İçeriğe atla

Kıyı Saliş dilleri

Kıyı Saliş dilleri
Coğrafi dağılımKuzey Amerika (Kanada, ABD)
SınıflandırmaAlgonkin–Vakaş, Mos (?)
Alt bölümler
  • Saliş
  • Kıyı Saliş
  • Merkezî Kıyı
  • Tsamosan
  • Tillamook
Kıyı Saliş dilleri

Kıyı Saliş dilleri (İngilizce Coast Salish languages), Kuzey Amerika'da Kanada'nın güneybatısında Britanya Kolumbiyası eyaletinde Strait of Georgia yöresinde ve ABD'nin kuzeybatısında Washington eyaletini Puget Sound yöresinde yaşayan Kıyı Saliş halkları tarafından konuşulan Saliş dilleri grubundan 15 kadar Kızılderili dili.

Sınıflandırma

A. Merkezî Kıyı Saliş dilleri (Merkezî Saliş dilleri)

1. Komoksça
2. Halkomelemce
3. Lushootseed (Puget Salish, Skagit-Nisqually, Dxʷləšúcid)
4. Nooksack (Nooksack ɬə́čələsəm, ɬə́čælosəm) (tükendi)
5. Pentlatch (Pənƛ̕áč) (tükendi)
6. Sháshíshálh (Sechelt, Seshelt, Shashishalhem, šášíšáɬəm)
7. Squamish (Sḵwx̱wú7mesh snichim, Sḵwx̱wú7mesh, Sqwxwu7mish, sqʷx̣ʷúʔməš)
8. Klallam (Clallam, Nəxʷsƛ̕áy̓emúcən)
9. Kuzey Boğazları (Straits)
  • Lummi (Xwlemiʼchosen, xʷləmiʔčósən) (tükendi)
  • Saanich (SENĆOŦEN, sənčáθən, sénəčqən)
  • Samish (Siʔneməš)
  • Semiahmoo (Tah-tu-lo) (tükendi)
  • Sooke (Tʼsou-ke, c̓awk) (tükendi)
  • Songhees (Lək̓ʷəŋín̓əŋ) (tükendi)
10. Twana (Skokomish, Sqʷuqʷúʔbəšq, Tuwáduqutšad) (tükendi)

B. Tsamosan (Olympic)

11. Cowlitz (Lower Cowlitz, Sƛ̕púlmš) (tükendi)
12. Upper Chehalis (Q̉ʷay̓áyiɬq̉) (tükendi)
13. Lower Chehalis (ɬəw̓ál̕məš) (tükendi)
14. Quinault (Kʷínayɬ)

C. Tillamook

15. Tillamook (Hutyéyu) (tükendi)

Kaynakça

Bibliyografi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İtalik diller</span>

İtalik diller, bilinen ilk üyeleri MÖ 1. milenyumda İtalyan Yarımadası'nda konuşulmuş olan bir Hint-Avrupa dil ailesi koludur. Eski dillerinin en önemlisi, milattan önce diğer İtalik halkları fetheden Antik Roma'nın resmi dili olan Latinceydi. Diğer İtalik diller; MS ilk yüzyıllarda, konuşanları Roma İmparatorluğu'nda asimile olduğundan ve Latinceye kaydıklarından dolayı yok oldu. MS 3. ve 8. yy. arasında Halk Latincesi, günümüzde ana dil olarak konuşulan tek İtalik dil grubu olan Latin (Romen) dillerine ayrıldı, ayrıca Edebi Latince de hayatta kaldı. Latincenin yanında bilinen diğer antik İtalik dilleri; Faliskçe, Umbriyaca ve Oskanca ve Güney Pikencedir. Yarımadada konuşulmuş ve sınıflandırması tartışmalı olan diğer İtalik diller Venetçe ve Sikulcadır. Uzun zaman önce yok olmuş bu diller, yalnızca arkeolojik bulgulardaki birkaç yazıttan bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Saliş dilleri</span>

Saliş dilleri, Kuzey Amerika'da Kanada'nın güneybatısında Britanya Kolumbiyası eyaletinde ve ABD'nin kuzeybatısında Washington, Oregon, Idaho ve Montana eyaletlerinde Saliş halklarınca konuşulan Mos dilleri filumundan Kızılderili dilleri ailesidir. Her biri birkaç lehçeye ayrılan 23 dilden oluşur ve bütün bu diller tehlike altındaki dillerden olup bir kısmının da soyu tükenmiştir.

Kwalhioqua–Tlatskanai dili, ABD'de Washington ve Oregon eyaletlerinde Kolumbiya Nehri aşağılarında konuşulmuş Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir. 1930 öncesinde soyu tükenmiştir.

Mos dilleri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Kuzeybatısı bölgesinde Kanada'ya bağlı Britanya Kolumbiyası ile ABD'ye bağlı Washington eyaletlerinde konuşulan Saliş dilleri, Vakaş dilleri ve Çimakum dillerinden oluşan hipotetik Kızılderili dil filumu. Algonkin–Vakaş dilleri üst grubuna girer.

