İçeriğe atla

Kahkahaçiçeği

Sabah sefası çiçeği
Sabah sefası çiçeği, Ipomoea nil
Sabah sefasının kapalı sarmal tomurcuğu, Ipomoea purpurea
"Mavi Yıldız" çeşidi üç renkli Ipomoea fotoğrafı Massachusetts, Haverhill'de çekildi.

Kahkaha çiçeği, gündüzsefası, tarla sarmaşığı veya sabah sefası güncel taksonomisi ve değişen sistematiği Convolvulaceae ailesindeki 1000'den fazla çiçekli bitki türünün ortak adıdır. Sabah sefası türleri aralarında Argyreia, Astripomoea, Calystegia, Convolvulus, Ipomoea, Lepistemon, Merremia, Operculina, Rivea ve Stictocardia'nın yer aldığı birçok cinse aittir.

Belle-de-jour, üç renkli Convolvulus

Tarih

Loganville, Gürcistan

Ipomoea purpurea, Sabah sefası tohumlarının müshil özelliğinden dolayı ilk olarak Çin'de tıbbi kullanımıyla biliniyordu.

Eski Mezoamerikan uygarlıkları lateksi Castilla elastica ağacından dönüştürmek için bir sabah sefası türü olan Ipomoea alba'yı ve ayrıca zıplayan kauçuk toplar yapmak için guayule bitkisini kullandılar.[1] Sabah sefasının suyundaki kükürt Charles Goodyear'ın keşfinden en az 3000 yıl öncesinde kauçuğu vulkanize etmeye hizmet etti.[2] Meksika 'daki Aztek rahiplerinin de bitkinin halüsinojenik özelliklerini kullandıkları biliniyordu (bkz. Rivea corymbosa).

Davranış

Sabah sefası çiçekleri sabahın erken saatlerinde açar. Çiçekler genellikle "taç yapraklar"ın görünür kıvrılma göstermesinden birkaç saat önce solmaya başlar. Bu bitki gün boyunca tam güneşe maruz kalmayı ve mesik (orta nemli tundra) topraklarını tercih eder. Ipomoea muricata gibi bazı sabah sefaları gece açan çiçeklerdir.

Avustralya çalılık arazileri gibi bazı yerlerde bazı sabah sefası türleri kalın kökler geliştirir ve yoğun çalılıklarda büyüme eğilimindedir. Uzun, sürünen dallarla hızla yayılabilirler. Diğer bitkileri dışarıda bırakarak, örterek ve boğarak, sabah sefası ciddi bir istilacı ot sorununa dönüştü.[3]

Yetiştirilmesi

Yetiştirmede çok yıllık bitkiler don olmayan yerlerde, yıllık bitkilerde daha soğuk iklimlerde ama bazı türleri ise kış soğuğuna dayanan yerlerde yetiştirilebilir. Yıllık olan bazı türleri vardır, örn. Ipomoea nil), birçok tohum ve bazı çok yıllık türler örn. I. indica keserek çoğaltılır. Geceleri çiçek açan bazı ay çiçekleri de sabah sefası ailesindendir.

Hızlı büyümeleri, kıvrılma alışkanlıkları, çekici çiçekleri ve fakir, kuru topraklara dayanmaları nedeniyle bazı sabah sefaları kafeslenip desteklendiğinde bina duvarlarında yazın gölge yapmak için mükemmel sarmaşık olurlar böylece binayı daha serin tutar ve ısıtma ve soğutma maliyetlerini azaltır.

Çağdaş batı yetiştiriciliğindeki popüler çeşitler arasında 'Sunspots, Türkçe: Güneş Lekeleri', 'Heavenly Blue, Türkçe: Göksel Mavi', moon flower, Türkçe: ay çiçeği, cypress vine, Türkçe: selvi asması ve cardinal climber, Türkçe: kardinal tırmanıcı bulunur. Selvi asma ebeveyn olarak kardinal tırmanıcı ile melezdir.

Çoğu sabah sefası bahçede kendi kendine tohum verir. İlkbaharın sonlarına kadar çimlenmeyi geciktiren sert tohum kabukları vardır. Ilık suda önceden ıslatılarak çimlenme iyileştirilebilir.

