Kadın (dergi) - Turkipedia

Kadın, 1908-1909 yılları arasında Selanik'te yayımlanan ilk kadın dergisidir. Kadınların eğitim durumu, toplumsal yaşamdaki görünürlük ve örgütlenmeleri derginin gündeme aldığı başlıca konulardı. İlk sayısı 13 Teşrin-i Evvel 1324 tarihinde yayımlandı, ilk 30 sayının sahib-i imtiyazı Mustafa İbrahim'di ve müdürü Aka Gündüz'dü. Asır Matbaası'nda neşredilen dergi haftalık olarak pazartesi günleri çıkmaktaydı. Yayın sürecinde kopukluklar olunca bir özür metni yayımlanarak durum açıklanırdı.^[1]

Osmanlı Kadınları Şefkat Cemiyet-i Hayriyesi’nin yayın organı olarak çıkan dergi^[2] kız okullarına ücretsiz olarak gönderilirken hem merkez hem de taşradan abonelik alınabiliyordu ve abonelik ücreti merkez-çevre yakınlığına göre belirleniyordu. Dergi şubelerinden biri İstanbul'da Bahçekapı'daki Selanik Bonmarşesi'ydi. Devrin Bâb-ı Âli kitapçılarından İkbal Kütüphanesi ve Cemiyet Kütüphanesi derginin ilk evrelerinde satışının yapıldığı yerlerdi. Ortalama 16 sayfa çıkan dergide reklamlar da yer alıyordu ve resimli olarak çıkıyordu, abone sayısını artırmak maksadıyla 8. sayıdan itibaren okuyuculara çeşitli resimler de hediye edilmişti.^[1]

Dergide yazın kadrosu ağırlıkla Genç Kalemler'den oluşmaktaydı. Bu erkek yazarlar Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin, Mustafa Nermi, Akil Koyuncu, Mehmet Cavit, Baha Tevfik, Abdülhak Hamiti Mehmet Emin (Yurdakul), Hüseyin Ragıp, Celal Sahir ve Abdullah Cevdet gibi isimlerken; kadın yazarlar arasında Nigâr Hanım, Fatma Seniye, Müjgân bint-i Abdullah, Refia Şükran Rafize Hüsna, Sıdıka, Evliyazade Naciye gibi isimlerdi.^[1]

Yayın politikası

Dergide ilan-ı meşrutiyetin havası hakimdi ve bu hürriyetin savunulucuğu vardı. Bu kapsamda dergide II. Abdülhamid devrindeki despotizm yerilirken Meşruti yönetimin yararlılıkları sıralanıyordu. 8 sayıda Midhat Paşa'nın renkli görseline yer verilirken Namık Kemal'in Hürriyet Kasidesi de yer almıştı. Benzer şekilde derginin belirli bir sınıfsal özelliğinin olmayacağı ve genele hitap edeceği ifade edilmişti. Görüş ayrılıklarına rağmen dergide en fazla kadın eğitimi üzerine makale yayımlandı ve bu makalelerde toplumsal terakki ve değişimde kadının yükseltilmesinin önem ve gerekliliğine atıf yapıldı. 15. sayıda “Bir Milletin Nisvanı Derece-i Terakkisinin Mizanıdır” (bir ulusun kadınları çağdaşlığının ölçüsüdür) ifadesi kalın harşerle verildi.^[3]

Dergi okuma-yazma bilen kadınlara, öğrencilere ve eğitim sektöründe faaliyet gösteren kadınlara hitap eden bir anlatım vardı. Edebi metinlere, çeviri ve hikâyeler ile ilanlara yer veriliyor ve okuyucu mektupları dergide karşılık bulabiliyordu.^[2] Feminizme bakışta ise dikkat çekici br yazı, Abdullah Cevdet tarafından yayımlanır; bu yazısında Cevdet'in kadını aile kurumuna ve anneliğe indirgediği, modern anlamda bir feminizim düşüncesinin olmadığı görülür.^[3]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c Hakan, Aydın (2009). "Kadın (1908–1909): Selanik'te Yayınlanan İlk Kadın Dergisi Üzerine Bir İnceleme". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22. ss. 147-151. 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
^ ^a ^b Gülkızı, Ayşe. "26 Ekim 1908: 'Kadın' dergisi yayınlanmaya başladı". Çatlak Zemin. 1 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
^ ^a ^b Aydın, 151-156.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İhsan Tokgöz</span> Türk bürokrat, siyasetçi, yazar, çevirmen ve spor yöneticisi

