Kağızman
| Kağızman | |
|---|---|
 İlçenin girişinden bir görünüm | |
 Kars ili idari bölümleri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kars |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Okan Daştan |
| • Belediye başkanı | Mehmet Alkan (DEM Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1970 km² |
| Rakım | 1420 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 45.936 |
| • Kır | 24,678 |
| • Şehir | 20.771 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 36700 |
| İl alan kodu | 0474 |
| İl plaka kodu | 36 |
Resmî site www.kagizman.bel.tr | |
Kağızman, Kars ilinin bir ilçesidir.
Aras Nehri yatağında, verimli topraklara sahip, ılıman iklimiyle ilçe, yüksek dağlar arasında, tarım yapmaya elverişli coğrafi konuma sahiptir. Kars'a 72 km, Iğdır'a 100 km, Erzurum'a ise 150 km uzaklıktadır. Kağızman 1972 km²'lik bir alana sahiptir. Yükseklik farklılıkları ilçe içinde fazladır. Bu yükseklikler 1100–1600 m arasında değişmektedir. Kuzeyinde Kars merkez ve Selim, doğusunda Tuzluca ve Digor, batısında Sarıkamış, güneyinde ise Ağrı merkez ile komşudur. Aras vadisindeki bir birikinti kesiti üzerinde yerleşmiş durumdadır.
İlçe coğrafi bakımdan henüz tektonik oluşumunu tamamlamamıştır. Faylar ve kırıklar üzerinde yerleşilmiştir. Dolayısıyla zaman zaman yörede depremler tehlikeli olmaktadır. 1104-1962 yılları arasında 13 deprem olmuştur. Diğer taraftan düşme, kayma ve sürünme şeklinde kütle hareketleri olmaktadır. Kötek, Çallı civarında kaya düşmesi, Camuşlu-Kozlu, Yenice-Taşburun ve Akdam köyleri civarlarında heyelan görülmektedir. Kağızman ilçesinin 62 köyü bulunmaktadır.
Tarihçe
Yerleşme yerinin yakınlarında Erken Demir Çağı özelliği gösteren mezarlar bulunmaktadır. Bölgede elde edilen Erken Demir Çağı, İlk Tunç Çağı, Demir Çağı (Orta Demir Çağı), Orta Çağ keramikleri bu devirlerde yerleşimin olduğunu göstermektedir.[2]
MÖ 9. yüzyıldan MÖ 6. yüzyıla kadar Urartu Krallığı'nın egemenliğinde olan bölge daha sonra Persler, Arsak Krallığı, Romalılar, Parthlar ve Sasaniler idaresinde bulundu. MS 7. yüzyılda Arap akınlarına uğrayan bölgede 9. yüzyılda yarı bağımsız Ermeni prenslikleri hâkimiyet kurdu. 10. yüzyılın ortalarından sonra bölge Bizans İmparatorluğunun denetimine geçti. Kars'la birlikte 1064 yılında Selçuklu Hanedanının hâkimiyetine giren Kağızman sonraki dönemde Saltukluların ve Kıpçakların idaresine geçti. 1202'den 1239'a değin Anadolu Selçuklular ve Gürcüler arasında sürekli el değiştiren, Moğol istilası sırasında Cengiz Devleti'ne bağlanan, Moğollardan sonra ise İlhanlılar, Altın Orda Devleti, Celayirliler, Karakoyunlular, Timur Devleti, Akkoyunlular ve Safeviler egemenliğinde bulunan bölge 1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarına katıldı.[3]
Kağızman, 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi'nde Ruslar tarafından ele geçirilmiş olup, yapılan antlaşma gereğince Ruslara bırakılmıştır. Rus İmparatorluğu egemenliğinde Kağızman, Okrug (Kaza) olarak Kars'a bağlanmış ve bölgeye Hristiyan köylüler yerleştirilmiştir. 1918'e kadar süren Rus hâkimiyeti Brest Litovsk Barış Antlaşması ile sona ermiştir.[4] Rusların çekilmesinden sonra Ermeni güçlerince ele geçirilen yerleşim, 15. Kolordu'ya bağlı kuvvetlerce 1 Ekim 1920 yılında Türkiye topraklarına katıldı.[5]
Tarihi eserler
İlçeye bağlı Çamuşlu köyünde bronz çağı, Kimmerya dönemi kaya resimleri, Çengilli köyünde Çengilli Ortodoks Kilisesi, Tunçkaya Köyünde Keçivan Kalesi, Paslı geçidindeki Narin Kale (Köroğlu Kalesi) ve birçok keşfedilmemiş tarihî eserler vardır.
