İçeriğe atla

Kafein

Başlığın diğer anlamları için Kafein (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Kafein
Kafein molekülü 2 boyutlu gösterimi
Kafein molekülü 3 boyutlu gösterimi
Adlandırmalar
IUPAC adı
1,3,7-trimethyl-1H-purine-2,6(3H,7H)-dione
3,7-dihydro-1,3,7-trimethyl-1H-purine-2,6-dione
Diğer adlar
Tein, Matein ve Guaranin
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
ChEBI
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard100.000.329 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
KEGG
UN numarası3G6A5W338E
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/C8H10N4O2/c1-10-4-9-6-5(10)7(13)12(3)8(14)11(6)2/h4H,1-3H3
  • CN1C=NC2=C1C(=O)N(C(=O)N2C)C
Özellikler
Kimyasal formülC8H10N4O2
Molekül kütlesi194,19 g mol−1
Yoğunluk1.23[1]
Erime noktası235
Kaynama noktası178[2] Süblimleşir
Farmakoloji
Farmakokinetik:
%99
%25-36
Yetişkin: 3-7 saat
Çocuk: 65-130 saat
Üre (%100)
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Kafein, matein veya guaranin olarak da bilinen bir alkaloiddir. Kahvede, çayda, yerba mate'de, guarana'da ve, az miktarda, kakao içinde bulunur. Kafeinin karakteristik, yoğun bir acı tadı vardır. Kola gibi bazı gazlı içeceklere tat vermesi için eklenmektedir.

İlk olarak Alman kimyager Friedlieb Ferdinand Runge tarafından 1819'da bulunmuştur. Aynı zamanda kafein ismini kimya literatürüne geçirmiştir. Kahveden yararlanarak bu ismi vermiştir.[3]

Kafein, merkezî sinir sistemine etki ederek, beyne giden ve beyinden gelen mesajları hızlandırır ve uyarıcı etkisi yapar.[4] Emilimi büyük oranda ince bağırsaktandır.[5]

Kafein birçok bitkide değişik miktarlarda bulunmaktadır. Fasulyelerde, yapraklarda ve 60 çeşit bitkide bulunur. Analeptik bir moleküldür.

Bilinen kuru çay, %10 luk Pb(CH3COO) (kurşun asetat) ya da Ca2CO3 ile birlikte kaynatıldıktan sonra ayırma hunisinde kloroform ile ekstrakte edilir kalan alt faz alınıp içindeki kloroform uçurulur ve kalan sıvı süblimasyon yöntemi ile saflaştırılarak kafein elde edilebilir.

Kafein aşırı tüketildiğinde veya hassas ruh hâlinde olan insanlarda anksiyete krizlerine neden olabilir.[6] Ayrıca melatonin salgısını azaltarak insanlarda uyuyamama sorunu da yaratabilir.

Temel farmakolojik özellikleri

Kullanım amaçları

Kafeinin en büyük kullanımı uyarıcı olarak kullanılmasıdır. İnsanlar, uyanık kalmak için kahve ve kafein içeren diğer içecekleri tüketirler.

Kafein, ilaç olarak da kullanılır. Sıklıkla baş ağrısı için kullanılır. Bazen prematüre (çok erken doğan) bebeklerin nefes almasına, solunuma yardımcı olmak için kullanılır. Bu tedavinin kısa süreli riski, tedavi edilen bebeklerin normalden daha az kilo alması gibi görünmektedir.[7]

Kafein bazen bir kişinin menenjit olup olmadığını görmek için yapılan bir test olan lomber ponksiyon sonrası kişilere verilir.

Kafein başlangıçta açlığı hafiflettiği için kilo kaybı için kullanılmıştır. Kafein, yanlış kullanıldığında çok tehlikeli bir ilaç olabilir.

Kafein; Excedrin, Midol ve Anacin gibi birçok reçetesiz ilaçta bulunur. Diğer ağrı kesicilerle birlikte kullanıldığında, kafein baş ağrısı ve krampları hafifletmeye yardımcı olabilir.

