İçeriğe atla

Kader Kuyusu

Kader Kuyusu
Bîra Qederê
Romanın, Türkçe kapağı
YazarMehmed Uzun
ÇevirmenMuhsin Kızılkaya
DilKürtçe
TürRoman
Yayım1995 (özgün)
1997 (Türkçe)
YayımcıAvesta Yayınevi (özgün)
Belge Yayınları (Türkçe)
Sayfa260
ISBN978- 9757112679 (özgün)
9752732267 (Türkçe)
Aydın Trajedisi serisi
Yitik Bir Aşkın GölgesindeKader Kuyusu

Kader Kuyusu (Kürtçe: Bîra Qederê), Mehmed Uzun'un 1995 yılında Kürtçe olarak yayına hazırladığı Celadet Ali Bedirhan'ın hayatını konu alan roman. Romanda Uzun, Kürt aydınlarından Celadet Bedirhan'ın doğumundan ölümüne kadar geçen yaşamını anlatmaktadır. Bedirhan ailesinden ünlü Kürt aydını ve dilbilimcisi Celadet Bedirhan'ın hayatının dönem dönem anlatıldığı kitapta dönemler fotoğraf kareleri şeklinde belirtilmiştir.[1] Toplam on beş fotoğraf yani dönemden oluşan romanda anlatım hem yazarın ağzından hem de roman kahramanının yani Celadet Bedirhan'ın ağzından gerçekleşiyor.

“Üç dört kez Şam'a gittim. Halep'e, Banyas'a ve daha başka birçok şehre gittim. (...) Kahramanlarımın bir bölümü eski zamanda yaşadıkları için onların eski evlerini, gidip oturup demlendikleri meyhaneleri, kahvehaneleri, restoranları, otelleri ziyaret etmek önemliydi. Bunu önemsiyor ve yapıyorum. Böylelikle roman da yavaş yavaş olgunlaşmış ve hazırlanmış oluyor.”[2]

Romanda kullandığı bu belgesel tekniği için bir süre Fransa Millî Kütüphanesi ve British Museum'da incelemeler yapan Uzun, Celadet Bedirhan'ın hayatını araştırmak için defalarca Lübnan ve Suriye'ye giderek yerinde araştırmalar yapmıştır.[3] Yazar, 1985 yılında bu biyografik ön çalışma kapsamında Celadet Bedirhan'ın eşi Rewşen Bedirhan ile Baniyas'da 28 Mart - 1 Nisan tarihleri arasında, 5 gün süren 16 kasetlik bir mülâkat gerçekleştirmiş, yine defalarca kez mektuplaşmıştır.[4] Celadet Bedirhan'ın kızı Sinemhan Bedirhan'ın muhafaza ettiği kasetlerin bir kısmı ve Mehmed Uzun'un arşivinden alınan bu mektupların orijinali Banyas 1985 başlığıyla kitaplaştırılarak Avesta Yayınları'nca basılmıştır.[5]

Toplum tarafından pek bilinmeyen Kürt aydını Celadet Bedirhan'ın hayat hikâyesinin romanlaştırılmış sunumu olan Kader Kuyusu, Aydın Trajedisi üçlemesinin ikinci kitabıdır.[6]