Mutfakta kullanımı

Şablon:Stereo image

Su ıspanağı, su sabah sefası, su konvolvulusu, ong-choy, kang-kung veya bataklık lahanası olarak bilinen Ipomoea aquatica özellikle Doğu ve Güneydoğu Asya mutfaklarında sevilen bir yeşil sebzedir. ABD'de Ipomoea aquatica federal, zararlı ot olup izinsiz yetiştirmek, ithal etmek, bulundurmak veya satmak yasadışı olabilir. Ancak bitkinin mutfakta kullanımı için pazarı vardır.[4] 2005 yılı itibarıyla Teksas eyaleti su ıspanağının birçok kültürde çok değerli bir sebze olduğunu kabul etti ve su ıspanağının kişisel tüketim için yetiştirilmesine izin verdi çünkü kısmen Teksas'ta 15 yıldan fazla yetiştirildiği bilinmektedir.[5] O kadar çok isme sahip olduğu için ithalat denetimlerinden kolayca geçebilir ve genellikle Asya veya özel ürün pazarlarında vardır.

Ipomoea türü ayrıca tatlı patatesi (Ipomoea batatas ) içerir. "sabah sefası" terimi genellikle Ipomoea batatas olarak genişletilmese de bazen bahçecilik bağlamında yumrulu sabah sefası olarak bahsedilebilir. Bazı Ipomoea batatas çeşitleri yenilebilir yumrudan ziyade süs değerleri için yetiştirilir.

Kimya ve etnobotanik

Pek çok sabah sefası türünün tohumları psychedelic ergonovine ve ergine (LSA) gibi ergoline alkaloidleri içerir. Ipomoea tricolor ve Turbina corymbosa tohumları (syn. R. corymbosa ), psychedelics olarak kullanılır.[6] Sabah sefasının tohumları büyük dozlarda alındığında LSD'ye benzer etki yaratabilir ve çoğu zaman yüzleri bulabilir. Kimyasal LSA bazı ülkelerde yasal olmamasına rağmen tohumlar birçok bahçecilik mağazasında bulunur; ancak bazıları ticari kaynaklardan elde edilen tohumların bazen bir tür veya formda böcek öldürücü veya metil cıva ile kaplanabileceğini iddia etmektedir (ikincisi Birleşik Krallık ve ABD'de yasadışı olmasına rağmen).[7] Bu böcek ilacı kaplaması özellikle karaciğer bozukluğu öyküsü varsa tehlikeli olabilir ve ayrıca sinirsel hasara da neden olabilir.[8][9] Bu nedenle Terrence McKenna bu amaçla kullanmak için kendi Heavenly Blue sabah sefası tohumlarını yetiştirmeyi, hasatını ve herhangi bir pestisit kaplama olasılığından kaçınmayı savundu.

Fotoğraf Galerisi

  • sabah sefası Ipomoea
    sabah sefası Ipomoea
  • Mavi sabah sefaları
    Mavi sabah sefaları
  • Tam açık mavi ve mor sabah sefası (Ipomoea purpurea )
    Tam açık mavi ve mor sabah sefası (Ipomoea purpurea )
  • Tam açık pembe bir sabah sefası
    Tam açık pembe bir sabah sefası
  • Öğleden sonra erken saatlerde kısmen kıvrık bir Ipomoea purpurea'nın yandan görünüşü
    Öğleden sonra erken saatlerde kısmen kıvrık bir Ipomoea purpurea'nın yandan görünüşü
  • Öğleden sonra erken saatlerinde kısmen kıvrık Ipomoea purpurea´nın tepesi
    Öğleden sonra erken saatlerinde kısmen kıvrık Ipomoea purpurea´nın tepesi
  • Sabah sefasının yaprakları
    Sabah sefasının yaprakları
  • Mavi sabah sefası açıyor
    Mavi sabah sefası açıyor
  • Sabah sefası çiçeğinin yakından görünümü
    Sabah sefası çiçeğinin yakından görünümü
  • Bir sabah sefasının yakından görünümü
    Bir sabah sefasının yakından görünümü
  • Sabah sefasının asmaya tırmanışı
    Sabah sefasının asmaya tırmanışı
  • Blue morning glory flower
    Mavi sabah sefası çiçeği

Kaynakça

  1. ^ "Prehistoric Polymers: Rubber Processing in Ancient Mesoamerica". 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Rubber processed in ancient Mesoamerica, MIT researchers find – MIT News Office". 25 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  4. ^ "USDA weed factsheet" (PDF). 12 Haziran 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  5. ^ "Texas Register - The Portal to Texas History". The Portal to Texas History. 26 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2020. 
  6. ^ Vargas (3 Mayıs 2006). "A '60s Buzz Recycled". washingtonpost.com. The Washington Post. 23 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2010. 
  7. ^ CRC Ethnobotany Desk Reference. CRC Press. 1999. s. 431. ISBN 0-8493-1187-X. 
  8. ^ "The Washington Post takes another bad drug trip". Slate Magazine. 19 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2014. 
  9. ^ "DrugScope". 31 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2014. 