Kafeinin spor performansına etkisi

Kafeinin yaygın kullanım alanlarından biri de spor performansını artırmaktır. Tarih boyunca pek çok kez performansı ve dayanıklılığı artırmak için kullanılmıştır. Kafein bu konuda kullanılan uyarıcılardan belki de en yaygınıdır.[8] ABD'de kişi başı günlük ortalama 200 mg kafein tüketimi düşmekte; bu sayı, nüfusun %10'luk bir kısmında günlük 1000 mg'ı aşabilmektedir.[8]

Kafeinin performans artışına etkisi ilk olarak 1970'li yıllarda David Costill tarafından yürütülen çalışmalar ile fark edilmiştir. Deney sırasında 5 –13 mg/kg kafein verilen grupta ağırlık direncinde yüksek bir artış gözlemlense de istenmeyen yan etkiler oluştu. Aynı şekilde 3 mg/kg kafein verilen grupta, herhangi bir ciddi yan etkiye rastlanmadan ergojenik etkiyle beraber dayanıklılık, güç artışı gözlemlendi.[2]

Kafein, vücutta kortizol hormonlarının salgılanmasının artması ve kandaki adrenalin miktarlarının yükselmesi ile performansa etki ediyor.[9] Adrenalinin salgılanması ile beraber kalp atış hızı yükseliyor, nefes alış veriş sayısı hızı artıyor, kanda serbest yağ asidioranı yükseliyor ve daha çok yağ yakılıp enerji üretimi arttırılmış oluyor.[2]

Olimpiyatlar sırasında kafein kullanımına IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi) tarafından sınırlama getirilmiştir. Aynı şekilde uluslararası müsabakalar kafein kullanımını sınırlandırmaktadır.[8]

Guaranin

Guaranin, kafeinin yakın akrabasıdır. Sinir sistemi üzerinde etkilidir. Guarana adlı bitkide bolca bulunur.

Tannin

Tannin, kafein ile benzer özellikler taşıyan ve sinir sistemi üzerinde etkileri bulunan bir maddedir. Çay içinde bulunan etkin maddedir. Vücutta su kaybını artırma özelliği vardır.

Matein

Matein, kafeinin stereoizomeri olduğu öne sürülen kimyasaldır. Yerba matte adlı bitkide olduğu söylenmektedir. Kimyasal olarak kafeinin stereoizomeri olamayacağından bu iddia yanlıştır.

Kaynakça

Genel
Özel
  1. ^ "Caffeine". International Occupational Safety and Health Information Centre (CIS). 31 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019. 
  2. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016. 
  3. ^ "caffeine". 26 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2008. 
  4. ^ "CoffeeScience.org". 7 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2008. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2015. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2020. 
  7. ^ Schmidt, B; Roberts, RS; Davis, P; Doyle, LW (18 Mayıs 2006). "Caffeine therapy for apnea of prematurity". New England Journal of Medicine. 354 (20): 2112-21. doi:10.1056/NEJMoa054065. PMID 16707748. 30 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023. 
  8. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2016. 
  9. ^ https://www.researchgate.net/profile/Bernard_Weiss/publication/9561044_Weiss_B_Laties_VG_Enhancement_of_human_performance_by_caffeine_and_the_amphetamines_Pharmacol_Rev_14_1-36/links/560d7e3c08ae96742010d0c9.pdf []

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnsomnia</span> rahat uyuyamama

İnsomnia ya da uyuyamama hastalığı, bir uyku sorunudur. Uykuya dalamama ya da gece boyunca sürekli uyuyamama sorunlarını barındırır. Hastalar genel olarak, gözlerini birkaç dakikadan fazla kapalı tutamamaktan ya da yatakta bir o yana bir bu yana dönerek uyuyamamaktan yakınırlar.