Ahmet İhsan Tokgöz, Türk gazeteci, tercüman, matbaacı, yayımcı, siyasetçi ve spor yöneticisi.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Meşrutiyet</span> Osmanlı Devletinde ikinci anayasal monarşi dönemi (1908–1920)

İkinci Meşrutiyet, Osmanlı Anayasası'nın, 30 yıl askıda kaldıktan sonra, 23 Temmuz 1908'de yeniden ilan edilmesiyle başlayan ve Mebuslar Meclisinin Sultan Vahdettin tarafından 11 Nisan 1920'de tasfiyesi ile sona eren dönemdir. Bu dönemde parlamenter demokrasi, seçim, siyasi parti, askerî darbe ve diktatörlük olgularıyla tanışılmış, iki büyük savaş yaşanmış ve imparatorluğun dağılmasına tanık olunmuştur.

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

31 Mart Vakası, II. Meşrutiyet'in ilanından sonra İstanbul'da yönetime karşı yapılmış büyük bir ayaklanma ve darbe teşebbüsüdür. Rumi takvime göre 31 Mart 1325'te başladığı için bu adla anılmıştır.

Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey, Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Vittorio Alfieri</span>

Vittorio Alfieri, İtalyan drama yazarıdır.

Abdullah Cevdet Karlıdağ, Osmanlı İmparatorluğu'nun son yıllarında ve cumhuriyetin kuruluş döneminde yaşamış siyasetçi, düşünür, göz doktoru, şair ve tercümandır.

Ahmed Rıza Bey, Osmanlı siyasetçi, eğitimci ve ideolog. İttihat ve Terakkî Cemiyeti'nin önde gelen kurucularından ve Osmanlı İmparatorluğu'nda önemli siyasal gelişmeleri sağlayan İkinci Meşrutiyet döneminin önde gelen Jön Türk grubunun başındaki isimlerindendir. Auguste Comte'un pozitivizm felsefesini günümüz Türkiye'sine taşıyan kişidir. Osmanlı'nın kurtuluşunu ve kalkınmasını, kişi veya siyasal rejim değişiklikleri yerine toplumsal yapı değişikliğinde gören ve bu yönde çalışmalar üreten ilk kişi olmuştur.

Genç Kalemler, 1910-1912 yıllarında Selanik'te yayınlanan milliyetçi bir fikir dergisidir.

Bu madde Osmanlı Devleti'nde kurulmuş siyasi partiler hakkındadır.

Emine Semiye Önasya veya Emine Semiye Hanım, Türk edebiyatçı, öğretmen, kadın hareketi öncüsü.

Türk Kadını, 1918-1919 yıllarında on beş günde bir İstanbul’da yayımlanmış Osmanlıca kadın dergisi.

Hanımlara Mahsus Gazete, İstanbul'da 1895-1906 yılları arasında yayımlanmış kadın dergisi.

Türkiye'de feminizm kavramının literatüre girişi, Türk milliyetçiliğinin ve Türkçülüğün düşünce babalarından Ziya Gökalp'in "Türkçülüğün Esasları" adlı kitabının "Türk Feminizmi" adlı bölümünde "feminizm" kavramına övücü bir dille değinmesiyle oldu. Jön Türkler ve İttihat & Terakki Cemiyeti içerisinde oldukça yetkili olan; Ziya Gökalp, Ahmet Rıza, İbrahim Hilmi ve Enver Beylerin başını çektiği Türk milliyetçisi kanat kadınların özgürleşmesinin milletin bir bütün olarak özgürleşmesindeki önemine dikkat çekerek kadınların eğitimine yönelik oldukça yoğun çabalar harcadılar. Bu çabalar sonucunda kadınlar için İnas Sanâyi-i Nefîse Mektebi ve İnâs Darülfünunu gibi üniversite düzeyinde eğitim veren kurumlar yanında İstanbul'da ve Anadolu'da kız liseleri açılmasını sağladılar. Ayrıca yine bu milliyetçi kanat Türkiye tarihindeki ilk feminist kadın derneği olan Teali-i Nisvan Cemiyeti ile dönemi için oldukça sert taleplerde bulunan Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti'nin ve kadınların iş gücüne katılımı için mücadele yürüten Osmanlı Kadınları Çalıştırma Cemiyeti'nin kuruluşuna önayak oldular. Ek olarak günlük yaşamda kadınları rahatlatmak için kadınlara uygulanan tek başına faytona binememek ve giyim-kuşam kısıtlamaları gibi bazı yasakları da kaldırdılar.

