İçeriğe atla

Kaali krateri

Koordinatlar: 58°22′22″K 22°40′10″D / 58.37278°K 22.66944°D / 58.37278; 22.66944
Kaali krateri
Estonya üzerinde Kaali krateri
Kaali krateri
Kaali krateri
Estonya'daki çarpma konumu
Çarpma krateri/yapısı
GüvenirlikDoğrulanmış
Çap110 m (360 ft)
Yaşı3237+/-10 14M y GÖ
Konum
Koordinatlar58°22′22″K 22°40′10″D / 58.37278°K 22.66944°D / 58.37278; 22.66944
ÜlkeEstonya

Kaali krateri, Estonya'nın Saaremaa adasında bulunan ve meteor çarpması sonucu oluşmuş 9 farklı kraterden oluşan bir krater grubudur.[1] Bu kraterlerin oluşum tarihi, tahmini olarak MÖ 7. yüzyıl veya günümüzden 4000 yıl önce arasında değişmekte olup bir çarpma olayı sonucu meydana gelen ve insan nüfuslu bir yerleşim alanında oluştuğu bilinen en yeni kraterlerden birisidir.

1930'lardan önce, ana kraterin çökme sonucu oluşan bir volkanik kaldera olduğu düşünülüyordu. Ancak, bu kraterin meteorit kökenli olduğu ve bir meteor çarpması sonucu oluştuğu, Ivan Reinvald tarafından 1937 yılında ilk kez kesin olarak gösterilmiştir.

Ana kraterin ön cepheden görünüşü

İsim benzerliği

Aynı ismi taşıyan asteroit 4227 Kaali, Kaali kraterinden esinlenilmiş olsa da, bu asteroidin Kaali'ye çarpan meteor ile bir ilgisi bulunmamaktadır.

Kaynakça

  1. ^ "Kaalijärv"[]. Earth Impact Database. University of New Brunswick. Retrieved 2008-12-30.
  • Tiirmaa, R. (1992). "Kaali Craters of Estonia and Their Meteoritic Material". Meteoritics. 27 (3). s. 297. Bibcode:1992Metic..27Q.297T. 
  • Anto Raukas, J.-M. Punning, T. Moora, Ü. Kestlane, A. Kraut (2005). "The Structure and Age of the Kaali Main Crater, Island of Saaremaa, Estonia". Impact Studies, 2. ss. 341-355. doi:10.1007/3-540-27548-7_13. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ay</span> Dünyanın doğal uydusu

Ay, Dünya'nın tek doğal uydusu ve Güneş Sistemi içindeki beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır. Jeofiziksel açıdan Ay, gezegen kütleli gök cismi veya uydu gezegendir. Kütlesi, Dünya'nın kütlesinin %1,2'si ve çapı 3.474 km (2.159 mi) ile Dünya'nın yaklaşık dörtte biri kadardır. Yüzeyinde kütleçekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Meteoroit</span> Güneş Sisteminde bulunan,  büyüklüğü kumdan kaya boyutuna kadar değişebilen enkaz parçacığı

Meteoroit, dış uzayda bulunan küçük bir kaya veya metal cisimdir. Meteoroitler, asteroitlerden önemli ölçüde daha küçük ve boyutları taneciklerden bir metreye kadar değişen nesneler olarak ayırt edilirler. Meteoroitlerden daha küçük nesneler, mikrometeoroit veya uzay tozu olarak sınıflandırılır. Pek çoğu kuyruklu yıldızlardan veya asteroitlerden gelen parçalardır, diğerleri ise Ay veya Mars gibi gök cisimlerinden çarpma etkisiyle fırlatılmış olan uzay enkazıdır.

