İçeriğe atla

Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı işgali

Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'a müdahalesi
Azerbaycan-Ermenistan Savaşı, Rus İç Savaşı

Kızıl Ordu Bakü'de, Mayıs 1920
Tarih1920
Bölge
Güney Kafkasya
Sonuç Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümetinin indirilmesi
Azerbaycan SSC'nin kurulması
Taraflar
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Rusya SFSC
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Azeri Bolşevikler		 Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist CumhuriyetiMihail Tuhaçevski
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Mikhail Levandovsky
Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Mikhail G. Yefremov
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Gazanfer Musabeyov
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Neriman Nerimanov
Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Cengiz Yıldırım		 Samet Mehmandarov

Bakü Operasyonu, Nisan Devrimi, Nisan darbesi, Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı işgali veya Azerbaycan'ın Sovyetleştirilmesi, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, 27 Nisan ile 11 Mayıs 1920 tarihleri arasında, bağımsız Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ni Sovyet Rusya'ya katmak için gerçekleştirdiği askeri işgaldir. Kızıl Ordu'nun işgali, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesi ve Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

Arka plan

Bakü'de Kızıl Ordu askerleri arasında Sergey Kirov, Anastas Mikoyan, Sergo Ordzhonikidze ve Mikhail Levandovsky

1920 başlarında, Sovyet Rusya çaresizce Bakü'nün petrol kaynaklarına ihtiyaç duyuyordu. 17 Mart 1920 günü, Vladimir Lenin, Kafkasya cephesi'nde bulunan Devrimci Askeri Konsey'e aşağıdaki telgrafı yolladı:

Kesinlikle Bakü'yü almalıyız. Bütün çabalarını bunu sonlandırmaya yönlendir, fakat bütün açıklamalarında harfiyen diplomatik kalmalısın ve yerel Sovyet gücü için azami boyutta sağlam hazırlıktan emin olmalısın. Aynısı Gürcistan'a uygulanacak ki bu durumda sana tavsiyem daha da dikkatli olmaktır.[1]

Ocak 1920'de, Devrimci Askeri Konsey üyesi Grigol Orconikidze ile Petrovsk-Port'e (modern Mahaçkale) varmış Mihail Tuhaçevski, Kızıl Ordu'nun Kafkasya Bölgesi komutanı olarak atandı. 21 Nisan 1920 günü, Tuhaçevski, 11. Kızıl Ordu ve Volga-Hazar filotillasına Bakü'ye doğru saldırıyı başlatmaları için aşağıdaki emri yayınladı:

Azerbaycan'ın ana gücü ülkenin batı tarafı ile meşguldür. İstihbarata göre, sadece küçük bir Azeri gücü Yalama—Bakü istasyonunu savunmaktadır. Aldığım direktiflere göre, Emrediyorum ki:

1. 27 Nisan günü, 11. Ordu Azerbaycan sınırını geçecek, hızlı bir saldırı ile, Bakü vilayetini kontrol altına alacaktır. Yalama—Bakü harekatı 5 gün içerisinde tamamlanacaktır. Kurdamir civarındaki Güney Kafkasya demiryollarının kontrolünü ele geçirmek için süvari birlikleri gönderilecektir.

2. Aynı zamanda, 11. Ordu Abşeron yarımadasına yaklaştığı zaman, Hazar filotillası komutanı, Raskolnikov, Alat istasyonu çevresine küçük bir birliği karaya çıkaracaktır. Bu birlik emirleri 11. Ordu komutanından alacaktır. Tanker filosunu kullanarak, petrol sahalarına hiçbir zarar vermeden, hızlı bir saldırı ile Bakü'nün kontrolünü alacaklardır.[2]

Askeri harekat

Rus tarihçi Aleksandr Borisoviç Şirokorad'a göre, Azerbaycan'a Sovyet müdahalesinde standart Bolşevik şablonu kullanılmıştır: yerel devrim komitesi gerçek ya da "sanal" işçi ayaklanmaları başlatırlar ve Kızıl Ordu'dan yardım isterler. Aynı yöntem onlarca yıl sonra, Macaristan (1956) ve Çekoslovakya (1968) Sovyet müdahaleleri sırasında da kullanılmıştır. 28 Nisan 1920 günü Bakü devrim komitesi, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükûmetinden yardım istedi. Fakat ondan bir gün önce, 26.,28.ve 32. Piyade bölükleri ile 2. Süvari taburunu içeren 11. Kızıl Ordu (30,000 askerden fazla) zaten Azerbaycan topraklarını ele geçirmişti.[2]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Ленин В. И. Полное собрание сочинений Том 51. Письма: март 1920 г." 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2017. 
  2. ^ a b Shirokorad 2006, ss. 232–244

Kaynakça

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu</span> 1918de Bolşeviklerin silahlı kuvvetleri, 1922de SSCBnin resmî ordusu

İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu, genellikle Kızıl Ordu olarak kısaltılır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Antlaşması (1921)</span> Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile TBMM Hükûmeti arasında 16 Mart 1921de imzalanan antlaşma

Moskova Antlaşması, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti arasında 16 Mart 1921'de imzalanan antlaşmadır. Bu antlaşma ve devamı niteliğindeki antlaşmalarla belirlenmiş olan sınırlar günümüzde Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan arasında hâlen geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, bugünkü Azerbaycan'dan önce 1920 yılında Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin yıkılması ve Kızıl Ordu'nun işgaliyle kurulan, 1920–1922 ile 1936–1991 yılları arasında varlığını sürdüren, Sovyetler Birliği'ni oluşturan 15 cumhuriyetten biridir.

