İçeriğe atla

Kızıllar (Hakas)

Kızıllar
(Хызыллар)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Din

Kızıllar ya da Hızıllar (kendilerince: Хызыллар Ḫızıllar; Rusça Кызыльцы Kızıl'tsı), Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarından Hakasların kabilesi.

Coğrafya

Hakasya'nın en kuzey ucunda Şira rayonunda Kara İyus (Хара-Ӱӱс) nehri civarında yaşarlar.

Söökler

Kızıl söökleri (soyları):

TürkçeHakasçaRusçaanlamı
Bosagarlar Пуғалар PuğalarБосагарцы Bosagartsı<пуға puğa: boğa
Igılar Ыгы IgıИгинцы İgintsı2 alt sööge ayrılır: улуғ ыгы uluğ ıgı (Büyük Igı), кiчiғ ыгы kiçiğ ıgı (Küçük Igı)

Dil

Kızılların dilleri Kızılca, Hakasçanın günümüzdeki 4 ağzından (diğer ağızlar: Kaçça, Sagayca ve Şorca) biridir.[1]

Kaynakça

  1. ^ Gülsüm Killi Yılmaz (2007), Hakas Ağız Araştırmaları Tarihi Üzerine 5 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Modern Türklük Araştırmaları Dergisi (2007), 4/3:105-124

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hakaslar</span> Rusyada etnik grup

Hakaslar, Sayan dağlarından kuzey denizine doğru Yenisey Nehri boyunca uzanan bölgede oturan göçebe Türk boylarına denir. Hakaslar, Abakan Türkleri, Yenisey Kırgızları, Minusinsk Tatarları veya Abakan Tatarları gibi değişik adlarla da anılmışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Hakasya</span> Sibirya bölgesinde Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya Rusya Federasyonu'na bağlı Türk soylu Hakas Türklerinden adını alan özerk bir cumhuriyet.

<span class="mw-page-title-main">Abakan Nehri</span>

Abakan Nehri, Batı Sibirya´da Sayan Dağlarının bir kolu olan Abakan Dağından doğan bir ırmak. Hakasya Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalır. "Büyük Abakan" ve "Küçük Abakan" olarak adlandırılan kolların birleşmesiyle Abakan Irmağı. "Minusinsk Havzası" boyunca kuzeydoğuya doğru akar ve Yenisey Nehri ile birleşir. Irmak, sulama ve kerestelerin nakliyesinde kullanılır.

Abakan, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olan Hakasya'nın başkentidir. Nüfusu — 163,400 (2009). Şehir alanı — 112,38 kilometrekaredir.

Hakasça veya Hakas Türkçesi Hakas Türklerinin dili. çağdaş Türk yazı dillerinden Sibirya kesiminde konuşulup yazılan kollarından biridir. Hakas eski Kırgız devletinin ismidir. Hakas Türkleri tarafından konuşulmaktadır. Hakaslar Hakasya adı verilen ülkede yaşamakta olup, Güney Sibirya bölgesindedir. Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya, Rusya'da yer alır. Hakasların nüfusu 78,500 olup, bunun 60,168 kadarı Hakasça konuşmayı bilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kızılca (Hakasça)</span>

Kızılca, Hakas Türkçesinin bir alt türüdür, Kızıl Türkleri veya Kızılların (хызыл) oturmuş olduğu yörelerde konuşulur. Hakasya'nın kuzey tarafı olan Şıra aymağında ve Orconikidze aymağında söyleşilir. Ayrıca Hakasya'nın kuzeyindeki Krasnoyar krayındaki Ujur ve Şarıpov yörelerinde de yerli Türkler tarafından konuşulur.

Sagaylar ya da Sağaylar, Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarının bir parçasıdır.

Kaçlar ya da Haaslar, Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarından Hakasların kabilesi.

Koyballar ya da Hoyballar, Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarından Hakasların kabilesi.

<span class="mw-page-title-main">Yenisey Kırgızları</span> Eski bir etnik topluluk

Yenisey Kırgızları ya da Eski Kırgızlar, günümüzde Krasnoyarsk Krayı sınırlarında kalan Sayan-Altay bölgesinde, Baykal Gölü'nün batısında Yenisey Nehri'nin aşağısında Minusinsk'in güney kısımlarında MÖ 3 yüzyıldan MS 13. yüzyıla kadar yaşamış eski Türk halkı. Tarihte Kırgız adıyla anılan en eski ilk halk olup günümüzdeki Hakaslar, Fuyü Gırgıs dilini konuşan Fuyü Kırgızları, Kırgızlar, Altaylar ve Sayan dillerini konuşan Tuvalar/Tofalar/Duhalar/Soyotlar gibi Türk halklarının atalarından biridir. Yenisey Kırgızları Antik ve Orta Çağ Orta Asya'sının askeri-siyasi ve etno-kültürel tarihinde önemli bir rol oynamışlardır.

<span class="mw-page-title-main">Türkvizyon Şarkı Yarışması'nda Hakasya</span>

Hakasya, 19 ve 21 Aralık 2013 tarihleri arasında o yılın Türk Dünyası Kültür Başkenti olan Eskişehir'de gerçekleşen ilk Türkvizyon Şarkı Yarışması'nda yarışan yirmi dört katılımcı ülkelerden biri.

<span class="mw-page-title-main">Taştıp aymağı</span>

Taştıp aymağı — Rusya Federasyonu'na bağlı özerk Türk cumhuriyetlerinden Hakasyanın belediyeli olarak idari ilçesi. İdari merkezi — Taştıp köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Şira aymağı</span>

Şira aymağı — Rusya Federasyonu'na bağlı özerk Türk cumhuriyetlerinden Hakasyanın belediyeli olan bir aymağı. Aymak merkezi — 2009 yılından beri Şira köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Altay aymağı (Hakasya)</span>

Altay aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Pii aymağı</span>

Pii aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Bograd aymağı</span>

Bograd aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Orconikidze aymağı</span>

Orconikidze aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Ağban piltiri aymağı</span> Rusya Hakasya Özerk Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim

Ağbanpiltiri aymağı, Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

Ah Çibek Arığ, Hakaslara ait bir destan. Destanın oluşumunun, içerisinde geçen bazı kavramlar ve tanımlardan hareketle Afanasiyevo kültürü ile ilişkilendirilerek MÖ 4 binli yıllara dek indiği düşünülmektedir.

İlya Prokopeviç Topoev, Hakasyalı öykü/tiyatro yazarı ve ressamdır.