Yazar görüşleri

  • "Mehmed Uzun'nun romanını okuduğumda çok şaşırdım, bir dilin ilk Romanı böylesine ustalıkla, böylesi zengin bir dille, üstelikte gelişmiş bir roman dili yaratılarak nasıl yazılmış diye. Mehmed Uzun, böyle bir dilin ilk ustasıdır." --- Yaşar Kemal[7]
  • "Uzun'un öyküsüne nar ağaçları ve bir kavalın ezgileri eşlik ediyor. Tansonville'de, uzaktan parlayan fenere bakan Proust'u düşünüyorum. Ya da kristal avizeler altında kendinden geçmiş –daha sonra ressam olacak- Patrick White'ın genç delikanlısını. Uzun da zamanı tümden yok eden bir güzellik karşısında." --- Kerstin Ekman, (Yazar), İsveç Akademisi Üyesi[7]
  • "Mehmed Uzun'nun romanı "Kader Kuyusu" (Bira Qederé), çeşitli kültürler, diller ve toplumsal değer yargıları arasında bölünmüş, kozmopolitik ünlü bir Kürt aydınının İstanbul, Almanya, Şam ve Ortadoğu'da geçen trajik kaderini anlatıyor."--- Anneli Jordahl, İsveç, Göteborgs-Posten[7]
  • "Mehmed Uzun, bir dil, bir Modern edebiyat yaratan bir göçmen, çok kültürlü, Kürt, Türkiyeli, Anadolulu, Mezepotamyalı, İsveçli ve Dünyalı." --- Ottar Fyllingsnes, Norveç, Dag och Tid[7]
  • "Mehmed Uzun'nun denemelerini okudukça siz de bir Mehmed oluyor, onun sürgün ruhunda dolaşan fırtınaları, acıları, özlemleri, yalnızlıkları onunla birlikte yaşıyorsunuz." --- Ahmet Altan, Yeni Yüzyıl[7]

Dipnotlar

  1. ^ Kani Xulam (5 Aralık 2013). "Jeladet Ali Bedir Xan: The Story of A Kurdish Prince in Exile" (İngilizce). Rûdaw. 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2018. 
  2. ^ Şeyhmus Diken (Şubat-Mart 2007). "Mehmed Uzun: Küllerinden doğan dil ve edebiyat". Notos Öykü, 2. s. 31. 
  3. ^ "Şiddetin karşıtı kültürel diyalog". Milliyet. 31 Mart 1997. 5 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020. 
  4. ^ Uzun, Mehmed (2006). Bir Dil Yaratmak. İthaki Yayınları. s. 206. ISBN 9789752732346. 
  5. ^ "Rewşen Bedirxan - Mehmed Uzun Sohbeti ve Mektuplar kitabı çıktı". Rûdaw. 21 Eylül 2020. 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2020. 
  6. ^ Uzun, Mehmed (2008). Küllerinden Doğan Dil ve Roman. İthaki Yayınları. s. 24. ISBN 9789752731004. 
  7. ^ a b c d e Kader Kuyusu, Mehmed Uzun, Arka Kapak

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Celadet Ali Bedirhan</span> Kürt dilbilimci

Celadet Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi dilbilimci, yazar, diplomat ve siyasetçi. Öğrenimini İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde tamamlamıştır. Daha sonra Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde doktorasını tamamlamıştır. Kürt milliyetçi örgütü Hoybun'un ilk başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Uzun</span> Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun, Kürt yazar.

<i>Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık</i>

Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık, Mehmed Uzun'un 1998 yılında Avesta Kitap'tan çıkardığı romanıdır. Norveç'in yayınevlerinden Cappelen tarafından Norveç'te de yayımlanan roman Baz ve Kevok adındaki protagonistlerin etrafında şekillenmektedir. Kitabın girişinde Gılgamış Destanı'ndan bir alıntı yapılmıştır. Bin yıldan sonra Baz da, aynı fersahlardan geçerek, Dağlar Ülkesi'ne, "karanlık" diyara doğru yola çıkar, ancak amacı Gılgamış'ın amacıyla aynı değildir. Biri ölümsüzlük otunu arar, öteki koynunda ölümü gezdirir. Bu yüzden amaçları gibi kaderleri de birbirine benzemez. Böylece, roman umutsuzlukla son bulur. Selim Temo'ya göre Baz, Gılgamış'ın aksine “ışığı bulduğu yerde kaybeder”.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Stockholm Kürt Enstitüsü, Stockholm'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1996 yılında kurulmuştur. Enstitü başkanı Huseyn Xeliqî'dir. Enstitünün derginin adı Avaşîn'dir. Ensittünün yayınevi Revşen Yayınlarıdır. Mehmed Uzun dahil olmak üzere birçok yazar, Stockholm Kürt Enstitüsü'nde yer aldı. 19 Aralık 2000'de İsveç'te ölen Kürt yazar Mahmut Baksi vasiyetinde bütün arşivleri Stockholm Kürt Enstitüsü'ne bağışladı. Stockholm Kürt Enstitüsü'nün Eğitim-Sen ile birlikte hazırladığı kitap Diyarbakır Sur Belediye Başkanı DTP'li Abdullah Demirbaş ile kitabın dağıtılmasına karşı çıkan Diyarbakır Milli Eğitim Müdürü Mustafa Tekdemir arasındaki tartışmaya neden oldu.