<span class="mw-page-title-main">Oregon</span> Amerika Birleşik Devletlerinde eyalet

Oregon, ABD'nin eyaletlerinden birisidir. Pasifik kıyısında yer alan eyalet, kuzeyde Washington, güneyde Kaliforniya ve Nevada, doğuda ise Idaho ile komşudur. Columbia nehri kuzey, Snake nehri ise doğu sınırlarının büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Willamette nehri vadisi, eyaletin en yüksek nüfus yoğunluğuna sahip olan ve en yüksek tarımsal üretimin yapıldığı bölgesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kärdla</span>

Kärdla, Hiiu ilinin kuzeydoğusunda Tareste Körfezi'nin yanında bulunur. Adanın kuzeydoğusunda 455 milyon yaşında meteor kraterleri bulunur. Kasabanın içinden birçok akarsu geçer ve birçok artezyen kuyusu bulunur. İlk olarak 1564'te İsveç'lilerce bir köy olarak kurulan Kärdla, daha sonra, 1830'da bir giyim fabrikasının açılması ile hızla büyümeye başladı. Bu büyümenin etkisi ile 1849 yılında bir liman inşâ edildi. Fakat hem liman, hem de fabrika II. Dünya Savaşı'nda yıkıldı. Kärdla 1938 yılında resmen bir ilçe ilân edildi.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma krateri</span>

Çarpma krateri, bir gezegenin, Ay'ın veya başka bir katı cismin yüzeyinin de, daha küçük bir cismin yüzeye hiper hızla çarpmasıyla oluşan bir dairesel çöküntüdür. Patlama veya içsel çökme nedeniyle oluşan volkanik kraterlerin tersine çarpma kraterleri, çevresindeki araziden yükseklik olarak daha alçakta olan kenar ve zeminleri yükseltir. Çarpma kraterleri küçük, basit, kâse biçiminde çöküntüden geniş, karmaşık çoğul halkalı çarpma havuzuna kadar dağılım gösterir. ABD'nin Arizona eyaletinde bulunan Barringer Meteor Krateri küçük çarpma kraterinin dünya üzerindeki en bilindik örneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Meteorit</span> dış uzaydan gelen ve dünyaya çarpan katı enkaz parçası

Meteorit; kuyruklu yıldız, asteroit veya meteoroit gibi dış uzay kaynaklı bir cismin, bir gezegen veya uydunun yüzeyine ulaşmak üzere atmosferden geçişinde sağlam kalabilmiş katı bir enkaz parçasıdır. Orijinal nesne atmosfere girdiğinde, sürtünme, basınç ve atmosfer gazlarıyla kimyasal etkileşim gibi çeşitli faktörler, ısınmasına ve enerji yaymasına neden olur. Daha sonra bir meteor haline gelir ve kayan yıldız olarak da bilinen bir ateş topu oluşturur. Gök bilimciler en parlak örneklerine "bolit" adını verirler. Meteor, daha büyük olan cismin yüzeyine ulaştıktan sonra meteorit haline gelir. Meteoritlerin boyutları büyüklük açısından farklılıklar gösterir. Jeologlara göre bolit, bir çarpma krateri oluşturacak kadar büyük bir meteorittir.

<span class="mw-page-title-main">Chicxulub Krateri</span> Prehistorik meteor krateri

Chicxulub Krateri, Meksika'nın Yucatán Yarımadası'nın altında gömülü olan bir tarihöncesi gök taşı krateridir. Kraterin merkezi, adını aldığı Chicxulub kasabası yakınlarındadır. Chicxulub gök taşının yeryüzüne çarpmasının zamanlaması, Kretase-Paleojen sınırı ile tam denk geldiği için, kraterin kuş olmayan dinozorların soyunun tükenmesine neden olduğu sonucuna varılmaktadır. Çapı 180 kilometreden fazla olan krater, Dünya üzerinde çarpma sonucu meydana geldiği doğrulanan en büyük yapılardan biridir. Kraterin oluşmasına neden olan gök taşının çapı en az 10 kilometre idi.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma olayları</span>

Çarpma olayları veya kozmik çarpışma, büyük bir gök taşının, asteroit, kuyruklu yıldız ya da diğer astronomik nesnelerin, Dünya'ya veya başka bir gezegene çarpması olayı olarak tanımlanır. Yazılı tarih boyunca, bazıları ölümlere, yaralanmalara, maddi hasarlara veya diğer önemli bölgesel sonuçlara yol açan, yüzlerce küçük çarpma olayının olduğu kayıtlarda bildirilmiştir. Okyanus veya denizde oluşan bir çarpma olayı, hem denizde hem de kıyı şeridi boyunca yıkımlara yol açan dev tsunami dalgalarına yol açabilirler.

