Kado dilleri - Turkipedia

Kado dilleri
Coğrafi dağılım	Kuzey Amerika (Büyük Ovalar)
Sınıflandırma	Caddoan Kado dilleri
Alt bölümler	Kuzey Güney
ISO 639-5	`cdd`
)

Kado dilleri ya da Kaddo dilleri (İngilizce Caddoan), Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Dakota'dan Oklahoma'nın güneyine ve Teksas'a kadar Büyük Ovalar'da konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. 3.000 yıl önce Kuzey ve Güney olarak iki ana gruba ayrıldıkları tahmin eiliyor. Toplam 5 dilden oluşur ve birinin soyu tükenmiş, diğer dördünü konuşanlar ise ancak 50 kişidir ve soyu tehlike altında olan dil ailesidir.

Sınıflandırma

Güney Kado dilleri
- Kadoca (akıcı konuşan 25 kişi)
  - Kadohadacho
  - Hasinai
  - Hainai
  - Natchitoches
  - Yatasi
Kuzey Kado dilleri
- Viçitaca (akıcı konuşan 1 kişi)
  - KirikirɁi:s (Wichita proper)
  - Waco
  - Tawakoni
- Pavni–Kitsay dilleri
  - Kitsayca (konuşanı kalmamıştır)
  - Pavni dilleri
    - Arikaraca (akıcı konuşan 3 kişi)
    - Pavnice (akıcı konuşan 20 kişi)
      - Güney Pavnicesi
      - Skiri Pavnicesi

Yakın diller

Kado dillerinin akrabaları yoktur. Louisiana'daki izole dillerden Adaicenin 1804 yılında toplanmış yalnızca 275 kelimesi bilinmektedir ve buna göre de Kado dillerinden olma olasılığı vardır.^[1] Florida'daki Aislerin dillerinin de Kado dillerinden olabileceği sanılıyor.^[2] Bazı dilciler Kado dilleri ile İrokua dillerini hipotetik Makro-Siyu dilleri adıyla bir üst grupta birleştirilmesini öne sürerler. Benzer biçimde Makro-Algonkin/İrokua dilleri de diğer bir hipotezdir.^[3]

Kaynakça

^ "Adai 16 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Native Languages, accessed 1 Jun 2011
^ "Who were the Ais 6 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Texas Beyond History, accessed 1 Jun 2011
^ Mithun, Marianne. The languages of native North America. Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1999, p. 305

Bibliyografya

Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
Chafe, Wallace L. (1973). Siouan, Iroquoian, and Caddoan. In T. Sebeok (Ed.), Current trends in linguistics (Vol. 10, pp. 1164–1209). The Hague: Mouton. (Reprinted as Chafe 1976).
Chafe, Wallace L. (1976). Siouan, Iroquoian, and Caddoan. In T. Sebeok (Ed.), Native languages in the Americas (pp. 527–572). New York: Plenum. (Originally published as Chafe 1973).
Chafe, Wallace L. (1976). The Caddoan, Iroquioan, and Siouan languages. Trends in linguistics; State-of-the-art report (No. 3). The Hague: Mouton. ISBN 90-279-3443-6.
Chafe, Wallace L. (1979). Caddoan. In L. Campbell & M. Mithun (Eds.), The languages of Native America: Historical and comparative assessment (pp. 213–235). Austin: University of Texas Press. ISBN 0-292-74624-5.
Chafe, Wallace L. (1993). Indian languages: Siouan–Caddoan. Encyclopedia of the North American colonies (Vol. 3). New York: C. Scribner's Sons ISBN 0-684-19611-5.
Lesser, Alexander; & Weltfish, Gene. (1932). Composition of the Caddoan linguistic stock. Smithsonian Miscellaneous Collections, 87 (6), 1-15.
Melnar, Lynette R. Caddo Verb Morphology(2004) University of Nebraska Press, ISBN 978-0-8032-2088-1
Mithun, Marianne. (1999). The languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-23228-7 (hbk); ISBN 0-521-29875-X.
Taylor, Allan. (1963). Comparative Caddoan. International Journal of American Linguistics, 29, 113-131.

İlgili Araştırma Makaleleri

Atsinalar ya da Gros Ventreler, ABD'de Montana eyaletlerinin kuzey merkezinde yaşayan Batı Algonkin yerlilerinden bir Kızılderili halkı. Günümüzde Fort Belknap Kızılderili Rezervasyonunda yaşayan Atsinaların nüfusu 3.682 kişidir. Dilleri Ova Algonkin dillerinin Arapaho dilleri alt bölümüne girer. Son konuşanının 1981 yılında ölmesiyle dilleri tükenmiştir. Ova Kızılderilileri kültür grubuna dahildirler. En yakın akrabaları Arapaholar, Karaayaklar ve Şayenlerdir.

Atsinaca ya da Gros Ventre dili, Amerika Birleşik Devletlerinde kuzey merkezi Montana eyaletinde Fort Belknap Kızılderili Rezervasyonunda Atsinalar tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Ova Algonkin dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 3.682 etnik Atsinadan 1977 rakamlarına göre 10 kadarı anadilini konuşabiliyor. Anadilini akıcı biçimde konuşan son kişi 1981 yılında ölmüştür.

Kızılderili dilleri ya da Amerind dilleri, Sibirya kökenli Na-Dene dilleri dışındaki bütün Kızılderili halklarının konuştuğu dilleri toplayan ve Joseph Greenberg tarafından 1960 yılında ortaya atılan tartışmalı makro-dil ailesi. Greenberg, Yeni Dünya yerli dillerini üç ana aile olarak düzenler: Eskimo-Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri. 1987 yılında yayımladığı Language in the Americas adlı kitap, çok sayıda metodolojik kusura sahiptir ve önerdiği benzerlikler tarihî dilbilimcilerin çoğu tarafından reddedilir.

