İçeriğe atla

Kafkas avcı-toplayıcılar

Kafkasya'nın fiziki haritası.

Kafkas avcı-toplayıcılar (CHG),[1] ilk kez 2015 yılında yapılan bir çalışmada keşfedilen genetik insan soyunun adıdır.[2][3] Batı Avrasya'da (Avrupa, Kafkasya ve Yakın Doğu) yaşayan birçok halkın popülasyon genetiğinde bu bileşen görülmektedir.[4][5] Satsurblia Mağarası'nda bulunan Üst Paleolitik (yaklaşık MÖ 11.000) dönem örneğinde ve Batı Gürcistan'daki Kotias Klde mağarasında bulunan Mezolitik (yaklaşık MÖ 7.700) dönem örneğinde Kafkas avcı-toplayıcı genetiğine rastlanmıştır.

CHG soyu, temel Batı Avrasya soyundan yaklaşık 45.000 yıl önce ayrılmıştır.[3] Kafkas avcı-toplayıcıları, Son Buzul Maksimum dönemi boyunca ayrı bir topluluk olarak izole bir şekilde hayatta kalmayı başarmıştır.[2]

Doğu avcı-toplayıcıların Kafkas avcı-toplayıcılarla karışması sonucu batı bozkır çobanları (WSH'ler) oluştuğuna inanılmaktadır. WSH'ler Yamnaya kültürünü oluşturmuş ve Geç Neolitik ve Erken Tunç Çağı boyunca Avrupa çapında yayılmıştır.[6]

Jones 2015'te yaptığı çalışmasında günümüz Avrupalılarındaki WSH genetiğinin Hint Avrupa kültürünün genişlemesiyle olan bağlantısını analiz etmiştir. Günümüzde yaşayan halklar arasında Satsurblia örneğine genetik olarak en çok benzeyen topluluklar Güney Kafkas halklarıdır.[2]

Genetik çalışmalar

Kafkas avcı-toplayıcı fosillerinden biri Gürcistan'daki Satsurblia Mağara'sında keşfedildi.
Jones'a göre Kafkasya avcı-toplayıcıları (CHG), batı avcı-toplayıcılar ve batı step çiftçileri arasındaki ilişki, 2015.

Batı Avrupalı avcı-toplayıcılar ve Kafkas avcı-toplayıcıların yaklaşık 45.000 yıl önce, Avrupa'daki ilk insan yerleşimlerinin başladığı dönemde ayrıldığı tespit edilmiştir. Kafkas avcı-toplayıcılar, 25.000 yıl önce başlayan Son Buzul Maksimum döneminde ise Erken Anadolu çiftçilerinden (EAO) ayrılmıştır. CHG genine, diğer fosillerin yanı sıra, Gürcistan'ın batısındaki iki fosilin genomlarında rastlanmıştır. Biri 13.300 diğeri 9.700 yıllık olan fosillerin genetiği İsviçre'de bulunan 13.700 yıllık Bichon insanının genetiğiyle karşılaştırılmıştır.[3]

Jones bu erkek fosillerin genetiğini analiz etmiştir. Bu iki erkeğin Y-DNA haplogrubunun J* ve J2a (daha sonraki adlandırmalarıyla J1-Y6305* ve J2-Y12379) olduğu, mitokondriyal haplogruplarının ise K3 ve H13c olduğu tespit edilmiştir.[7] Araştırmacılar Kafkas avcı-toplayıcı genetiğinin muhtemelen Yamnaya'daki Yakın Doğu DNA'sının kaynağı olduğunu tespit etmiştir.[4] Kafkas-avcı toplayıcılar üzerine yapılan genetik çalışmalar, son Buzul Çağı'nın en soğuk döneminin başladığı 25.000 yıl öncesine kadar Kafkasyalıların ve Orta Doğu halklarıyla sürekli karıştığını göstermektedir.

