İçeriğe atla

Kaşupça

Kaşupça
kaszëbsczi
Ana dili olanlar Polonya
BölgeKaşupya
EtnisiteKeşublar ve Lehler
Konuşan sayısı87600  (2021 [1])
Dil ailesi
Hint-Avrupa
Yazı sistemiLatin
Dil kodları
ISO 639-2csb
ISO 639-3csb

Kaşupça, Kaşubça veya Keşupça (Kaşupça: kaszëbsczi jãzëk, Lehçe: język kaszubski), bir Batı-Slav[2] dili olup Silezyaca ve Lehçe ile birlikte Lehitik alt grubuna dahildir.[3][4] Çoğu araştırmacı tarafından ise kendi başına müstakil bir dil olarak kabul edilse de umumiyetle Lehçenin bir diyalekti olarak telakki olunur.[5]

2012 ve 2002 sayımlarına göre Keşupça, Pomeranya Voyvodalığı

Polonya, 2005 yılında etnik-azınlık dili olan Kaşupçayı resmî olarak tanımıştır.[6] 2012 yılında 108.000 kişi, 2021 yılında 87.600 kişi Kaşupçayı ev dili (ana dili) olarak kullanmaktadır.[2][7][8] Günümüzün standart Lehçesine benzer bir dil olmakla beraber Aşağı Almanca ve tükenmiş bir dil olan Polapça(Batı İslav) ve Eski Prusya dili(Batı Baltık) dillerinden de etkinlenmiştir. Pomeranca lisanının son bakiyesidir.

Günümüzde iki farklı formu vardır. Bunlar, bilhassa kırsal kesimde kullanılan Vülger Keşupçası ve başta eğitim faaliyetlerinde kullanılan Edebî Keşupçadır.

Diyalektler

20.yy başında Keşupçanın diyalektlerinin haritası

Friedrich Lorentz(18.12.1870 - 29.03.1937) tarafından 20.yy başlarında yaptığı araştırmalar neticesinde Keşupçayı üç ana lehçeye ayırır. Bunlar:

  • Kuzey Keşupça lehçesi
  • Orta Keşupça lehçesi
  • Güney Keşupça lehçesi

Bazı araştırmacılar ise her bir bölgenin kendi lehçesine sahip olduğunu iddia eder.[9] Bu tasnife göre lehçeler şu şekildedir:

  • Bilacki lehçesi
  • Slowinski lehçesi
  • Kabatkow lehçesi
  • Zaborski lehçesi
  • Tucholski and Krajniacki lehçesi (Bu iki lehçe Wielkopolski lehçesinin bir geçiş formu olarak da düşünülür ve resmiyette ikisi de Wielkopolski lehçesinden sayılır.)

Alfabe

Keşup Alfabesi

Büyük harf Küçük harf Harflerin adı

[1]

Telaffuz
A a a /a/
Ą ą ą /õ/, /ũ/
à ã ã /ã/, /ɛ̃/ (Puck İlçesi, Wejherowo İlçesi)
B b bé /b/
C c cé /ts/
D d dé /d/
E e e /ɛ/
É é é Bazı lehçelerde /e/, /ɨj/ idir, /ɨ/ kelime sonlarında bulunur,/i/ /ɨ/ Puck şehrinden Kartuzy şehrine kadarki bölgede bulunur
Ë ë szwa /ə/
F f éf /f/
G g gé [ɡ]
H h ha [x]
I I i [i]
J j jot [j]
K k ka [k]
L l él [l]
Ł ł éł [w], [l]
M m ém [m]
N n én [n]
Ń ń éń [ɲ], [n]
O o o [ɔ]
Ò ò ò [wɛ]
Ó ó ó [o], [u] (Güney lehçeleri)
Ô ô ô [ɞ], [ɛ] (Batı lehçeleri), [ɔ] (Wejherowo İlçesi), [o]/[u] (güney lehçeleri)
P p pé [p]
R r ér [r]
S s és [s]
T t té [t]
U u u [u]
Ù ù ù [wu]
W w wé [v]
Y y igrek [i]
Z z zet [z]
Ż ż żet [ʒ]
Aşağıda Keşup dilindeki konsonantların cetveli
Keşupça sessiz fonemlerin cetveli
Dudaksıl/LabialDişsil/DentalDişyuvasıl/AlveolarDamaksıl/Palatal Artdamaksıl/Velar
Genizsil/Nasal mnɲ
Patlamalı/Plosive Ötümsüzptk
Ötümlübdɡ
Yarı kapantılı/Affricate Ötümsüztstʃ(tɕ)
Ötümlüdzdʒ(dʑ)
Sürtünmeli/FricativeÖtümsüzfsʃ(ɕ) x
Ötümlüvzʒ(ʑ)
titrek/trill(r̝)
Approximant ljw
titrek/trill r
Aşağıdaki kullanılan digraflar ve tigraflar
Digraf Fonemik değer(ler) Digraf/trigraf
(sesli harften önce) 		Fonemik değer(ler)
ch/x/ni/ɲ/
cz/tʃ/, /tɕ/
dz/dz/ (/ts/)
dż/dʒ/, /dʑ/ (/tʃ/, /tɕ/)
rz/ʐ/ ~ /r̝/ (/ʂ/)
sz/ʃ/