<span class="mw-page-title-main">Mihail Tuhaçevski</span> Sovyet Mareşal

Mihail Tuhaçevski görevini 1918 ila 1937 sürdürmüş, Kızıl Napolyon lakaplı Sovyet mareşal ve teorisyen

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya Cephesi</span> Osmanlı Cephesi

Kafkasya Cephesi, I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu'nun 2. ve 3. orduları ile Rus İmparatorluğu Kafkas Ordusu'nun karşı karşıya geldikleri cephe. Kafkasya Cephesi, savaş sırasında Doğu Anadolu Bölgesi içlerine kadar genişlemiş, Trabzon, Bitlis, Muş ve Van şehirlerine kadar yayılmıştır. Kara harbi, Karadeniz Bölgesinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu deniz gücü ve Rus donanması tarafından desteklenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti</span> 1918 - 1921 yılları arası var olmuş ülke

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918-1920)</span> 1918-20 Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki toprak çatışmaları serisi

1918–1920 Azerbaycan–Ermenistan Savaşı, 1917'de Ekim Devrimi yani Bolşevik Devrimi'nden sonra başlamıştır. Çoğu saldırı düzenli ordu biçiminde olmadı. Daha sonra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kuruldu. Osmanlı İmparatorluğu'nun Erivan'ı boşaltıp Iğdır Ovası'na çekilmesi ile savaş başlamış oldu (1920).

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Ordu</span> Rus Çarlığı silahlı kuvvetleri

Beyaz hareket, bilinen adıyla Beyaz Ordu ya da Beyaz Muhafız Birlikleri ve mensup olanların ismiyle Beyazlar veya Beyaz Muhafızlar Rusya'nın askeri kuvvetlerinin bir bölümünü oluşturur. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Bolşeviklere karşı saldırıya geçmişler ve Rus iç savaşını başlatmışlardır. Bu dönem boyunca gerçekleşen Beyaz Terör'ün sorumlularıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bakü Muharebesi (1918)</span> 1. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Türk orduları arasında geçen savaş

Bakü Muharebesi, 1918 yılında Azeri ve Dağıstanlı gönüllülerle takviye edilen ve Kafkas İslam Ordusu adı verilen Osmanlı Ordusu'nun Bakü Sovyeti, Britanya İmparatorluğu, Merkezi Hazar Diktatörlüğü ve Beyaz Ordu karşısında Bakü'yü almak için giriştiği muharebe.

11. Ordu, SSCB'nin Kızıl Ordu'suna bağlı ordu.

<span class="mw-page-title-main">Memmedhasan Hacınski</span> Azerbaycanlı devlet adamı

Memmedhasan Caferkulu oğlu Hacınski Azerice: Məmmədhəsən Cəfərqulu oğlu Hacınski; 1875-1931, Azerbaycanlı mimar, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nde (ADC) içişleri, dışişleri ve maliye bakanlığı görevlerinde bulunmuş politikacı. Ayrıca ADC'nin son başbakanı.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Yıldırım</span> Sovyet siyasetçi

Cengiz Yıldırım oğlu Sultanov (1890–1937) daha çok Cengiz Yıldırım olarak bilinir. Sovyet Kürdü Bolşevik devrimci, mucit ve Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı İşgali sonrası ilk Azerbaycan Asker ve Donanma İşleri Halk Komiseri.

<span class="mw-page-title-main">Hamid Sultanov</span> Azerbaycanlı siyasetçi

Hamid Hasan oğlu Sultanov, Azeri Sovyet siyasetçi, Azerbaycan SSC İç İşleri Halk Komiseri ve sonra Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu Başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan askerî tarihi</span>

Modern Azerbaycan ordusunun tarihi, 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri 26 Haziran 1918'de kurulduğunda, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'ne dayanmaktadır. ADR Savunma Bakanı Dr. Khosrov bey Sultanov olmuştur. Bakanlık resmi olarak kurulduğunda, General Samet bey Mehmandarov, bakan ve Lt-Gen, Aliağa Şıhlinski yardımcısı oldu. ADR Ordusu Genelkurmay Başkanı Maj-Gen'di. Habib Bey Salimov, Mammad Bey Şulkevich ve Maj-Gen. Abdulhamid Bey Gaytabaşı da rehber oldular.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">II. Dünya Savaşı'nda Azerbaycan</span>

Azerbaycan, resmi olarak tam adıyla - Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 22 Haziran 1941'de Almanya'nın savaş ilanından sonra Sovyetler Birliği ile birlikte II.Dünya Savaşı'na girdi. Azerbaycan'ın petrol sahaları, SSCB'nin Kafkasya petrolüne aşırı bağımlılığı nedeniyle Almanları cezbediyordu - bu, Kafkasya Savaşı sırasında Bakü'deki petrol yataklarını ele geçirmeye çalışan Alman seferlerine zemin hazırladı. Azerbaycan'ın petrolü Sovyet zaferi açısından etkili bir şekilde belirleyiciydi. Azerbaycan vatandaşı 600.000'den fazla kişi, II. Dünya Savaşı sırasında 1941'den 1945'e kadar İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu tarafından askere alındı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Kızıl Ordusu</span>

Azerbaycan Kızıl Ordusu veya Azeri Kızıl Ordusu, Rus İç Savaşı sırasında Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Bolşevik yanlısı Kızıl Ordu'nun bir saha ordusudur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.