Yardumian'ın 2017'de Kuzeybatı Gürcistan'da yaşayan Svanlar üzerinde yaptığı popülasyon genetiği çalışmasında, Svanların mitokondriyal DNA'sının heterojen olduğu ve U1‐U7, H, K ve W6 gibi haplogrupların yaygın olduğu bulunurken, Y-DNA haplogruplarının daha az çeşitli olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada Svan erkeklerin %78'inin Y-DNA haplogrubunun G2a olduğu bulunmuştur.[8] Wang, 2019'da Kuzey Kafkasya'da bulunan ve MÖ 4-1. bin yıl arasına tarihlenen fosillerin genetik verilerini analiz etmiştir. Analiz sonucunda bu fosillerin genetik olarak günümüzde Güney Kafkasya'da yaşayan halklarla benzer olduğu keşfedilmiştir. Bu çalışma Kafkas Dağları'nın insan göçlerini engellemediğini, aksine bir köprü vazifesi gördüğünü göstermiştir.[9]

Lazaridis 2016'da yaptığı çalışmada, Yamnaya halkında görülen Orta Doğu genetiğinin kaynağının muhtemelen İran'da yaşamış toplumlar olduğunu belirtmiştir. Kalkolitik dönemde İran'da yaşamış halkın, Bronz Çağında Avrasya steplerinde yaşayan halkın genetiğine %43 etki ettiğini iddia etmiştir.[10][11] Bu çalışmaya göre Kalkolitik dönemde İran'da yaşamış halk, Neolitik dönemde Batı İran, Levant ve Kafkasya'da (CHG) yaşamış halkların karışımıdır.[10] Kafkasya'dan gelen avcı-toplayıcılar (CHG) muhtemelen Yakın Doğu'nun popülasyon genetiğini şekillendirmiştir.[2] Buna karşın başka bir çalışmaya göre, Kalkolitik dönemde İran'da yaşamış halk daha sonra Yamanya kültürünü oluşturacak halkla ilişkilidir ve CHG genetiği Yamnaya kültürüne etki etmemiştir.[10] Gallego-Llorente'nin 2016'da yaptığı farklı bir analize göre, İran'da yaşamış halklara nazaran Kafkas avcı-toplayıcıların Yamnaya kültürünün Yakın Doğu bileşenine katkıda bulunmuş olması daha muhtemeldir.[12]

Proto-Hint Avrupalılar

Erken Yamnaya kültürü ve kültürün Kafkasya'ya yakınlığı.

CHG genetiği, Kalkolitik dönemde yaşamış çiftçilerin oluşturduğu, Karadeniz-Hazar steplerinde etkili olmuş Yamnaya kültürüne önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Bu kültür yaklaşık 5.000 yıl önce Avrupa'ya yayılmış ve Hint-Avrupa kültürünün etki alanını genişlemiştir. CHG katkısı Güney Asya'da yaşayan halklarda da görülmüştür. Bu durum, muhtemelen Hint-Aryan göçünün işaretidir.[2]

Proto-Hint-Avrupalıların genetiği (Yamnaya halkı ve ilgili kültürler), Doğu Avrupalı avcı-toplayıcılar (EHG'ler) ve Kafkas avcı-toplayıcılarla Katolitik İran halkları gibi Yakın Doğu'da yaşamış halkların[2] genetiğinin karışmasıyla şekillenmiştir.[13][14][16][2][4] Hem Yakın Doğu'da yaşamış halklar, hem de Doğu Avrupalı avcı-toplayıcılar Yamnaya halklarının DNA'sına yaklaşık %50 katkıda bulunmuştur.[17] Cambridge Üniversitesi'ndeki eş yazar Andrea Manica Yamnaya kültürünün genetik yapısıyla ilgili şöyle bir yorumda bulunmuştur:

Jones, Kafkas avcı-toplayıcıların (CHG) genomlarının 3.000 MÖ'de Avrupa'ya göç eden Yamnaya çiftçilerinin genetiğine önemli katkıda bulunduğunu ve Kafkas etkisinin Yamnaya kültürünü şekillendirdiğini belirtmiştir. Günümüzde en çok Kafkasya'da yaşayan halklarda görülen CHG etkisi, Orta ve Güney Asya'daki halklarda da görülmektedir. CHG etkisinin bu halklarda görülmesi Hint-Aryan dillerinin nasıl geliştiğine ışık tutmaktadır.[18]

Kronoloji

Mezolitik dönemde (14.000 yıl önce), muhtemelen Yakın Doğu ve Kafkasya'dan Avrupa'ya nüfus göçü olmuştur.[3] Ayrıca Villabruna Kümesi'ndeki birkaç örnekte Doğu Asyalılarla genetik yakınlıklar görülmektedir.[3][5] Modern Avrupalılardaki açık ten pigmentasyonu sağlayan genin, Mezolitik dönemde (19.000 ila 11.000 yıl önce) Avrupa'ya yayıldığı tahmin edilmektedir. Açık tenle ilişkilendirilen TYRP1 alelleri olan SLC24A5 ve SLC45A2, muhtemelen 19.000 yıl önce Kafkasya'da ortaya çıkmıştır.[19][20] Mavi göz rengiyle ilişkilendirilen HERC2 varyasyonu ise ilk olarak 13.000 ila 14.000 yıl önce İtalya ve Kafkasya'da ortaya çıkmıştır.[3]