<span class="mw-page-title-main">Krater Gölü</span>

Krater Gölü kuzeybatı Amerika Birleşik Devletleri Oregon eyaletinde yer alan bir kaldera gölüdür. Krater Gölü Ulusal Parkı'nın ana özelliği olan göl, tertemiz ve koyu mavi sularıyla da meşhurdur. Göl yer yer 650 metre krater derinliğine sahiptir. Kaldera'nın ve gölün oluşumu ise 7.700 yıl önce Mazama Dağı volkanının çökmesiyle oluşmuştur. Krater Gölü 594 metreye kadar ulaşan derinliğiyle, ABD'nin en derin dünyanın ise yedinci en derin krater gölüdür. Gölden sızan akarsu ya da göle su taşıyan herhangi bir su kaynağı bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vichada Irmağı</span>

Vichada Irmağı Kolombiya'da bir karasu ırmağıdır. Orinoco ırmağına akar.

<span class="mw-page-title-main">Selenoloji</span> ayın fiziksel özelliklerinin bilimsel çalışması

Selenoloji ya da aybilim, Ay'ı inceleyen bilim dalına denir. Ay'ın yapısı, Dünya'nınkinden apayrıdır. Ay'ın hatırı sayılır bir atmosferi olmadığından hava durumu ve dolayısıyla ondan kaynaklanacak bir erozyon görülmez; Ay'ın levha tektoniği yoktur ve kütleçekimi, Dünya'nınkinden azdır. Küçük boyutlarından dolayı daha çabuk soğumuştur. Yüzeyinin karmaşık morfolojisi farklı süreçlerin kombinasyonuyla, bilhassa çarpma kraterleri ve volkanizmayla meydana gelmiştir. Ay farklılaşmış bir cisim olup kabuk, manto ve çekirdekten meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Meteor Crater</span> Dünyadaki en büyük gök taşı krateri

Meteor Krateri, dünyadaki en büyük gök taşı krateri. Amerika Birleşik Devletleri'nin Arizona eyalatinde bulunur. Tahmini yaşı 24000 yıldır. Kraterin çapı 1200 metreyi aşmaktadır. Derinliği ise yaklaşık 180 metredir. İlk kez 1891 yılında keşfedilen bu kraterin kökenin ne olduğu bilim insanları tarafından tartışılmış ve 1960 yılından itibaren ise oy birliğiyle gök taşı çarpması sonucunda oluştuğu görüşüne varılmıştır. Bu sonuca oy birliğiyle varılmasında temel sebep ise kraterin çevresinde demir ve nikel parçalarına çok fazla rastlanılmış olmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Vredefort Kubbesi</span> UNESCO tarafından dünya mirası olarak ilan edilmiş asteroid

Vredefort Krateri ya da Vredefort Kubbesi, oluştuğu anda sahip olduğu 300 kilometrelik genişliği ile kayıt altına alınmış olan en büyük çarpma krateridir. Kraterden geriye kalan kısımlar, günümüz Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Özgür Devlet ilinde yer almaktadır ve adını yakınlarında yer aldığı Vredefort kasabasından almaktadır. Kraterin kendisi aradan geçen uzun zamandan dolayı aşınmış olsa da, Vredefort Kubbesi adı ile anılan bölgedeki jeolojik kalıntılar dikkat çekmektedir. Jeolojik özelliklerindeki benzersizlikler nedeniyle, 2005 yılında Vredefort Kubbesi, UNESCO tarafından Dünya mirası olarak ilan edilmiştir. 10-15 kilometre çapında olduğu tahmin edilen asteroid, dünyanın karşılaştığı en büyük çarpışmalardan birisine neden olmuş ve 300 kilometre çapındaki bu krateri meydana getirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Elgıgıtgın Gölü</span> Rusyada bir göl