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meyve</span> çiğ halde yenilebilir gıda

Botanikte meyve çiçeklenmeden sonra yumurtalıktan oluşan, çiçekli bitkilerde tohum taşıyan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Papağan</span>

Papağanlar, Psittaciformes takımını oluşturan kıvrık gagalı, etli ve kalın dilli, parlak tüylü, sıcak yerlerde yaşayan kuşlardır. Ayrıca bu kuşların bazı türleri söylediğiniz bazı şeyleri tekrar edebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Erguvan</span> Baklagiller familyasından bir bitki türü

Erguvan, baklagiller (Fabaceae) familyasından, 10 metreye kadar boylanabilen, tek gövdeli, yaprak döken, çalı görünümünde bir ağaççıktır.

<span class="mw-page-title-main">Kaktüsgiller</span> bitki familyası

Kaktüs, Caryophyllales takımının 1750 kadar bilinen türüne ve yaklaşık 127 cinsine sahip Cactaceae bitki familyasının bir üyesidir. "Kaktüs" kelimesi Latince aracılığıyla, Theofrastos tarafından kimliği kesin olmayan dikenli bir bitki için kullanılan Antik Yunanca kelimesinden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bezelye</span> baklagiller familyasından bir bitki türü

Bezelye, baklagillerden (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir bitki türü. Ayrı taç yapraklı iki çenekli baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir. Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar. Yuvarlak tanelidir. Meyvesi bakla veya fasulyeye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Fasulye</span> bitki

Fasulye, baklagiller (Fabaceae) familyasının Phaseolus cinsinden Orta Amerika menşeli, bir yılda yetişen otsu bir bitki türü. Günümüzde fasulyenin; Orta Amerika (Mesoamerica) ve Güney Amerika (Andean) bölgeleri olmak üzere iki gen havuzuna sahip olduğu çeşitli araştırıcılar tarafından rapor edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kenevir</span> Bitki

Kenevir veya kendir (Cannabis), Cannabaceae familyasına ait tek yıllık, çift çenekli ve otsu bir bitki cinsidir. Bitkiler 50 cm'den 3 m'ye kadar büyüyebilmektedir. Cinsin gövde kısmı dik ve içi boş olup üzerleri dikenimsi tüylerden dolayı pürtüklüdür. Bitki cinsi eşeylidir ve bitkiler erkek ve dişi olmak üzere ikiye ayrılır. Erkek bitki polen üretirken dişi bitki çiçeklenir ve bazı türlerde yüksek oranda tetrahidrokannabinol (THC) ihtiva eder. Tozlaşma rüzgâr vasıtasıyla gerçekleşir. Tartışmalı olsa da cins çoğunlukla farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip Cannabis indica, Cannabis sativa ve Cannabis ruderalis olmak üzere üç türe ayrılır.

<span class="mw-page-title-main">Susam</span>

Susam ya da Küncü Pedeliaceae familyasına ait, Sesamum cinsinden anavatanı Afrika olan çiçekli bir bitki türüdür. Afrika'da çok sayıda vahşi akrabası vardır ve Hindistan'da ise daha az sayıdadır. Dünya'da tropik bölgelerde yaygın olarak doğallaştırılmış ve tohum kapsüllerinde yetişen yenilebilir tohumları için yetiştirilir. 2018'deki dünya üretim miktarı, Sudan, Myanmar ve Hindistan'ın en büyük üreticiler olduğu 6 milyon ton idi. Susam tohumu bilinen en eski yağlı ürünlerden biridir ve 3000 yıldan uzun bir süre önce evcilleştirilmiştir. "Sesamum"un çoğu vahşi ve Sahra-altı Afrika'ya özgü birçok başka türü vardır. S. indicum, ekilen türü, Hindistan'da doğdu ve diğer mahsullerin başarısız olduğu yerlerde yetişen kuraklık benzeri koşullara toleranslıdır. Susam, en yüksek yağ içerikli tohumlardan biridir. Zengin, cevizimsi tada sahip, dünya çapında mutfaklarda yaygın kullanılan bir malzemedir. Diğer tohumlar ve gıdalar gibi, bazı insanlarda alerjik reaksiyonları tetikleyebilir.

