Kalamar, 250'den fazla türle, kalamarların zoolojik takımı (Teuthida) günümüz kafadanbacaklıları içindeki en büyük grubu temsil etmektedir. Gerçek mürekkep balığı (Sepiida), cüce mürekkep balığı (Sepiolida) ve kendi grubu Spirulida'yı temsil eden post sincap balığı ile birlikte mürekkep balıkları on kollu mürekkep balığı (Decabrachia) takımını oluşturur.
Notilus, kafadan bacaklılar (Cephalopoda) sınıfına dahil familyalardan Nautilidae'nin üyesi olan deniz canlılarının, Türkçeye Latincedeki nautilus sözcüğünden geçmiş ortak adıdır. Nautilus ise Yunancada "denizci" anlamına gelen nautilos sözcüğünün Latinceye geçmiş halidir.
İstiridye, yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin yassı solungaçlılar sınıfından, ılıman ve sıcak denizlerde toplu halde yaşayan çift kabuklu bir hayvan.
Mürekkepbalığı, Kafadanbacaklılar (Cephalopoda) sınıfının, Onkollular (Decapodiformes) grubundan denizlerde yaşayan bir yumuşakça. Hepsi ayrı eşeylidir. Diğer adı Sübye'dir.Solungaç solunumu yaparlar. Ağız bölgesinden çıkan 10 adet kolları vardır. İki kolu diğerlerinden daha uzundur. Dinlenme halinde içe çekilmiş olan bu kollarını avlarını yakalamak veya korunmak amacıyla ileri doğru fırlatırlar. Kollarının iç yüzeylerinde çok sayıda vantuz (emeç) bulunur. Vantuzların içleri dişli boynuzsu yapılarla bezenmiştir. Ilıman ve sıcak denizlerin kıyı sularında bol rastlanırlar. Boyları 17 cm ile 17 metre arasında değişen türleri vardır. Çoğu 50–60 cm arasındadır. Türkiye'de Akdeniz kıyılarında avlanırlar. Yırtıcı hayvanlardır. Balık, karides, yengeç ve diğer yumuşakçalarla beslenirler. Bazen balık sürülerine dalar veya ufak mürekkepbalığı kolonilerini takip edip karınlarını doyururlar. Mürekkepbalığı, avına arkasından yaklaşıp omuriliğini ısırarak kopartır ve felç etmek suretiyle öldürür. Bazen her avdan sadece bir ısırık alıp dinlenmeye çekilir. Vantuzlu dokunaçlarıyla avlarını yakalar, kollarıyla da ağza götürürler.
Ahtapot; yumuşak gövdeli, sekiz kollu, Octopoda takımında sınıflandırılan yumuşakçaların genel adı. Kabul görmüş 300 civarında türü bulunan ahtapotlar kalamarlar, mürekkep balıkları ve nautiloidler ile birlikte kafadan bacaklılar (Cephalopoda) sınıfında gruplandırılırlar. Diğer kafadan bacaklılar gibi ahtapot bilateral simetrik, iki gözlü ve tek gagalıdır. Ağzı kollarının ortasında yer alır. Çok hızlı şekil değiştirebilen yumuşak gövdesi sayesinde küçük deliklerden gövdesini sıkıştırarak geçebilir. Yüzerken sekiz kolu arkasından uzanır. Sifon hem solunum hem de su jeti fışkırtmak vasıtasıyla hareket için kullanılır. Karmaşık bir sinir sistemine ve mükemmel bir görme duyusuna sahip olan ahtapotlar omurgasızlar içerisinde en zeki ve davranışsal olarak en büyük farklılıkları gösteren hayvanlar arasındadırlar.
Yumuşakçalar, ilkin ağızlılar (Protostomia) kladı, Lophotrochozoa üst şubesinden bir hayvan şubesidir. Ahtapot, kalamar gibi kafadan ayaklılar, salyangoz ve sümüklü böcek gibi karından ayaklılar, midyeler ve kitonlar bu şubedendir. Çizgili kas ilk defa bu sınıfta ortaya çımıştır. Yaklaşık 85,000 yaşayan türü bulunur.
Kuzey Pasifik dev ahtapotu, Kafadan bacaklılar sınıfının büyük bir üyesidir. Çoğunlukla Büyük Okyanus'un kuzey bölümlerinde görülür. Yaklaşık 65 metre derinliğinde görülen bu ahtapot türü, kanıtlanmaya çalışılmakla birlikte en büyük ahtapot türüdür. Ağırlık rekoru 272 kg'dır. Bir kolunun uzunluğu 9 m olabilir. Karides, yengeç, denizkulağı, midye ve balık dahil neredeyse tüm deniz ürünleriyle beslenebilir. Bu balıkların arasında köpekbalığı da bulunur. Bir beyaz tepeli resif köpekbalığını avlarken kaydedilmiş görüntüleri vardır.
Octopodiformes Coleoidea alt sınıfında sınıflandırılan ve ahtapotlar ile Vampyroteuthis infernalis türü kalamarı içeren bir üst takımdır. Octopodiformes takımının tüm üyeleri sekiz kolludur.
