İçeriğe atla

Kızılkaya, Gülağaç

Kızılkaya
Köy
Harita
Aksaray'ın Türkiye'deki konumu
Aksaray'ın Türkiye'deki konumu
Aksaray üzerinde Kızılkaya
Kızılkaya
Kızılkaya
Kızılkaya'nın Aksaray'daki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlAksaray
İlçeGülağaç
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
Rakım1148 m
Nüfus
 (2022)
 • Toplam1.243
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0382
İl plaka kodu68
Posta kodu68900

Kızılkaya, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

Tarihçe

Orta Anadolu'nun Kapadokya kesiminde, Melendiz Çayı kıyısında olan köy, adını bölgenin en eski oluşumları olan ignimbiritlerden alır.[3] M.Ö. 9. ve 8. binyıla tarihlenen ve bölgenin en eski yerleşmesi olan Aşıklı Höyük köy sınırları içindedir.[4]

Kızılkaya'nın adına rastlanan en eski belge Yavuz Sultan Selim dönemine ait 1514 yılında yazılmış bir vergi kayıt defteridir ancak; köyün kuruluşunun çok daha erken bir tarihe dayanması ihtimali yüksektir.[5] Çevresindeki köylerin adı 15. yüzyıla ait Osmanlı kayıtlarında geçmektedir; köyde vakıf malı olmamasından ya da kayıtlardaki bazı eksikler ya da yanlış okumalardan ötürü söz konusu kayıtlarda Kızılkaya adının geçmediği düşünülür.[5] Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) dönemine ait tarihsiz bir İlyazıcı defterinde Kızılkaya köyünün nüfusu (olasılıkla vergi mükellefi erkek nüfusu) 39 olarak verilmiştir.[5]

Kızılkaya köylüleri 1945-1950’lere dek büyük oranda kayalıklara oyulmuş, mağara-ev niteliğindeki “saydam”larda yaşamıştır.[6] Kayalığın önündeki yamaçta kesme taştan, düz toprak damlı evler yaptırmaya 1930'larda başlayan köylüler, 1950'den sonra daha doğuya taşındı. Birbirine çok yakın ya da bitişik, kayaya yaslanmadan duran iki - üç katlı taştan evler inşa edildi.[6] 1950’lerin sonları ile 1960'ların başlarında kayalıklardan kopan bazı parçaların evlerin üzerine düşmesi üzerine tarlaların bulunduğu köyün doğusuna göç edildi. 1963’te İmar ve İskân Bakanlığı'nın kararı ile komşu Göstük köyü ırmağın karşısına, Kızılkaya’yı da daha doğuya kaydırıldı. Yeni yerleşimde güneye bakan, kiremit çatılı evler yapıldı.[6]

M.Ö 8500 yıllarında bölgede yaşamış göçer toplulukların yerleştiği, M.Ö 7300 yıllarında bilinmeyen bir nedenle terk edilen Aşıklı Höyük adlı yerleşim köyün güneyinde ilk kez 1963 yılında saptandı; ancak 1989 yılına kadar kazılmadı. Melendiz Çayı üzerindeki Mamasın Barajı'nın suyunu yükseltme kararı üzerine beliren olası tahribat tehlikesi üzerine İstanbul Üniversitesi tarafından Ufuk Esin başkanlığında başlatılan kurtarma kazıları, 2002 yılına kadar sürdü.[3]

1990-1992’de yapılan ikinci cami çevresinde "Aşıklı Başı" denilen yeni bir mahalle doğdu.[6] 1996'da sağlık merkezi açıldı. Köydeki iki cami, orta okul ve Sağlık Merkezi ile su yollarının onarımında yurtdışından gelen işçilerin katkı sağlamıştır.[5]

2006 yılında Aşıklı Höyük'te Mihriban Özbaşaran ve Güneş Duru başkanlığında ikinci dönem kazıları başlamıştır.[3]

Coğrafya

Aksaray il merkezine 30 km, Gülağaç ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır.[7]

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022 1.243[2]
2021 1.286[2]
2020 1.337[2]
2019 1.301[2]
2018 1.366[2]
2017 1.402[2]
2016 1.412[2]
2015 1.413[2]
2014 1.443[2]
2013 1.494[2]
2012 1.499[2]
2011 1.459[2]
2010 1.437[2]
2009 1.455[2]
2008 1.448[2]
2007 1.428[2]
2000 1.758[7]
1990 1.239[7]

Kaynakça

  1. ^ "Kizilkaya, Turkey Page" (İngilizce). fallingrain.com. 1 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Aksaray Gülağaç Kızılkaya Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022. 
  3. ^ a b c "Konum ve Çevre". Asiklihoyuk.org. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  4. ^ Özbaşaran, Mihriban; Duru, Güneş; Teksöz, Didem; Omacan, Sinan (1 Eylül 2010). "YAŞAYAN GEÇMİŞ: AŞIKLI HÖYÜK". TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi (8): 215-228. ISSN 1304-2440. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  5. ^ a b c d Ertuğ Yaraş, Füsun (1997). An ethnoarchaeological study of subsistence and plant gathering in central Anatolia. Washington University yayımlanmamış doktora tezi. 
  6. ^ a b c d Ertuğ, Füsun. "Kapadokya'da bir Köyün Tarihine ve tarımsal Geçmişine Dair Notlar". BIR ALLAME-I CIHAN Stefanos Yerasimos (1942-2005) I. Cilt. IFEA/Kitap yayınevi. ss. 261-288. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2022. 
  7. ^ a b c "Kızılkaya Köyü". YerelNet.org.tr. 2 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Niğde (il)</span> Türkiyenin İç Anadolu Bölgesinde bir il

Niğde, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi’nin güneydoğusunda ve Kapadokya bölgesinde yer alan merkezi Niğde kenti olan idari birimdir. Rakımı 1.229 m olan Niğde ilinin 2023 yılı itibarıyla nüfusu 377.080'dir.