Yamnaya örnekleri ortalama %43 CHG etkisi görülmektedir, bu durum Kafkas avcı-toplayıcıların Yamnaya kültürünün oluşumuna katkıda bulunduğunu göstermektedir. Samara avcı-toplayıcılar ise sadece Doğu Avrupa avcı-toplayıcı genetiğine sahiptir.[21]

Margaryan 2017'de antik dönemde Güney Kafkasya'da yaşamış halkların mitokondriyal DNA'sını analiz ederken, 8.000 yıl boyunca anne hatlarının devam ettiğini bulmuştur. Aynı çalışmada, Son Buzul Maksimumunun son dönemlerinde (y. 18.000 yıl önce) nüfusun hızlı bir şekilde arttığı da bulunmuştur.[22] Ayrıca Modern Ermenilerin genetik yapısının, çeşitli Avrasya genlerinin karışmasıyla Bronz Çağı'nda oluştuğu keşfedilmiştir. MÖ 1200'den beri diğer Yakın Doğu toplumlarından izole yaşamış Ermenilerin genetiğinde Neolitik Anadolu, Neolitik Levant, Kafkas avcı-toplayıcı ve Neolitik Avrupalı çiftçi izleri görülmektedir.[23]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Eisenmann, S. (2018). "Reconciling material cultures in archaeology with genetic data: The nomenclature of clusters emerging from archaeogenomic analysis". Scientific Reports. 8 (1): 13003. doi:10.1038/s41598-018-31123-z. PMC 6115390 $2. PMID 30158639. 
  2. ^ a b c d e f g Jones et al. 2015.
  3. ^ a b c d e f Fu et al. 2016.
  4. ^ a b c "Europe's fourth ancestral 'tribe' uncovered". BBC. 16 Kasım 2015. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020. 
  5. ^ a b "History on Ice". Harvard Medical School. 2 Mayıs 2016. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2016. 
  6. ^ Jeong 2019.
  7. ^ "YFull | NextGen Sequence Interpretation". 8 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Yardumian (Aralık 2017). "Genetic diversity in Svaneti and its implications for the human settlement of the Highland Caucasus". American Journal of Physical Anthropology. 164 (4): 837-852. doi:10.1002/ajpa.23324. PMID 29076141. Diğer özet. 
  9. ^ Wang et al. 2019.
  10. ^ a b c Lazaridis et al. 2016.
  11. ^ See also:
  12. ^ Gallego-Llorente (2016). "The genetics of an early Neolithic pastoralist from the Zagros, Iran". Scientific Reports. 6: 31326. doi:10.1038/srep31326. PMC 4977546 $2. PMID 27502179. 
  13. ^ Haak 2015.
  14. ^ Lazaridis 2016.
  15. ^ Eurogenes.blogspot, The genetic structure of the world's first farmers (Lazaridis et al. preprint) 6 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  16. ^ Eurogenes Blog: "Lazaridis et al. show that Early to Middle Bronze Age steppe groups, including Yamnaya, tagged by them as Steppe EMBA, are best modeled with formal statistics as a mixture of Eastern European Hunter-Gatherers (EHG) and Chalcolithic farmers from western Iran. The mixture ratios are 56.8/43.2, respectively. However, they add that a model of Steppe EMBA as a three-way mixture between EHG, the Chalcolithic farmers and Caucasus Hunter-Gatherers (CHG) is also a good fit and plausible."[15]
    See also:
  17. ^ Mathieson 2015.
  18. ^ Jones et al. 2015: "Caucasus hunter-gatherers (CHG) belong to a distinct ancient clade that split from western hunter-gatherers ~45 kya, shortly after the expansion of anatomically modern humans into Europe and from the ancestors of Neolithic farmers ~25 kya, around the Last Glacial Maximum."
  19. ^ Beleza (Ocak 2013). "The Timing of Pigmentation Lightening in Europeans". Molecular Biology and Evolution. 30 (1): 24-35. doi:10.1093/molbev/mss207. PMC 3525146 $2. PMID 22923467. 
  20. ^ Jones (16 Kasım 2015). "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. 6 (1): 8912. doi:10.1038/ncomms9912. PMID 26567969. 
  21. ^ Anthony, D. 2007. The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton and Oxford: Princeton University Press.[]
  22. ^ Margaryan (Temmuz 2017). "Eight Millennia of Matrilineal Genetic Continuity in the South Caucasus". Current Biology. 27 (13): 2023-2028.e7. doi:10.1016/j.cub.2017.05.087. PMID 28669760. 
  23. ^ Haber (21 Ekim 2015). "Genetic evidence for an origin of the Armenians from Bronze Age mixing of multiple populations". European Journal of Human Genetics. 24 (6): 931-936. doi:10.1038/ejhg.2015.206. PMC 4820045 $2. PMID 26486470. 