Kaynakça

  1. ^ url=https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf 3 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b "Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym". isap.sejm.gov.pl. 11 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  3. ^ "Lekhitic languages | Slavic, Baltic & Germanic | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  4. ^ Barbour, Stephen; Carmichael, Cathie, (Ed.) (2002). Language and nationalism in Europe. 1. publ. in paperback. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-823671-9. 
  5. ^ United States. Immigration Commission (1907-1910); Dillingham, William P. (William Paul); Folkmar, Daniel; Folkmar, Elnora (Cuddeback) 1863-1930 (1911). Dictionary of races or peoples . University of California Libraries. Washington, Govt. Print. Off. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). web.archive.org. 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  7. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 31 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  8. ^ "Kaszubi.pl". www.kaszubi.pl. 2 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2023. 
  9. ^ Dubisz, Stanisław; Karaś, Halina; Kolis, Nijola (1995). Dialekty i gwary polskie. Wyd. 1. Warszawa: Wiedza Powszechna. ISBN 978-83-214-0989-4. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tatarca</span> Tatarlar tarafından konuşulan Türk dili

Tatarca veya İdil Tatarcası, Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı aileden bir lehçe olan Kırım Tatarcasından ayırmak için “Kazan Tatarcası” olarak da adlandırılır. Çoğunluğu, Rusya Federasyonu içindeki Tataristan'da yaşayan Tatarlar tarafından konuşulur. Tataristan Cumhuriyeti'nin Rusça ile birlikte iki resmî dilinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">İngilizce</span> Batı Cermen dili

İngilizce (

<span class="mw-page-title-main">Yunanca</span> Hint-Avrupa dili

Yunanca (Yunanca: Ελληνικά Elliniká veya Eλληνική γλώσσα Ellinikí Glóssa

<span class="mw-page-title-main">Hint-Avrupa dil ailesi</span> dil ailesi

Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesi. Dünyada 3,2 milyarı aşkın kişinin anadili bu aileye ait bir dil olup, bu değer dünya nüfusunun %46'sına tekabül etmektedir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Ethnologue'a göre yaşayan 445 Hint-Avrupa dili bulunmaktadır ve bu dillerin üçte ikisinden fazlası (313) Hint-İran koluna bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Süryanice</span> modern Aramicenin batı lehçesi

Süryanice, ayrıca Sürya-Aramice veya Klâsik Süryanice, Afroasya dil ailesinin Kuzeybatı Semitik dillerinde bulunan ve Arami alfabesinin bir türevi olan Süryani alfabesi ile yazılan bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

Aramca veya Aramice, Sâmî (Semitik) dil ailesinin Kuzeybatı grubundan bir dil. Suriye ülkesinin eski adı olan Aram sözcüğüne izafeten adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Slav dilleri</span> Hint-Avrupa dil ailesinin Baltık-Slav dilleri kolu

Slav dilleri, Slavların konuştuğu dillerin oluşturduğu dil ailesi. Hint-Avrupa dil ailesinin Baltık-Slav dilleri koluna mensup olan bu dil grubu diğer Hint-Avrupa dilleri ile akraba olmasına rağmen aralarında pek çok farklılık bulunmaktadır.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski</span>

Dyskobolia Grodzisk Wielkopolski Grodzisk Wielkopolski'da kurulmuş Polonyalı futbol kulübüdür. Maçlarını 5,383 kişilik Dyskobolia Stadı'nda oynar.