<span class="mw-page-title-main">Capparaceae</span>

Capparaceae Brassicales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Güzelavrat otu</span>

Güzelavrat otu, patlıcangiller familyasına ait çok yıllık otsu bir bitkidir. "Atropin" maddesi bu bitkinin halüsinojenik özellikleri olan oldukça zehirli yemişleri boyunca olan yapraklarından elde edilir.

<span class="mw-page-title-main">Tatlı patates</span> Yenebilir bitki türü

Tatlı patates, kahkahaçiçeğigiller (Convolvulaceae) familyasından anavatanı Orta Amerika olan, yumruları yenen, nişastalı ve tatlı bitki türüdür. Taze yaprakları ve filizleri de yenilebilir. Büyük, nişastalı, tatlı yumrulu kökleri kök sebze olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Tik ağacı</span>

Tik ağacı, çift çeneklilerden, kaplamada kerestesinden yararlanılan, doğal rengi sarı, zamanla havada kendiliğinden koyulaşan bir sıcak iklim ağacı.

<i>Lepidium</i>

Lepidium, Brassicaceae (turpgiller) familyasına bağlı bir cinstir. Türleri arasında terede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Convolvulaceae</span> Çiçekli bitkilerin Solanales takımına bağlı bir familyası

Convolvulaceae, Tarlasarmaşığıgiller, Çitsarmaşığıgiller, Kahkahaçiçeğigiller veya Gündüzsefasıgiller; Solanales takımına ait, yaklaşık 58 cins ve 1.880 tür ile temsil edilen, tropikler ve ılıman kuşak başta olmak üzere dünya çapında yayılış gösteren; tatlı patates, cinsaçı ve tarla sarmaşığı gibi bitkileri içeren, bir çiçekli bitki familyasıdır.

<i>Ipomoea aquatica</i>

Ipomoea aquatica, yumuşak sürgünleri için sebze olarak yetiştirilen yarı sucul, tropikal bir bitkidir ve nereden geldiği bilinmemektedir.

<i>Ipomoea purpurea</i> Bitki türü

Ipomoea purpurea veya Kahkahaçiçeği Meksika ve Orta Amerika'ya özgü, Kahkahaçiçeğigiller familyası, Ipomoea cinsinden bir türdür.

<i>Ipomoea tricolor</i>

Ipomoea tricolor, Meksika gündüz sefası veya gündüz sefası, Yeni Dünya tropiklerine özgü olan ve başka yerlerde yaygın olarak yetiştirilen ve natüralize olmuş, Convolvulaceae ailesindeki çiçekli bir bitki türüdür. Otsu, tek yıllık veya çok yıllık tırmanıcı asmalardır ve 2-4 metre uzunluğa ulaşabilirler. Yapraklar spiral olarak düzenlenmiştir. Çiçekler trompet şeklindedir, 4–9 cm çapındadırlar, genellikle orta kısmı beyaz ila altın sarısı olan mavi renkli çiçeklerdir.

Argyreia nervoza, tek yıllık tırmanıcı bir bitkidir. Hindistan'a özgü bir tür olsa da Hawaii, Afrika ve Karayipler dahil dünya çapında sayısız alana yayılmıştır. İstilacı olabilse de, genellikle estetik ve tıbbi değeri nedeniyle yetiştirilir. Tohumları, Convolvulaceae familyasının diğer türlerinden daha fazla veya onlara benzer olan güçlü entojenik değerleri ile bilinir ve kullanıcılar, önemli saykodelik ve ruhani deneyimler bildirir.

<span class="mw-page-title-main">Turbina corymbosa</span>

Turbina corymbosa veya Ipomoea corymbosa, Meksika'dan Peru'nun güneyine kadar Latin Amerika'da yerli ve başka yerlerde yaygın olarak natüralize olmuş bir Kahkahaçiçeğigiller familyası türüdür.

<i>Ipomoea alba</i>

Ipomoea alba, Arjantin'den kuzey Meksika'ya, Florida'ya ve Porto Riko'ya kadar olan, Amerika'nın tropikal ve subtropikal bölgelerinde görülen, gece çiçek açan, Kahkahaçiçeğigiller familyasından bir bitki türüdür. Önceden Calonyction cinsi, aculeatum türü olarak sınıflandırılmış olsa da, artık uygun şekilde Ipomoea cinsi, Quamoclit alt cinsi, Calonyction bölümüne atanmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.