Kaynaklar

  • Fu, Q.; Posth, C.; Hajdinjak, M.; Petr, Martin (2016). "The genetic history of Ice Age Europe". Nature. 534 (7606). ss. 200-205. Bibcode:2016Natur.534..200F. doi:10.1038/nature17993. hdl:10211.3/198594 Özgürce erişilebilir. PMID 27135931. 
  • Jeong, Choongwon; Balanovsky, Oleg; Lukianova, Elena; Kahbatkyzy, Nurzhibek; Flegontov, Pavel; Zaporozhchenko, Valery; Immel, Alexander; Wang, Chuan-Chao; Ixan, Olzhas; Khussainova, Elmira; Bekmanov, Bakhytzhan; Zaibert, Victor; Lavryashina, Maria; Pocheshkhova, Elvira; Yusupov, Yuldash; Agdzhoyan, Anastasiya; Koshel, Sergey; Bukin, Andrei; Nymadawa, Pagbajabyn; Turdikulova, Shahlo; Dalimova, Dilbar; Churnosov, Mikhail; Skhalyakho, Roza; Daragan, Denis; Bogunov, Yuri; Bogunova, Anna; Shtrunov, Alexandr; Dubova, Nadezhda; Zhabagin, Maxat; Yepiskoposyan, Levon; Churakov, Vladimir; Pislegin, Nikolay; Damba, Larissa; Saroyants, Ludmila; Dibirova, Khadizhat; Atramentova, Lubov; Utevska, Olga; Idrisov, Eldar; Kamenshchikova, Evgeniya; Evseeva, Irina; Metspalu, Mait; Outram, Alan K.; Robbeets, Martine; Djansugurova, Leyla; Balanovska, Elena; Schiffels, Stephan; Haak, Wolfgang; Reich, David; Krause, Johannes (29 Nisan 2019). "The genetic history of admixture across inner Eurasia". Nature Ecology & Evolution. 3 (6). ss. 966-976. doi:10.1038/s41559-019-0878-2. PMC 6542712 $2. PMID 31036896. 
  • Jones, E.; Gonzalez-Fortes, G.; Connell, S.; Siska, V. (2015). "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. 6 (8912). s. 8912. Bibcode:2015NatCo...6.8912J. doi:10.1038/ncomms9912 Özgürce erişilebilir. PMC 4660371 $2. PMID 26567969. 
  • Lazaridis, I.; Nadel, D.; Rollefson, G.; Merrett, D. (2016). "Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East". Nature. 536 (7617). ss. 419-424. Bibcode:2016Natur.536..419L. doi:10.1038/nature19310. PMC 5003663 $2. PMID 27459054. 
  • Wang, C.; Reinhold, S.; Kalmykov, A.; Wissgott, A. (2019). "Ancient human genome-wide data from a 3000-year interval in the Caucasus corresponds with eco-geographic regions". Nature Communications. 10 (590). s. 590. Bibcode:2019NatCo..10..590W. doi:10.1038/s41467-018-08220-8. PMC 6360191 $2. PMID 30713341. 

Konuyla ilgili yayınlar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Afanasiyevo kültürü</span> Sibiryanın kalkolitik arkeolojik kültürü

Afanasiyevo kültürü Altay Dağları ve Minusinsk ovası civarında görülen, MÖ 3300 ile MÖ 2500 yılları arasında Kalkolitik Çağ'da var olmuş, Güney Sibirya'da bulunmuş olan en eski arkeolojik kültür. Kültürün ismi bölgede bulunan Afanasiyeva Dağı'ndan gelmektedir. Altay ve Sayan Dağları'nın kuzeybatısındaki bozkırlarda gelişmiştir. Avcılık, hayvancılık, taştan ve bakırdan eşyalar yaptıkları kazılar sonucu ortaya çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Avcı-toplayıcı</span> Yiyeceklerinin tamamını veya çoğunu toplayan ya da avlayan insanlar