Baraba dili ya da Baraba Sıbırlar dili Sibirya'da yaklaşık 8000 konuşanı bulunan bir Türk dilidir. Sıbırca'nın bir lehçesidir.

Altayca veya Altay Türkçesi, Türk dillerinin Sibirya grubunda yer alan bir dildir. Rusya içindeki Altay Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Altayca, 1948 yılına kadar Oyrot dili (ойрот) olarak adlandırılmıştır. Rusya'nın 2010 nüfus sayımı verilerine göre dil yaklaşık 55.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İskit dilleri</span>

İskitçe, doğuda Saka, batıda İskit adlarıyla tanınan ve antik dönemde Avrasya'da geniş bir alana yayılmış kurgan kültürünü temsil eden atlı toplulukların ortak bir iletişim diline sahip oldukları varsayımı ile varlığı ileri sürülen bir dil grubudur. Günümüzde sadece Osetçe konuşulmaktadır. Avrupa merkezli akademisyenler; bazı dolaylı kanıtlar üzerinden bu varsayımsal dil öbeğini, kendi Hint-Avrupa dil teorilerinin bir parçası olarak Doğu İran dili grubu içinde sınıflandırırlar.

Mari (Çirmiş) dili Ural Altay Dil Ailesinin Ural Koluna bağlı Fin/Ugor dilleri ana grubundandır ve 600.000 kişi tarafından konuşulur. Çirmiş dili; Rusya'ya bağlı Mari El Cumhuriyeti başta olmak üzere Rusya'da Tataristan, Udmurtya ve Perm bölgelerinde konuşulur. Etnik Çirmişler, çoğunlukla Ural Dağları'nın doğusunda Vyatka Nehri çevresinde yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Silezyaca</span>

Silezyaca, Polonya'nın Yukarı Silezya bölgesinde ve ayrıca Almanya ile Çekya'da de konuşulan bir Batı Slav dilidir. 2011'de yerel dillerini konuşan Silezyalıların sayısı 509.000 olarak kabul edilmişti; ama bu sayının 1.250.000 olduğu düşünülmektedir.

Hantıca ya da Hantı dili veya Ostyak dili, Rusya'nın Hanti-Mansi ve Yamalo-Nenets özerk bölgelerinde yaşayan ve Hantılar tarafından konuşulan bir Ural dildir. 1994 yılında Salminen ve Janhunen tarafından yapılan araştırmalara göre Rusya'da 12,000 adet Hantıy dili konuşan nüfus bulunmaktadır. Ural dillerinin Ugor koluna mensup Hantı dili, Mansi dili ile beraber Ob-Ugor dillerini oluşturmaktadır. Dil ayrıca Macarca ile akrabadır.

<span class="mw-page-title-main">Lehçe</span> Batı Slav dili

Lehçe, Polonyalıların konuştuğu dil. Polonya'nın resmî dilidir ve 39 milyonu Polonya'da olmak üzere dünyada toplam 50 milyon kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilir. Hint-Avrupa dilleri ailesinin Slav dilleri öbeğine bağlı bir dildir. Dünyada yaklaşık 44 milyon insanın ana dilinin olduğu tahmin edilmektedir. Bu dil esas olarak Polonya sakinleri ve sözde kişilerin temsilcileri tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gerard Labuda</span> Polonyalı tarihçi

Gerard Labuda Orta Yaş ve Batı Slavlar üzerinde çalışmalara yapmış bir Polonyalı tarihçidir. Poznan, Polonya'da yaşadı ve öldü.

<span class="mw-page-title-main">Keşublar</span>

Keşublar, Cassubians ve Kashubs olarak da bilinen, Pomeranya adlı tarihsel bölgenin doğusunda yaşamış bir etnik gruptur. Yaşadıkları bölge Keşubya olarak anılır. Resmî dilleri Lehçeye benzeyen Kaşupçadır.

Arapça, Suriye'nin resmi dilidir ve ülkede en çok konuşulan dildir. Günlük yaşamda, özellikle batıda Levanten ve kuzeydoğuda Mezopotamya olmak üzere birçok modern Arap lehçesi kullanılmaktadır. Arap Dili ve Dilbilin Ansiklopedisine göre, ülkede Arapça'ya ek olarak, konuşmacı sayısına göre şu diller konuşulmaktadır: Kürtçe, Türkçe, Aramice, Çerkesçe, Çeçence, Ermenice ve Yunanca. Bu dillerin hiçbiri resmi statüye sahip değildir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.