<i>Ilex paraguariensis</i>

Ilex paraguariensis, Aquifoliaceae (çobanpüskülügiller) familyasından bir bitki türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Hormon</span> İç salgı bezlerinden kana geçen ve organların işlemesini düzenleyen adrenalin, insülin, tiroksin ve benzeri fizyolojik etkisi olan maddelerin genel adı

Hormon,, çok hücreli organizmalarda fizyoloji ve davranışı düzenlemek için karmaşık biyolojik süreçler yoluyla uzak organlara veya dokulara gönderilen sinyal molekül sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türk kahvesi</span> Türk usulü kahve

Türk kahvesi, daha çok Türk kültüründe önemli yere sahip Osmanlı İmparatorluğu'dan günümüze kadar gelmiş bilinen en eski kahve hazırlama ve pişirme metotlarındandır. Kendine has tadı, köpüğü, kokusu, sunuluş biçimiyle özgün bir kimliği ve geleneği vardır. Telvesi ile ikram edilen tek kahve türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak çikolata</span>

Sıcak çikolata veya sıcak kakao, genellikle eritilmiş çikolata veya toz kakao, sıcak süt veya su ve şeker içeren sıcak içecek.

Flurbiprofen, fenilalkanoik asit türevi güçlü bir steroid olmayan antienflamatuar ilaçtır. Türkiye'de Majezik (Sanovel), Maxaljin(MeCom) ve Maximus ticari adı ile, Dünya'da Ansaid (Pfizer) ve Froben(Abbott) olarak satılmaktadır. Bazı boğaz pastillerinde de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Metamfetamin</span> uyarıcı ilaç

Metamfetamin, merkezî sinir sistemi (MSS) uyarıcısı olan sentetik bir maddedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ve obezite gibi hastalıkların tedavisinde reçete edilir. Desoxyn ismiyle ilaç piyasasında ABD'de bulunur. Bunun haricinde uyarıcı etkileri sebebiyle yasadışı olarak kullanımı mevcuttur. Kristal ve hap formunda olabilen çeşitleri dünyada birçok ülkede yasa dışı olarak satılmaktadır. Birçok uyarıcı gibi, 6-12 saat süren güçlü bir öfori, dolayısıyla güçlü bir psikolojik bağımlılık yapabilme etkisine sahiptir. Yapısal olarak amfetamine yakın psikoaktif bir maddedir.

<span class="mw-page-title-main">Guarana</span>

Guarana, sabunağacıgiller (Sapindaceae) küçük kırmızı meyveli, yüksek dozda kafein içeren tropik bir bitki türü. Brezilya'nın Amazon bölgesinde yaşayanlar guarana tohumlarını çiğneyerek ya da toz hale getirilip suda eritip içerek enerji sağlarlar. Ayrıca günümüzde enerji içecekleri sektöründe kullanılmaktadır.

Anestezik, hücrelerin özellikle sinir sistemi hücrelerinin biyolojik fonksiyonlarını geçici olarak yavaşlatan veya durduran ilaç. Anestetik ilaçların canlı üzerindeki bu etkisine anestezi veya narkoz denir. Genel anestezide merkezî sinir sisteminin çalışması o derece yavaşlatılır ki acıya karşı duyarlılık kaybolur ve hasta bilincini kaybeder. Anestezi için anestetik maddenin kanda belirli bir konsantrasyona ulaşması ve bu konsantrasyonda kalması gerekir. Madde miktarı belirli bir konsantrasyonun altına düştüğü zaman hücreler normal fonksiyonlarına tekrar başlar. Bu konsantrasyon dietil eter için 100 mL kanda 150 mg iken kloroform için 100 mL kanda 30 mg'dır. Daha yüksek konsantrasyonlar tehlikelidir.