Ova Kricesi ya da Ova Kri dili, çoğu Kanada'nın batısındaki Manitoba, Saskatchewan ve Alberta eyaletlerinde, ufacık bir kısmı da Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Montana eyaletinde yaşayan Ova Krileri tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Merkezî Algonkin dilleri grubundan Kricenin lehçesi olan Kızılderili dilidir. En yakın akrabası "th" (ᖫ) sesini kullanan Orman Kricesidir ve ondan "y" (ᔫ) sesini kullanmasıyla ayrılır. Kri dilleri konuşma sahasının en batısında yer alır.

Nuhalkça, Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Bella Coola yöresinde yaşayan Nuhalklar tarafından konuşulan Saliş dilleri ailesinden tek başına grup oluşturan bir Kızılderili dilidir. 1991 sayımına göre 700 kişilik etnik nüfustan 2002 rakamına göre ancak 20 kişi anadillerini konuşabiliyor.

Mandanca ya da Mandan dili, ABD'nin Kuzey Dakota eyaletinde Mandanlar (Rų́ʔeta) tarafından konuşulan Siyu dilleri ailesinin Batı Siyu dilleri grubundan tek başına bir grup oluşturan bir Kızılderili dilidir. Son konuşanı olan Edwin Benson 9 Aralık 2016'da ölmüştür.

Algonkince, Kanada'nın Québec ve Ontario eyaletinde yaşayan Algonkinler tarafından konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Anişinabe dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 2006 sayımına göre 2.680 konuşanı vardır ve bunların % 10 kadarı tekdillidir.

Ova Algonkin dilleri, Büyük Ovalar yöresinde Amerika Birleşik Devletlerinde ve Kanada'da konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu.

Arapaho dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinde Büyük Ovalar yöresinde konuşulan Algonkin dilleri ailesinin Ova Algonkin dilleri grubundan Kızılderili dilleri alt grubu. Üçünün soyu tükenmiş, Arapahoca ile Atsinaca ise tehlike altındadır

Merkezî Algonkin dilleri, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Kanada'da konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Amerika yerli dilleri alt grubu.

Doğu Algonkin dilleri, Kuzey Amerika'nın doğusunda Kanada'nın Maritime eyaletlerinden Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Karoline'ya kadar olan Atlantik kısmında konuşulan Algonkin dilleri ailesinden Kızılderili dilleri alt grubu.

Tano dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinib New Mexico, Kansas, Oklahoma ve Teksas eyaletleri ile Meksika'da konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi.

Keres dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinde New Mexico eyaletinde Keresler tarafından konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi ve lehçe birliği.

Viyotça ya da Viyot dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Viyotlar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Son konuşanı Della Prince 1962 yılında ölünce dil de tükenmiş oldu. Bazı Viyotlar anadillerini canlandırmak için çalışmaktadırlar. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Yurokça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

Yurokça ya da Yurok dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinin kuzeybatısında Yuroklar tarafından konuşulmuş olan Algonkin–Yurok dilleri ailesinden bir Amerind Kızılderili dilidir. Bir düzine konuşanı olan dil yok olma sürecine girmiştir. En yakın akrabası birlikte Ritwan adıyla da ele alınan Viyotça en uzak akrabaları ise Algonkin dilleridir. Hem Viyotça hem de Yurokça Algonkin dillerinin coğrafyasından oldukça uzakta izole bir alandadır.

Yuki-Vapo dilleri ya da Yuki dilleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeybatı Kaliforniya eyaletinde yaşayan Yukiler ve Vapolar tarafından konuşulmuş Amerind Kızılderili dil ailesi. Her ikisi de 20. yüzyılda tükenen iki dilden oluşur: Yukice ile Vapoca.

Vintu dilleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Kaliforniya eyaletinin kuzey merkezinde yaşayan Vintu halkları tarafından konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. Biri tükenmiş olan diğerleri de tükenmekte olan dört dilden oluşur.

Yanaca ya da Yana dili, Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeymerkezî Kaliforniya eyaletinde yaşamış olan Yanalar tarafından konuşulmuş Hoka ailesinden Amerind Kızılderili dili. Halkının son temsilcisi olan İşi'nin 1916'da ölümü üzerine dil de tükenmiştir.

Amerika'nın yerel dilleri, Amerika'yı oluşturan Alaska ve Grönland'dan Güney Amerika'nın ucuna kadar yayılan topraklarda yaşayan Kızılderililer tarafından konuşulmaktadır. Bu yerel diller içlerinde izole ve Sınıflandırılmamış diller de dahil olmak üzere birbirinden farklı çok sayıda dil ailelerinden meydana gelmektedir. Bunları daha yüksek seviyede aileler halinde gruplandırmak için üç makrofamilya; Eskimo - Aleut dilleri, Na-Dene dilleri ve Amerind dilleri gibi öneriler yapılmıştır. Bu öneri neredeyse bütün uzmanlar tarafından kabul edilmemiştir.

Johanna Nichols Berkeley Kaliforniya Üniversitesi Slav dilleri ve edebiyatı bölümünde çalışan fahri dilbilimci ve profesördür. Doktorasını aynı üniversitede dilbilim alanında "The Balto-Slavic predicate instrumental: a problem in diachronic syntax" başlıklı tezini sunarak yaptı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.