Avcı ve toplayıcı, kültüre alınmış bitkilerin tarımını yapan ya da evcilleştirilmiş hayvanları yetiştiren toplumların aksine, tarım ve hayvancılıkla uğraşmayan, yabani bitkileri toplayıp yabani hayvanları avlayan toplumlardır. Tarımın ve hayvancılığın gelişiminden önce bütün toplumların yaşam tarzı olan avcı ve toplayıcılık, bugün bu uğraşlarla geçimini sağlamayan toplumlarda görülür. Avcılık daha çok erkeklerce yapılırken, yabani bitki ve meyve toplayıcılık da büyük ölçüde kadın ve çocuklarca yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup Q-M242 (Y-DNA)</span>

Haplogrup Q-M242 veya kısaca Haplogrup Q insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubu türü.

<span class="mw-page-title-main">Yamnaya kültürü</span>

Yamnaya kültürü veya Yamna kültürü geç Bakır Çağı'ndan erken Tunç Çağı'na kadar var olmuş, Ural Nehri, Dinyester ve Güney Bug arasındaki bölgelerde yaşamış halkların oluşturduğu bir arkeolojik kültür. Arkeolojik mezar kazılarınca bulunan mezarların çukur şeklinde odalardan oluşmasından dolayı Çukur Mezar kültürü ve Aşıboyası Mezar kültürü olarak da adlandırılan kültür M.Ö. 3300 ve 2600 yılları arasında var olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Proto Hint-Avrupalılar</span> Tarih öncesi etnik grup

Proto-Hint-Avrupalılar veya Ön Hint-Avrupalılar, dilsel yeniden yapılandırmalara göre Hint-Avrupa dillerinin atası olan Proto-Hint-Avrupa dilini konuşmuş Avrasya'nın tarih öncesi insanları.

<span class="mw-page-title-main">Haplogrup R1a (Y-DNA)</span>

Haplogroup R1a veya haplogroup R-M420, İskandinavya ve Orta Avrupa'dan güney Sibirya ve Güney Asya'ya kadar uzanan, Avrasya'daki geniş bir bölgeye dağılmış bir insan Y-kromozom DNA haplogrubu.

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz-Hazar stepleri</span>

Karadeniz-Hazar stepleri veya diğer ismiyle Pontus stepleri, Moldova, Kuzey Kafkasya, Güney Ukrayna, Güney Rusya ve Kazakistan'ın kuzeybatısının küçük bir bölümünü kapsayan, Avrasya steplerinin bir parçası olan geniş bir bozkır arazisidir. Palearktik biyocoğrafik bölgesinin de bir parçası olan bozkırlar, ılıman çayır, savan ve çalılık biyomlarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">İp Baskılı Seramik kültürü</span> Avrupada var olmuş bir arkeolojik rekonstrüksiyon kültürü

İp Baskılı Seramik kültürü, Avrupa'da MÖ 2900 ile 2350 dolaylarında, geç Neolitik dönem, Bakır Çağı ve erken Tunç Çağı'nda var olmuş arkeolojik kültür. İp Baskılı Seramik kültürü, batıda Ren Nehri'nden doğuda Volga Nehri'ne kadar uzanan Kuzey Avrupa, Orta Avrupa ve Doğu Avrupa bölgelerini içine almış geniş bir alanı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">Denisova Mağarası</span>

Denisova Mağarası, Rusya, Sibirya'daki Altay Dağları'nda bulunan bir mağaradır. Mağara büyük paleoarkeolojik ve paleontolojik öneme sahiptir. Denisova insanının kemik parçaları ve yaklaşık GÖ 40.000'e tarihlenen kalıntılar mağarada bulunmuştur. Mağarada 32.000 yıllık bir tarih öncesi at türü de keşfedilmiştir.

Genetik çalışmalar, Rusların Polonyalılara, Belaruslulara, Ukraynalılara ve diğer Slavlara olduğu kadar Estonlara, Letonlara, Litvanlara ve Macarlara da yakın olduğunu göstermektedir.

Haplogrup J-M172 veya yaygın olarak bilinen adıyla J2, haplogrup J-M304'ten türeyen ve insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. Haplogroup J-M172, Batı Asya, Orta Asya, Güney Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'daki günümüz toplumlarında yaygındır. J-M172'nin Kafkas Dağları, Mezopotamya ve Levant arasında ortaya çıkmış olabileceği düşünülmektedir.