Uyarıcı veya stimülan, genellikle merkezî sinir sistemine etki ederek farkındalığı, dikkati ve uyanıklığı artıran ilaçlar ya da maddelerdir. Genellikle etkinlikleri arttıkça yan etkileri de artar. En güçlü çeşitleri sıklıkla özel reçete ile verilen ya da yasa dışı ilaçlardır. Kahvede bulunan kafein ve sigarada bulunan nikotin dünyada en yaygın olarak kullanılan uyarıcılarıdır. En çok bilinen uyarıcılar arasında efedrin, amfetaminler, kokain, metilfenidat, metilendioksimetamfetamin ve modafinil yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Sakarin</span> kimyasal bileşik

Sakarin, yapay bir tatlandırıcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Burn (marka)</span>

Burn, yüksek miktarda şeker ve kafein içeren narenciye aromalı enerji içeceğidir. The Coca-Cola Company tarafından üretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Enerji içeceği</span>

Enerji içeceği, çoğunlukla içildiğinde yarattığı zihinsel ve fiziksel uyarıcı etkisi nedeniyle tüketilen yüksek kafeinli içecek türü. Enerji içecekleri gazlı veya gazsız olmalarının yanında içeriklerinde birçok bitki özü, amino asitler, şeker, taurin ve tatlandırıcılar bulunur. Sıklıkla spor içecekleri ile karıştırılan enerji içecekleri, hatalı olarak bu amaçla da kullanılır. 2017'de küresel enerji içeceği satışları yaklaşık 44 milyar euro idi. Enerji içecekleri 250 ml, 500 ml olan içecek kutusu, aynı zamanda şişe'de sunulur.

Nootropikler veya nootropik ilaçlar, sağlıklı bireylerde dikkat, hafıza, yaratıcılık ve motivasyon gibi zihinsel fonksiyonları artırmaya yönelik kullanılan çeşitli ilaç ve gıda takviyelerine verilen ortak ad. 2018 yılı itibarıyla bu gruba giren pek çok madde hala araştırma aşamasında olup etkileri tam olarak belirlenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Teobromin</span>

Teobromin, kakao bitkisinde bulunan, C7H8N4O2 kimyasal formülüne sahip acı bir alkaloid. Çikolata, çay ve kola fındığı da dahil olmak üzere bazı gıdalarda bulunur. Kimyasal, teofilin ve kafein ile birlikte ksantin alkaloidi olarak sınıflandırılır. Kafein, teobromine kıyasla fazladan bir metil grubuna sahip olması bakımından farklıdır.

Alert, ABD pazarına Nisan 2013'te giren Wrigley şirketi tarafından üretilen bir enerji kafein sakızıdır. Sakız acı, tıbbi bir tat için dikkat çekicidir. Şirkete göre, bir parça sakız, yaklaşık 40 miligram olan yarım fincan kahve ile aynı miktarda kafein içerir. Wrigley, Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), kafeinli gıda ürünlerinin güvenliğini, özellikle kafeinli sakızın çocuklar ve ergenler üzerindeki olası etkilerini araştırdığından, Alert enerji sakızının üretimini ve satışını geçici olarak durdurdu.

Kafein kaynaklı anksiyete bozukluğu, DSM-5'in madde/ilaç kaynaklı anksiyete bozukluğu tanısının bir alt sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kafeinizm</span>

Kafeinizm, aşırı kafein tüketiminin neden olduğu bir zehirlenme durumudur. Bu zehirlenme, aşırı miktarda kafein tüketimiyle ilişkili çeşitli hoş olmayan fiziksel ve zihinsel semptomları kapsar.

Kafein bağımlılığı, doğada kahve, çay, yerba mate, kakao ve diğer bitkilerde bulunan yaygın bir merkezi sinir sistemi uyarıcısı olan kafeine bağımlılık durumudur. Kafein ayrıca kafeinli alkollü içecekler, enerji içecekleri ve kola gibi içecekler de dahil olmak üzere birçok tüketici ürününde bir katkı maddesidir.

1,3-dimetilksantin olarak da bilinen teofilin, çeşitli marka isimleri altında kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve astım gibi solunum yolu hastalıklarının tedavisinde kullanılan bir fosfodiesteraz inhibe edici ilaçtır. Ksantin ailesinin bir üyesi olarak, teobromin ve kafeine yapısal ve farmakolojik benzerlikler taşır ve doğada kolayca bulunur, çayda ve kakaoda bulunur. Az miktarda teofilin, karaciğerde kafeinin metabolik işlenmesinin ürünlerinden biridir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.