumrugiller (Sternidae) familyasından bir deniz kuşu türüdür. Eski Dünya'nın tropik ve subtropik kıyıları ile adalarında yoğun koloniler hâlinde yuvalanır. Tanımlanmış beş alt türü Güney Afrika'dan Hint Okyanusu boyunca Pasifik Okyanusu'nun ortasına ve Avustralya'ya kadar olan bölgede ürerler. Üreme mevsiminden sonra tüm populasyonları dağılım alanlarına yayılırlar. Thalasseus maximus ve tepeli sumru türleri ile benzerlik gösteren bu tür boyut ve gaga rengi ile diğer ki türden ayırt edilebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.