Tüm kafadan bacaklılar, kafalarından uzanan ve gagalarını çevreleyen esnek uzuvlara sahiptir. Kassal hidrostat olarak işlev gören bu uzantılar, kollar, bacaklar veya dokunaçlar olarak adlandırılmıştır.
Nautiloidea veya Nautiloidler Cephalopoda sınıfına bağlı bir hayvan altsınıfıdır. Nautiloidler, deniz kafadan bacaklıların (yumuşakçalar) geniş ve çeşitli bir grubudur. Nautiloidler, Paleozoik dönem boyunca gelişti ve olağanüstü bir kabuk şekli ve form çeşitliliği geliştirdiler. 2 bin 500 nautiloid fosil türü bilinmektedir fakat günümüzde sadece az miktarda canlı türü yaşamaktadır.
Kafadan bacaklı mürekkebi, çoğu kafadan bacaklı türünün bir savunma mekanizması olarak suya saldığı koyu bir pigmenttir. Notilus ve cirrina haricinde tüm kafadan bacaklılar, bu mürekkebi salabilirler.
Cirrina ya da Cirrata, ahtapotların iki ana bölümünden biri ve bir alt takımıdır. Yuvarlak ahtapotların küçük, iç kabukları ile başlarında iki yüzgeci varken kardeş alt takımı Incirrata'da ikisi de mevcut değildir.
Incirrata (ya da Incirrina), ahtapot takımının bir alt takımıdır. Bu alt takım, klasik "bentik ahtapotlar" ile ayrıca notiluslar dahil olmak üzere birçok pelajik ahtapot familyasını içermektedir. Incirrata ahtapotlar, cirrate ahtapotlardan bazı özellikler açısından ayrılmaktadır.
Karından bacaklı yüzgeci, bazen kanatlar olarak da bilinir, çift kanat benzeri lokomotor şeklinde eklerdir. On bacaklı sefalopodlarda ve sekiz bacaklı dairesel ahtapot ile vampir kalamarında bulunurlar. Birçok soyu tükenmiş sefalopod grubu da yüzgeçlere sahipti. Nautilüsler ve daha bilinen incirrate ahtapotları yüzme yüzgeçlerinden yoksundur. Sefalopod yüzgecinde aşırı gelişme, Magnapinnidae ailesinin büyük yüzgeçli kalamarında görülür.
Mürekkep kesesi yumuşakçalar şubesinin kafadan bacaklılar sınıfındaki çoğu hayvanda bulunan, kafadan bacaklı mürekkebinin defansif amaçlarla üretildiği anatomik yapıdır. Nokturnal ve derin su Kafadan bacaklıları dışında, ışıklı ortamda yaşayan bütün kafadanbacaklılar mürekkep kesesine sahiptir. Mürekkep kesesi, yırtıcı hayvanların dikkatini dağıtmak amacıyla, koyu renkli mürekkebi salgılamak amacıyla kullanılır.
Ammonoidler veya yaygın adıyla Ammonitler (Ammonoidea), soyu tükenmiş deniz yumuşakçalarından oluşan, kafadan bacaklılar sınıfına bağlı bir altsınıftır. Bu yumuşakçaların günümüzde yaşayan en yakın akrabaları, görüntülerinin benzer olmasına karşın Notilus gibi canlıların dahil olduğu Nautiloid altsınıfındaki türler değil, coleoidea altsınıfındaki türlerdir. Bu yumuşakçalar ilk olarak Devoniyen döneminde ortaya çıkmış, yaşayan son tür ise Kretase-Tersiyer yok oluşuyla beraber yok olmuştur.
Kafadan bacaklı zekâsı, yumuşakçalar sınıfındaki kafadan bacaklıların bilişsel yeteneklerinin ölçüsüdür.
13. yüzyıldan beri kafadan bacaklıların insanlara saldırdığı çeşitli vakalar rapor edilmektedir. Cephalopoda sınıfın üyeleri olarak kafadan bacaklılara tüm ahtapot, kalamar, mürekkep balığı ve notilus türleri örnek verilebilir. Grubun bazı üyeleri insanlarda yaralanmaya ve hatta ölüme neden olabilir.
Kafadan bacaklıların jeolojik geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. İlk nautiloidlere geç Kambriyen katmanlarında rastlanmıştır. Kafadan bacaklıların sözde kök grubunun temsilcilerine ise ilk Kambriyen lagerstätten katmanlarında rastlanmıştır.
Malakoloji omurgasızlar zoolojisinin yumuşakçalarla ilgilenen branşıdır. Yumuşakçalar tür sayısı bakımından eklem bacaklılardan sonraki en büyük hayvan grubudur. Salyangoz, sümüklüböcek, deniz tarağı, ahtapot, kalamar ve çoğu kabuklu olan birçok hayvan bu gruba dahildir. Malakoloji bir alt dalı konkoloji yumuşakçaların kabuklarıyla ilgilenir. Malakoloji Yunanca "yumuşak" anlamına μαλακός, malakos ve -loji anlamına gelen -λογία kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur.
Wikimedia Commons'ta Cephalopoda ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Vikitür'de Cephalopoda ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.