Elgıgıtgın Gölü, Rusya'nın Çukotka Özerk Okrugu'nda bulunan bir krater gölüdür. Göl, Çaun Körfezi'nin 150 km güneydoğusunda yer almaktadır ve bir asteroit çarpması sonucu oluşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Estonya'da COVID-19 pandemisi</span>

COVID-19 pandemisi'nin ülkedeki ilk vakası Tallinn'de 27 Şubat 2020'de onaylandığında COVID-19'un Estonya'ya yayıldığı doğrulandı. 11 Mart'a kadar, Estonya'da 15 kişiye virüs teşhisi konmuştu. Hepsine ülke dışında, çoğunlukla Kuzey İtalya'da bulaşmıştı. 12 Mart'ta, bölgesel bulaşan enfeksiyonların ilk vakaları ortaya çıktı ve 13 Mart'ta, Estonya hükûmeti 1 Mayıs 2020'ye kadar olağanüstü hâl ilan etti. Sonuç olarak, tüm okullar ve üniversiteler kapatıldı; spor ve kültürel etkinlikler de dahil olmak üzere tüm halka açık toplantılar yasaklandı. 7 Nisan 2023 itibarıyla Estonya'da koronavirüs ile enfekte olmuş toplam 2.971 kişinin öldüğü, toplam vaka sayısının ise 616.829 olduğu açıklandı. 524.990 hasta ise iyileşti ve taburcu edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ilumetsa Kraterleri</span>

Ilumetsa, Estonya'daki göktaşı çarpma kraterlerinden oluşan bir kümedir. Site jeolojik olarak 1938'de keşfedildi. Estonya'da kanıtlanmış altı göktaşı çarpma noktasından biridir.

Wilkes Toprakları krateri, Doğu Antarktika'daki Wilkes Toprakları buz tabakasının altında gizlendiği tahmin edilen, iki adet birbirinden ayrı çarpma krateri vakası için geçerli olma ihtimali bulunan gayriresmî bir terimdir. Bunlar, yayınlanmış başlıca referans kaynaklarda kullanılan terimlere göre aşağıda Wilkes Toprakları anomalisi ve Kütlesel yoğunlaşma başlığı altında verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'daki çarpma kraterlerinin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Dünya üzerindeki çarpma yapılarının aşağıdaki listesi, 2018 itibarıyla Earth Impact Database'de kayıtlı 190 doğrulanmış kraterden bir seçkiyi içermektedir. Listelerin yönetilebilirliğini korumak için, belirli bir zaman dilimindeki sadece en büyük çarpma yapıları dahil edilmiştir. Farklı kıtalar için alfabetik listeler aşağıdaki Kıtalara göre çarpma yapıları bölümünde bulunabilir.

<span class="mw-page-title-main">Earth Impact Database</span> Dünya üzerindeki çarpma yapılarının veritabanı

Earth Impact Database, Dünya üzerindeki teyit edilmiş çarpma yapıları veya kraterlerin bir veritabanıdır. 1955 yılında, Carlyle S. Beals yönetiminde Ottawa'daki Dominion Gözlemevi tarafından başlatıldı. 2001 yılından bu yana, Kanada'nın New Brunswick Üniversitesi'ndeki Planetary and Space Science Centre'da kar amacı gütmeyen bir bilgi kaynağı olarak sürdürülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Avustralasya saçılma alanı</span> Avustralasyanın büyük bir bölümünü içeren saçılma alanı

Avustralasya saçılma alanı, tektit saçılma alanlarının en genç ve en büyüğü olup, son tahminlere göre Dünya yüzeyinin %10 ila %30'unu kaplayabileceği düşünülmektedir. Araştırmalar, tektitlerin oluşumuna neden olan çarpmanın yaklaşık olarak 788.000 yıl önce gerçekleştiğini ve muhtemelen Güneydoğu Asya'da meydana geldiğini göstermektedir.