<span class="mw-page-title-main">Aksaray</span> Aksaray ilinin merkezi olan şehir

Aksaray, Aksaray ilinin şehir merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Kapadokya</span> Türkiyede bulunan turistik bir bölge

Kapadokya, 60 milyon yıl önce Erciyes, Hasandağı ve Göllüdağ’ın püskürttüğü lav ve küllerin oluşturduğu yumuşak tabakaların milyonlarca yıl boyunca yağmur ve rüzgâr tarafından aşındırılmasıyla ortaya çıkan bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Ihlara, Güzelyurt</span> Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir belde

Ihlara, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir beldedir. 2022 nüfus sayımına göre belde nüfusu 2.289'dur. Beldenin ortalama yüksekliği 1.276 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Ortaköy, Aksaray</span> Aksarayda bir ilçe

Ortaköy, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray iline bağlı ilçedir. 2022 nüfus sayımına göre ilçe nüfusu 31.818'dir. İlçe 725 kilometrekare alan kaplamaktadır ve ortalama yüksekliği 1,140 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Gülpınar, Gülağaç</span> Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir belde

Gülpınar, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir beldedir. 2022 nüfus sayımına göre belde nüfusu 2.810'dur. Beldenin ortalama yüksekliği 1.276 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Selime, Güzelyurt</span> Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir belde

Selime, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir beldedir. 2022 nüfus sayımına göre belde nüfusu 1.763'dür. Beldenin ortalama yüksekliği 1.276 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Aşıklı Höyük</span>

Aşıklı Höyük, Aksaray'a bağlı Kızılkaya Köyü'nün yakınlarında yer alan arkeolojik bir alandır. Radyokarbon örneklerinin sonuçlarına göre, Aşıklı Höyük'te yerleşiklik MÖ 9. bin yılda başlar ve MÖ 8. bin yıl sonuna dek sürer. Yerleşme yaklaşık olarak MÖ 8200-7500 arasına tarihlenmektedir. Aşıklı topluluğu, bu bin yıla yakın süreç boyunca yerleşimi hiç terk etmez. Bu kesintisiz iskan süreci, yerleşim düzeni ve mimaride radikal değişim ve dönüşümler ile ve aynı zamanda ekonomide ve teknolojide oldukça yavaş ve kademeli bir değişim ile birlikte takip edilebilmektedir. Bu bağlamda Aşıklılılar, bölgede yerleşikliğe geçen ilk avcı-toplayıcılardandır ve gerek ilk yerleşiklik süreçleri gerekse de bin yıllık iskan süreci içerisinde yerleşikliğe adaptasyon ile birlikte yaşam biçimleri teknik, sosyal, kültürel, bilişsel boyutlarda tümüyle okunabilmektedir. Kısaca diyebiliriz ki, insanlık tarihinin en önemli değişim ve dönüşüm süreçlerinden biri olarak avcı-toplayıcı ve göçer yaşamdan yerleşik yaşama geçiş süreci Orta Anadolu'nun Volkanik Kapadokya Bölgesi'nde Aşıklı Höyük özelinde izlenebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı, Gülağaç</span>

Osmanlı, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Sofular, Gülağaç</span>

Sofular, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Akmezar, Gülağaç</span>

Akmezar, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Camiliören, Gülağaç</span> Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı köy

Camiliören, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çatalsu, Gülağaç</span>

Çatalsu, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Pınarbaşı, Gülağaç</span> Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köy

Pınarbaşı, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Süleymanhüyüğü, Gülağaç</span>

Süleymanhüyüğü, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

Gülağaçlı Höyüğü, Aksaray İl merkezinin doğusunda, Melendiz Çayı üzerindeki Mamasın Barajı Gölü kıyısında bulunan bir höyüktür. Tepenin diğer adı Porsuklu Tepedir. Günümüzde baraj gölü üzerine uzanan bir yarımada şeklinde olup suların yüksek olduğu yıllarda ada haline gelmektedir. Barajdan önce Melendiz Çayı ve Karasu Çayı, tepenin güneydoğu yamaç açığında birleşmekteydi.

Musular, Aksaray İli, Aksaray İlçesi, Kızılkaya Köyü'nün yaklaşık 1 km. güneyinde, Musular Mekii'nde yer alan bir düz yerleşmedir. Hasan Dağı ve Melendiz Dağı'nın kuzeyine düşen volkanik bir arazide Ihlara Vadisi'nin verimli ovasında, Melendiz Çayı'nın batı kıyısındadır. Aşıklı Höyük'ün 300-400 metre batısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bekarlar, Gülağaç</span>

Bekarlar, Aksaray ilinin Gülağaç ilçesine bağlı bir köydür.

Zafer Füsun Ertuğ (Yaraş), etnobotanikçi, arkeolog, akademisyen.

<span class="mw-page-title-main">Yalman, Aksaray</span>

Yalman, Aksaray ilinin merkez ilçesine bağlı bir köydür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.