Muhsin Kızılkaya, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Kürt muhabir, yazar ve çevirmen.

<i>Sen</i> (roman)

Sen, Mehmed Uzun'un 1985 yılında yayınladığı ilk romanıdır. Diyarbakır ve şehirde yaşananlar üzerine kurgulanmış olan romanda anlatılanlar, simgesel bir böceğe anlatılmaktadır. Uzun, bu romanında şehrin kapılarının açılışını 13 sayfa boyunca anlatır. Uzun'un diğer kitaplarına bağlı olarak, Sen romanı ölüm ile başlamaz ve biyografik özellikler taşır.

<i>Nar Çiçekleri</i>

Nar Çiçekleri, Mehmed Uzun'un çok kültürlülük üzerine yazılmış dokuz denemeyi bir araya getirdiği kitabıdır. Uzun, Nar Çiçekleri ve Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık kitaplarıyla ilgili olarak 2001 baharında Türkiye'de yargılandı ve Uzun, mahkemeyi açanların kendisini değil düşünce ve edebiyatın yargılandığını ifade etti. Mahkeme sonucu yazar, beraat etti.

<span class="mw-page-title-main">Kürt alfabeleri</span>

Kürt alfabeleri, Kürt dillerinin yazılması için kullanılan yazı sistemleridir. Günümüzde çoğunlukla kullanılan iki sistem vardır. Türkiye'deki Kürtler tarafından kullanılan şekli 1932 yılında, Celadet Ali Bedirhan tarafından Latin alfabesinden uyarlanmıştır. Bu alfabeye Kurmancî, Hawar ya da Bedirxan alfabesi de denir. Türkiye ve Suriye'deki Kürtler tarafından kullanılmaktadır. Arap alfabesinden uyarlanmış olan Soranî alfabesi ise Irak ve İran'da kullanılmaktadır. Eski Sovyet cumhuriyetlerinde ve Orta Asya'da yaşayan Kürtler ise Kiril alfabesini kullanırlar. Bütün alfabelerin bir yazı sisteminde birleştirilmesini amaçlayan bazı Kürt dilbilimciler Yekgirtî adında yeni bir Latin alfabesi hazırladılar.

