Kızılenik Kudajı

Kızılenik Kudajı (Tıva Türkçesi: Кызыл-Эник Кыргыс-оглу Кудажы) - Tıva yazar, şair, publitsist, çevirmen, piyes yazarı. Tıva Cumhuriyeti Ulus'un Yazarı. SSCB ve Rusya Federasyonu'nun Yazarlar Birliği üyeliğinde bulunmuştur.

«Uygu çok Ulug-Hem» adlı dört ciltlik destansı romanın, «Irjım buluñ», «Irak bulut», «Irlıg bulak» adlı üçleme eserlerin, «Dolumanıñ huulgazını», «On bir», «Belek-kıs emçi», «Dalay düvünde dañgına» adlı piyeslerin ve başka çok sayıda eserin yazarıdır. Çok sayıda Rus ve batılı yazarın eserlerini Tıva Türkçesine çevirmiştir.

Kızıl-Enik Kırgısoğlu 13 Aralık 1929 yılında Tıva Arat Cumhuriyetinin Ulug-Hem bölgesinin İyi-Tal beldesindeki Çeenek adlı kır yerleşiminde doğmuştur. Babası tanınmış bir kişi olup Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği milletvekili, Lenin ve Tıva Arat Cumhuriyeti ödülleri verilmiş olan Mihail Suvanoğlu Kudajı'dır. Kızıl-Enik, Babasının tek oğludur. Kızıl şehri pedagoji okulunu, Kızıl Devlet Öğretmen Enstitüsü Filoloji Fakültesinin «Tıva Dil ve Edebiyat, Tarih» bölümünü bitirmiştir.^[1]

K. Kudajı eğitim okulunu bitirince Tere-Höl bölgesinin Kungurtug beldesinde üç yıl öğretmenlik yapmıştır. O yıllarda Maskırov kızı Sarıglar ile tanışmıştır. Tere-Höl bölgesinde çalıştıktan sonra «Sıldısçıgaş» gazetesinin muhabirliğini yapar. Bir de «Tıvanıñ anıyaktarı» ve «Şın» gazetelerinin redaktörü olup 1964-1967 yıllarında çalışmıştır.^[2] Tıvanın Nom Ündürer Çeri adlı Tıva yayınevinde redaktörlük yapar. Tıva Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin TV-Radyo idaresinde görev alır. Tıva Yazarlar Birliği başkanlığında bulunur. «Ulug-Hem» dergisinin redaktörü ve bir yetkilisi olarak çalışmalarına devam eder. Sonraki yıllarda Kızıl şehrinde 9 sayılı orta okulunda öğretmenliğini sürdürür.

Yazarlığa 1948 yılında başlamıştır. Şair, nesir ve oyun yazarı, çevirmendir. Rusya Yazarlar Birliği üyesi ve aynı zamanda buradan ödül almıştır. Tıva Cumhuriyeti millî yazarı ve Tıva Cumhuriyeti Devlet Ödülü sahibidir. 20.yy. Tıva'nın Ünlü İnsanları adındaki devlet kitabında adı vardır. Eserleri Moğolca, Rusça ve Türk dialektlerinden Tatarca, Hakasça, Yakutçaya çevrilmiştir. Kızıl şehrinin tiyatro merkezi olan V. Ş. Kök-ool adlı Sanat Tiyatro Merkezinde sahnelenen eserlerinin başında gelenleri ise «Dolumanıñ huulgaazını», «On bir», Belek-kıs emçi», «Dirde-Makdo».

1. «Baştaygı bazım». Şiirler. ‒  Kızıl: TNÜÇ, 1958yılı.
2. «Öñnükterniñ dañgıraа». Çeçen çugaalar. ‒  Kızıl: TNÜÇ, 1962yılı.
3. «Kım eñ ajıktıgıl?» Tool. ‒ Kızıl, 1963yılı.
4. «Irjım buluñ». Tooju. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1965yılı.
5. «Taraа». Tooju, çeçen çugaalar. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1967yılı.
6. «Töreen çurtum delgemneri». Şiirler. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1970yılı.
7. «Irak bulut». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1971yılı.
8. «Uygu çok Ulug-Hem. Kara tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1973yılı.
9. «Uygu çok Ulug-Hem. Kızıl tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1974yılı.
10. «U podnojiya Sayan». Toojular. ‒ Moskva: Sovetskaya Rossiya, 1975yılı.
11. «Ulug-Hem neugomonnıy. Çernıy tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1976yılı.
12. «Ulug-Hem neugomonnıy. Krasnıy tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1977yılı.
13. «Verşinı». Şiirler, şülüglelder. ‒ Kızıl, 1978yılı.
14. Çogaaldar çıındızı. Birgi tom: Şiirler, proza çogaaldarı, şiiler. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1979yılı.
15. Çogaaldar çıındızı. İyigi tom: Şiirler, proza, şiiler. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1980yılı.
16. «Höneler». Şiirler, şülüglelder. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1982yılı.
17. «Irlıg bulak». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1983yılı.
18. «Tañdı kejii». Çeçen çugaalar. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1984yılı.
19. «Poyuşçiy rodnik». Roman. А.Kitayniktiñ oçuldrganı-bile. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1987yılı.
20. «Ulug-Hem neugomonnıy» ‒ Novosibirsk, 1988yılı.
21. «Duñzaа». Toojular, çeçen çugaalar, oçerkter, şiiler. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1988yılı.
22. «Uygu çok Ulug-Hem. Möñgün tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1989yılı.
23. «Uygu çok Ulug-Hem. Aldın tom». Roman. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1992yılı.
24. Çogaaldar çıındızı. I tom: Toojular, çeçen çugaа. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1993yılı.
25. Çogaaldar çıındızı. II tom: Roman, çeçen çugaalar. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1994yılı.
26. «Uygu çok Ulug-Hem. Kara tom». Roman. 2-gi ündürülge. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 1996yılı.
27. «Iı: Bartaazınnıg tooju». ‒ Kızıl: Resp. tipografiyazı, 1999yılı.
28. «Şonçalay». Tooju, çeçen çugaalar. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 2000yılı.
29. «Uygu çok Ulug-Hem. Kızıl tom». Roman. 2-gi ündürülge. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 2002yılı.
30. «Samdar namdar: ertken oruum dugayında tooju». ‒ Kızıl: TNÜÇ, 2005yılı.
31. «Bistiñ üyeniñ maadırı». Tooju. ‒ Kızıl: TNÜÇ, 2007yılı.

• Hakkında30 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Eserleri
• Hayatı ve eserleri4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Edebiyatçılığı27 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Yazar hakkında
• Tıva meşhurları ve Kudajı4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 13 Aralık — 80 yaşında Kızılenik Kudajı^[]