İçeriğe atla

Kızılca (Hakasça)

Kızılca (Hakasça)
Хызыл тілі
Ana dili olanlarRusya, Hakasya
Dil ailesi
Varsayılan
  • Kızılca (Hakasça)
Dil kodları
ISO 639-3

Kızılca (kendilerince Хызыл тілі), Hakas Türkçesinin bir alt türüdür, Kızıl Türkleri veya Kızılların (хызыл) oturmuş olduğu yörelerde konuşulur. Hakasya'nın kuzey tarafı olan Şıra aymağında ve Orconikidze aymağında söyleşilir. Ayrıca Hakasya'nın kuzeyindeki Krasnoyar krayındaki Ujur ve Şarıpov yörelerinde de yerli Türkler tarafından konuşulur.

Şıra aymağı
Orconikizde aymağı

N.G. Domojankov (1948) yılında tarafından tanımlanan Hakas Türkçesinin Kızıl dialekti; fonetik ve dilbilgisi açısından kendine özgü hususları ile dikkati çeker. D.F. Pataçakov bu alanda çalışmıştır. Yazı dili olarak kullanılan Hakas dilinin özelliklerinden daha farklı olup Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi gibi Orta Asya Türk lehçelerine yakınlığı ile bilinir.

Referans kaynaklar

  • Domojakov N. G. Описание кызыльского диалекта хак. языка. 1948;
  • Pataçakov D. F. Кызыльский диалект хакасского языка.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hakasya</span> Sibirya bölgesinde Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya Rusya Federasyonu'na bağlı Türk soylu Hakas Türklerinden adını alan özerk bir cumhuriyet.

Altayca veya Altay Türkçesi, Türk dillerinin Sibirya grubunda yer alan bir dildir. Rusya içindeki Altay Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Altayca, 1948 yılına kadar Oyrot dili (ойрот) olarak adlandırılmıştır. Rusya'nın 2010 nüfus sayımı verilerine göre dil yaklaşık 55.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.

Tubalar, Rusya'da Altay Cumhuriyetinde Altay Türkleri arasında bir Türk boyudur. Rusya'da 2002 yılında yapılan nüfus sayımına göre sayıları 2000'e yakın Tuba Türkleri yaşarlar. Tubaların en fazla yoğun nüfusu Artıbash, Iogach, Novotroitsk, Tuloi, Tondoshka, Kebezen, Ust-Pyzha, Biyka, Yailu, Chuyka, Torochak, Paspaul, Salganda, Karakoksha, Tunzha, Krasnoselskoye, Uskuch, Uimen ve Karasuk gibi kasaba ve köylerdir.

Aymak, Türkçe ve Moğolcada kullanılan bölge ve toplumu ifade eder terim.

Hakasça veya Hakas Türkçesi Hakas Türklerinin dili. çağdaş Türk yazı dillerinden Sibirya kesiminde konuşulup yazılan kollarından biridir. Hakas eski Kırgız devletinin ismidir. Hakas Türkleri tarafından konuşulmaktadır. Hakaslar Hakasya adı verilen ülkede yaşamakta olup, Güney Sibirya bölgesindedir. Hakas Cumhuriyeti veya Hakasya, Rusya'da yer alır. Hakasların nüfusu 78,500 olup, bunun 60,168 kadarı Hakasça konuşmayı bilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Bay-Tayga (il)</span>

Bay-Tayga kojuun — Tıva Cumhuriyeti'nde bir (kojuun). Yönetim Merkezi — Teeli.

Kızıllar ya da Hızıllar, Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarından Hakasların kabilesi.

Kaçlar ya da Haaslar, Rusya'nın orta güney bölgesindeki Hakasya'da yaşayan Türk halklarından Hakasların kabilesi.

<span class="mw-page-title-main">Ashıs</span>

Ashıs — Hakasya Cumhuriyetinde Ashıs ilçesinin idari merkezi olan yerleşim birimidir. Yöredeki en eski yerleşim yerlerindendir.

Türk dili tarihi, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimeler şeklinde bilinen ilk örneklerine rastlanan, coğrafya olarak Moğolistan ve Çin içlerinden Avrupa’nın ortalarına, Sibirya’dan Hindistan ve Kuzey Afrika sahasına kadar yayılmış olan Türk dilinin tarihidir. Günümüzde Asya ve Avrupa kıtalarında konuşulan ve yazılan Türk yazı dilleri ve bunların ağızlarının tarihî süreçlerini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Taştıp aymağı</span>

Taştıp aymağı — Rusya Federasyonu'na bağlı özerk Türk cumhuriyetlerinden Hakasyanın belediyeli olarak idari ilçesi. İdari merkezi — Taştıp köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Şira aymağı</span>

Şira aymağı — Rusya Federasyonu'na bağlı özerk Türk cumhuriyetlerinden Hakasyanın belediyeli olan bir aymağı. Aymak merkezi — 2009 yılından beri Şira köyüdür.

<span class="mw-page-title-main">Altay aymağı (Hakasya)</span>

Altay aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

Aymak, Türk ve Moğol uluslarında bir idari alan birimidir. Ayrıca aşağıdaki şeylerle ilgili olabilir:

<span class="mw-page-title-main">Ashıs aymağı</span>

Ashıs aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Pii aymağı</span>

Pii aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Bograd aymağı</span>

Bograd aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Orconikidze aymağı</span>

Orconikidze aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

<span class="mw-page-title-main">Ağban piltiri aymağı</span> Rusya Hakasya Özerk Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim

Ağbanpiltiri aymağı, Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

Kara Üüs Yazıtı veya E-39 numaralı Yazıt Hakasyanın kuzeyinde Krasnoyarsk Krayı sınırına yakın bölgede Yenisey vadisinde Kara Üüs (Öğüz) deresinde Biçiktig-Tag tepesinin sırtında bulunmuş olan yazıttır. Yazıttaki Eski Türkçe harfler türlü sebeplerle bozulduğu için açık bir şekilde okumak mümkün değildir.