Kadınlar Dünyası, Balkan Savaşları sonrasında 4 Nisan 1913 tarihinde yayın hayatına başlayan ve 1921'e kadar yayında kalan kadın dergisi.

Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti, Osmanlı feministlerinin kadın haklarını savunmak için 28 Mayıs 1913 tarihinde kurdukları feminist özellikteki cemiyettir. Cemiyetin çıkış noktası Kadınlar Dünyası adlı dergiydi. Derginin 55. sayısında cemiyetin kuruluşu duyurulmuş, sonrasında dergi ve cemiyetin çalışmaları birlikte yürütülmüştür. Her ikisinin de imtiyaz sahibi kişisi Nuriye Ulviye Mevlan Civelek idi. Cemiyetin üç temel amacı kadınların giyimine yönelik kuralların yeniden düzenlenmesi, kadınların çalışma hayatına girmesi ve kadınların eğitiminin iyileştirilmesidir. Bu üç amaç, sonraki sayılarında Kadınlar Dünyası dergisinin ağırlık verdiği konuları teşkil eder. Boşanma hakkının kadınlara da verilmesi ve mirastan eşit şekilde pay alım gibi ancak Cumhuriyet döneminde gerçekleşecek uygulamaları savunan cemiyet dönemine göre en radikal kadın cemiyetiydi.

Osmanlı İmparatorluğu'nda feminizm genel olarak II. Meşrutiyet sonrasındaki göreceli özgürlük ortamında ivme kazandı. Daha öncesinde ise dinsel ve geleneksel nedenlerden dolayı kısıtlı olan kadın yaşamı Tanzimat ile değişime uğramıştı. Tanzimat döneminde yetişen eğitimli kadınlar sonraki kuşaklarda Osmanlı'da hak arayışlarına girdi. II. Meşrutiyet döneminde ise örgütlü hareket edilmeye başlandı ve çeşitli kadın cemiyetleri kurulup kadın dergileri çıkarıldı. 19. Yüzyılda Avrupa feminizmi oy hakkını savunup bu konuda mücadele verirken Osmanlı kadını daha fazla özgürlük, iş olanağı, eğitim ve sosyal yaşam mücadelesi veriyordu. Özellikle Kadınlar Dünyası adlı dergi ile Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti feminizm bağlamında Osmanlı'da uç noktalardaydı. Ülkeye geç gelen milliyetçilik anlayışı doğrultusunda da bazı kadınlar eski Türklerde var olan kadın-erkek eşitliğini verdikleri mücadelede dile getiriyordu.

Elbis Gesaratsyan Osmanlı Dönemi basınının ilk Ermeni asıllı kadın gazetecisi olarak kabul edilen yazardır.

Teali-i Nisvan Cemiyeti diğer adıyla Kadınların Durumunu Yükseltme Cemiyeti, 1908-1909 yıllarında kurulan feminist bir dernektir. Türk feminist topluluklarının ilklerindendir. Halide Edib Adıvar tarafından, Türk kadınının bilgi ve kültürünü artırmak amacıyla kurulmuştur. Kadın ve erkekleri ilk defa aynı salonda bir araya getiren cemiyettir. İngiltere'deki Türk Kadınları Muhibbi Cemiyeti'ne paralel olarak çalışıyordu. Cemiyete üye olabilmek için Türkçeyi iyi konuşabilmek ve İngilizce öğrenmek gerekiyordu. I. Dünya Savaşı nedeniyle çalışmalarına devam edememiştir. Kadınlara konferanslar veren cemiyet aynı zamanda Balkan Savaşları'ndaki zulme karşı kadınları örgütlemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kılıçzade Hakkı</span>

Kılıçzade Hakkı ya da gerçek adıyla İsmâil Hakkı, pozitifist ve materyalist düşünceleriyle bilinen Türk düşünür ve yazar. İctihad dergisinde yayımlanan "Pek Uyanık Bir Uyku" isimli yazısıyla bilinir. Makalesinde, ileride Atatürk Devrimleri olarak hayata geçecek, siyaset, eğitim, kadın, din, dil, hukuk ve kılık kıyafet gibi meselelerde batıcı ve ilerici radikal önerilerini adeta bir ütopya şeklinde sunmuştur.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.