Ekonomi
Halkın geçim kaynağı hayvancılık ve bahçeciliktir. Önemli bir gelir kaynağı da arıcılıktır. Saf Kafkas ırkı arılarıyla, sadece Kağızman'da yetişen Tüteye çiçeği ile çok çeşitli çiçek ve kekiklerden elde edilen ve dünyaca tanınan Kağızman balları, polen ve arı sütü çok değerlidir. Kayısı, "pestil" ve "köme"si ile meşhurdur. Ayrıca, kaşar, çeçil ve deri peyniri de önemlidir. Kağızman yöresine özgü Uzun Elma, armut, erik, ceviz gibi çeşitli meyvecilik faaliyetleri de görülmektedir.
Eğitim
İlçede bir fen lisesi, iki anadolu lisesi, bir meslek lisesi ve bir imam hatip lisesi ile beraber Kafkas Üniversitesi'ne bağlı Kağızman Meslek Yüksekokulu ve Kağızman Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu bulunmaktadır.
Kağızman Meslek Yüksekokulunda maliye, muhasebe, işletme, bankacılık ve sigortacılık, büro yönetimi ve sekreterlik bölümleri bulunmaktadır.
Kağızman Uygulamalı Bilimler Yüksekokulunda Sağlık Yönetimi ve Acil Yardım ve Afet Bölümü bulunmaktadır.
Ulaşım
Iğdır'dan hareket eden şehirler arası otobüs firmaları ile Türkiye'nin önemli merkezleri olan İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Bursa, Antalya ve diğer yerlere her gün düzenli ulaşım sağlamak mümkündür.
Kars Havaalanı'na 72 km uzaklıktadır. Iğdır Havaalanına 90 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927[6] | 17.305 | 3.626 | 13.679 |
| 1935[7] | 21.703 | 5.411 | 16.292 |
| 1940[8] | 24.382 | 6.682 | 17.700 |
| 1945[9] | 26.398 | 6.634 | 19.764 |
| 1950[10] | 28.098 | 6.148 | 21.950 |
| 1955[11] | 29.766 | 7.913 | 21.853 |
| 1960[12] | 31.551 | 7.176 | 24.375 |
| 1965[13] | 39.449 | 9.417 | 30.032 |
| 1970[14] | 42.865 | 10.236 | 32.629 |
| 1975[15] | 45.459 | 11.517 | 33.942 |
| 1980[16] | 46.612 | 13.236 | 33.376 |
| 1985[17] | 50.167 | 14.855 | 35.312 |
| 1990[18] | 49.129 | 15.274 | 33.855 |
| 2000[19] | 48.908 | 21.685 | 27.223 |
| 2007[20] | 50.585 | 23.012 | 27.573 |
| 2008[21] | 49.902 | 18.258 | 31.644 |
| 2009[22] | 48.790 | 17.156 | 31.634 |
| 2010[23] | 48.792 | 17.114 | 31.678 |
| 2011[24] | 48.898 | 17.597 | 31.301 |
| 2012[25] | 47.093 | 17.999 | 29.094 |
| 2013[26] | 47.445 | 18.493 | 28.952 |
| 2014[27] | 46.687 | 18.653 | 28.034 |
| 2015[28] | 46.031 | 18.744 | 27.287 |
| 2016[28] | 45.555 | 18.795 | 26.760 |
| 2017[28] | 45.040 | 18.878 | 26.162 |
| 2018[28] | 45.936 | 18.572 | 27.364 |
| 2019[28] | 45.505 | 20.484 | 25.021 |
| 2020[28] | 45.449 | 20.771 | 24.678 |
Kaynakça
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ ""KAĞIZMAN'DA TARİHİ VE ARKEOLOJİK ARAŞTIRMALAR", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 1, Bahar 2008, Sf:73-92, Alpaslan Ceylan" (PDF). 7 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2015.
- ^ ""KARS VE ÇEVRESİNDE RUS YÖNETİMİ (KARSKAYA OBLAST 1878-1917)", Bürkan Serbest- N. Savaş Demirci" (PDF). 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2015.
- ^ ""KAĞIZMAN'DAKİ RUS İŞGAL DÖNEMİ KONUT MİMARİSİ'NDEN ÖRNEKLER", AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi Cilt:2, Sayı:4, Ocak 2014, Bülent Oral" (PDF). 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ekim 2015.
- ^ "Kağızman Kaymakamlığı". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2015.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Kağızman Nüfusu - Kars". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kars Kağızman Nüfusu". nufusune.com.
- Kağızman'a Ismarladım Nar Gele, Mücahit Önal, 2000
- Rohat Alakom, Kağızman - Kars'ın Tadı Tuzu, Kağızman Belediyesi, 2012
Dış bağlantılar
- Kağızman Kaymakamlığı 19 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kağızman Belediyesi 22 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kars – Kâğızman (Türkiye), Gemikaya (Azerbaycan), Ulsan (Güney Kore) Ve Alta (Norveç) Kaya Petrogliflerinin Benzer Özellikleri ve Motiflerine Dair 7 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