Haplogrup I-M438 veya yaygın olarak bilinen adıyla I2, insanlarda görülen bir Y-DNA haplogrubudur. 31.000 ile 26.000 yıl önce ortaya çıktığı düşünülen haplogubun üç ana kolu bulunmaktadır: I-L460, I-L596 ve I-L147.

<span class="mw-page-title-main">Satsurblia Mağarası</span> Gürcistandaki mağara

Satsurblia Mağarası Tabiat Anıtı, Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Kumistavi köyüne 1.2 km uzaklıkta konumlanmış, deniz seviyesinden 287 metre yükseklikte yer alan paleantropolojik bölgedir. Karstik mağara ilk kez 1976'da A.N. Kalandadze tarafından kazılmıştır. Mağara, Orta Çağ'da sığınak olarak kullanılmıştır.

Anadolu avcı-toplayıcılar (AHG), MÖ 13.642-13.073 yılları arasında İç Anadolu'da yaşamış genetik insan soyunun adıdır. Bu popülasyon, günümüz Avrupalılarının bilinen genetik soylarının oluşumunda rol oynayan üç insan soyundan biri olan Anadolu neolitik-çiftçilerinin (ANF) atalarıdır.

Arkeogenetikte, Erken Avrupalı Çiftçileri (EEF), İlk Avrupalı Çiftçiler (FEF), Neolitik Avrupalı Çiftçiler veya Eski Ege Çiftçileri (ANF) terimleri, Neolitik dönemde Avrupa'da yaşamış çiftçilerinden gelen genetik insan soyunun adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nganasanlar</span>

Nganasanlılar, Kuzey Sibirya'daki Taymır Yarımadası'nda yaşayan Samoyed halklarından biridir. Ural dillerinden Nganasan dilini konuşan topluluk, Kuzey Rusya'nın yerli halklarından biri olarak kabul edilir. Esas olarak Krasnoyarsk Krayı'nın Taymyrsky Dolgano-Nenetsky Bölgesi'ndeki Ust-Avam, Voloçanka ve Novaya yerleşimlerinde, daha küçük nüfuslar ise Dudinka ve Norilsk kasabalarında ikamet etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mal'ta-Buret' kültürü</span>

Mal'ta–Buret' kültürü, Rusya Federasyonu'nun Sibirya bölgesinde, İrkutsk Oblastı'ndaki Baykal Gölü'nün batısındaki yukarı Angara Nehri'nin üst kesimlerinde, Üst Paleolitik'te y. günümüzden 24.000 ila 15.000 yıl öncesine / MÖ 22.050 ila 13.050 yılları arasına tarihlenen bir arkeolojik kültürdür. İsmini, her ikisi de İrkutsk Oblastı'nda yer alan Usolsky İlçesindeki Mal'ta ve Bohanski İlçesindeki Buret', köylerinden almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Samara kültürü</span>

Samara kültürü, yukarı Volga Nehri'nin Samara kıvrım bölgesinde yer alan, MÖ 5. binyılın başında gelişen bir eneolitik kültürdür. Samara kültürü, Khvalynsk, Repin ve Yamna kültürleri gibi Pontik-Hazar bozkırının çağdaşı veya sonraki tarih öncesi kültürleriyle ilgili olarak kabul edilir. Proto-Hint-Avrupa anavatanı genellikle bu kültürlerden bir veya daha fazlasıyla bağlantılıdır.

Trialetiyen, Güney Kafkasya'da görülen bir Üst Paleolitik - Epipaleolitik taş alet endüstrisidir. Geçici olarak MÖ 16.000/13.000 ile MÖ 8.000 arasındaki döneme tarihlenmektedir.

Haplogrup H, insanlarda görülen bir mitokondriyal DNA (mtDNA) haplogrubudur. Bu soyun Güneybatı Asya'da, yaklaşık 20.000 ila 25.000 yıl önce ortaya çıktığına inanılmaktadır. Haplogrup H, günümüzde ağırlıklı olarak Avrupa ve Kafkasya'daki insanlarda görülmektedir. Haplogrubun Son Buzul Maksimumundan önce evrimleştiğine inanılmaktadır. İlk olarak Kuzey Yakın Doğu ve Güney Kafkasya'ya yayılan dal, sonrasında İberya'ya oradan da Avrupa'ya yayılmıştır. Haplogruba ayrıca Afrika, Sibirya ve İç Asya'nın bazı bölgelerinde de rastlanmaktadır. Günümzde Avrupa'daki tüm anne soylarının yaklaşık %40'ı haplogrup H'dir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.