Mahmut Baksi Kürt yazar ve gazeteci. Gazeteci-yazar Mahmut Baksi, 1944 yılında Batman’ın Hezo (Kozluk) ilçesine bağlı Suphi köyünde doğdu. Dicle Öğretmen Okulu’ndaki öğrenimini tamamlayamadan okulu terk etmek zorunda kaldı. Gazeteciliğe 1967 yılında “Batman Gazetesi”nde başladı. 1968 yılında Türkiye İşçi Partisi (TİP) Batman ilçe başkanı oldu. Aynı sene DİSK’te aktif olarak sendikacılık yapmaya başladı. 1969 yılında “Mezra Botan” adlı ilk romanı çıktı. Bir sene sonra da, bir yazısından dolayı 7,5 sene hapis cezasına çarptırılan Türk komünist Şadi Akkılıç'la ilgili “Şadi Akkılıç Davası” adlı kitabı yayınlandı. Her iki kitap da yasaklandı. 1970'lerin başında siyasi çalışmalarından dolayı 15 yıl hapis cezası alan Baksi, bu cezadan dolayı yurtdışına gider. Baksi, 22 yıl boyunca aralıksız olarak İsveç'in saygın gazetesi “Aftonbladet”te gazetecilik ve köşe yazarlığı yaptı. Aynı zamanda İsveç’teki birçok gazete ve dergide haber, röportaj ve köşe yazarlığı yaptı, İsveç televizyonlarına çocuk programları hazırladı. Mahmut Baksi, 56 yıllık yaşamında 22 kitap kaleme aldı. Bu kitapları başta Avrupa dilleri olmak üzere 10 dile çevrildi. 1978 yılında “Zarokên Îhsan” adlı kitabı İsveç'te Kürtçe olarak Kültür Bakanlığı desteğiyle yayınlandı. Bu kitap daha sonra İsveç okullarında Kürtçe eğitim gören Kürt çocukları için tercih edilerek okutulmaya başlandı. Bu kitabı aynı zamanda Kuzey Kürtleri içinde Kürtçe ve latin alfabesiyle yayınlanan ilk çocuk kitabı. İsveç Kültür Bakanlığı desteğiyle bir sene sonra “Keça Kurd Zozan” adlı romanı Kürtçe yayınlanıp, İsveççeye çevrildi ve üç bölüm olarak İsveç televizyonlarında çizgi film olarak gösterildi. Bu, Kürt yayıncılık tarihinde ilk çizgi filmdir. Bu film, 1986 yılında Kürtçenin Kurmanci ve Sorani lehçelerinde televizyonlarda gösterildi.

<i>Hawar</i> (dergi) 1932de Şamda yayımlanmaya başlayan ve toplamda 57 sayı çıkmış Kürtçe edebiyat dergisi

Hawar, 15 Mayıs 1932'de, Suriye'nin başkenti Şam'da yayınlanmaya başlayan ve toplamda 57 sayı ile 1943 yılına kadar yayın hayatında kalmış olan Kürtçe edebiyat dergisidir. Dergi Celadet Ali Bedirhan tarafından Şam'a yerleştikten sonra çıkarılmıştır. Derginin ilk 23 sayısı hem Latin hem de Arap alfabesiyle basılmış ancak daha sonra 24. sayıdan itibaren yalnızca Latin alfabesiyle yayınlanmıştır. Bundaki en büyük nedenin derginin yaratıcısı Celadet Ali Bedirhan'ın Kürtlerin Latin alfabesine geçmesi gerektiğini düşünmesi olduğu söylenmektedir. Hawar sözcüğünün Türkçe karşılığı imdattır.

<span class="mw-page-title-main">Fırat Cewerî</span>

Fırat Cewerî, Kürt yazar, çevirmen ve gazeteci.

Osman [Özgen] Zaza lisanı ile mevlidi yazan Zaza din adamı ve yazar. Osman Efendi veya Osman Esad Efendi olarak da bilinir. Sürekli yeşil sarık taktığı için halk arasında Yeşilbaş lakabıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Kawa Nemir</span> Kürt şair, çevirmen ve editör

Kawa Nemir Kürt şair, çevirmen, editör.

<i>Yitik Bir Aşkın Gölgesinde</i>

Yitik Bir Aşkın Gölgesinde, Mehmed Uzun tarafından yazılan roman.

Yaşlı Rind'in Ölümü, Mehmed Uzun'un bir romanı. Mehmed Uzun'un ikinci romanıdır ve 1985 yılında Kürtçe olarak yazılmıştır. Bir dengbêjin hayatına ait tanıklığa dayanan bir romandır. Türkçede Gendaş Kültür Yayınları'ndan Ali Osman Sönmez'in çevirisiyle çıkmıştır.

Hüseyin Sağnıç Kürt yazar.

Kamuran Ali Bedirhan, Kürt milliyetçisi, avukat, yazar ve siyasetçi. Lise öğrenimini Galatasaray Lisesinde gördü. Bir süre İstanbul'dan ayrıldıktan sonra tekrar geri dönüp İstanbul Üniversitesinde Hukuk okudu. Kürdistan Teali Cemiyetinin kurucuları arasındadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.