<span class="mw-page-title-main">Vakaş dilleri</span>

Vakaş dilleri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Kuzeybatısı bölgesinde Kanada'ya bağlı Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Vancouver Adasında, ABD'ye bağlı Washington eyaletlerindeki Olympic Yarımadasının kuzeybatı köşesinde ve Kanada-ABD sınırındaki Juan de Fuca Boğazının güney kıyısında konuşulan Algonkin–Vakaş dilleri üst grubunun Mos dilleri filumundan Kızılderili dil ailesidir. Tipik olarak karmaşık ünsüz yığılmaları görülür.

Plato Kızılderilileri, Kuzey Amerika'nın Pasifik Okyanusuna bakan batı kısmında içbölgede, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Dağlararası Platolar denen bölgesindeki kuzey Idaho, batı Montana, doğu Washington, doğu Oregon ve kuzeydoğu Kaliforniya eyaletlerinde ve Kanada'ya ait Batı Kanada bölgesindeki Britanya Kolumbiyası eyaletini orta ve güneyindeki İç Britanya Kolumbiyası denen kısmında Kuzey Amerika yerlileri kültür bölgesinden yerli kültürü oluşturan Kızılderililer. Kuzeyde Subarktik Kızılderilileri, doğuda Ova Kızılderilileri, güneyde Büyük Havza Kızılderilileri, güneybatıda Kaliforniya Kızılderilileri ve batıda Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grupları yer alır.

Saliş ya da Salish/Salishan/Séliš şu anlamlara gelebilir:

Nikola Atabaskları, Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletinde Nicola ile Similkameen nehirleri vadisindeki Similkameen ve Nicola Country köylerinde yaşamış olan, avcı ve toplayıcı, yarı göçebe, animist ya da şamanist Plato Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Kuzey Atabaskları içindeki Britanya Kolumbiyası Atabaskları alt grubunda yer alırlar. Kendileri gibi dilleri Nikolacanın da soyu tükenmiştir. Bu dil hakkında kısmen bilgisi olan son kişi 1940 yakınlarında ölmüştür. Yalnızca Alman Amerikalı antropolog Franz Boas tarafından 1924 yılında yayımlanan dillerine ait üç sayfalık malzemeyle bilinir. Çilkotinlerden olabileceği yönündeki iddialar olsa da bu konu kesinleşmiş değildir.

Nlakapamukça, günümüzde Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Fraser Canyon, Thompson Canyon, Nicola Country yörelerinde ve eskiden tarihi olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Washington eyaletinde Whatcom ve Chelan ilçelerindeki North Cascades bölgesinde yaşayan Nlakapamuklar tarafından konuşulan Saliş dilleri ailesinin İç Saliş dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. 1977 sayımına göre 3.000 olan etnik nüfustan 2001 sayımına göre anadillerini konuşabailenlerin sayısı 720 kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Nlakapamuklar</span>

Nlakapamuklar, günümüzde Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Fraser Canyon, Thompson Canyon, Nicola Country yörelerinde ve eskiden tarihi olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne ait Washington eyaletinde Whatcom ve Chelan ilçelerindeki North Cascades bölgesinde yaşayan, avcı ve toplayıcı, Plato Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Saliş halkları içindeki İç Salişleri alt grubunda yer alırlar. Diğer Kanada Kızılderilileri gibi Nlakapamuklar da yasal olarak Kızılderili rezervi adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar. Nüfusları 1977 sayımına göre 3.000 kişidir.

İç Saliş dilleri, Kuzey Amerika'da Kanada'nın güneybatısında Britanya Kolumbiyası eyaletinde ve ABD'nin kuzeybatısında Washington, Oregon, Idaho ve Montana eyaletlerinde yaşayan İç Saliş halkları tarafından konuşulan Saliş dilleri grubundan Kızılderili dilleri.

<span class="mw-page-title-main">İç Saliş halkları</span>

İç Saliş halkları ya da İç Salişleri, Saliş halklarından Kanada'nın güneybatısında Britanya Kolumbiyası eyaletinde ve ABD'nin kuzeybatısında Washington, Oregon, Idaho ve Montana eyaletlerinde yaşayan ve İç Saliş dillerini konuşan, avcı ve toplayıcı, Plato Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Diğer ABD Kızılderilileri ve Kanada Kızılderilileri gibi İç Saliş halkları da yasal olarak Kızılderili rezervasyonu (ABD) ya da Kızılderili rezervi (Kanada) adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı Saliş halkları</span>

Kıyı Saliş halkları ya da Kıyı Salişleri, Saliş halklarından Kuzey Amerika'da Kanada'nın güneybatısında Britanya Kolumbiyası eyaletinde Strait of Georgia yöresinde ve ABD'nin kuzeybatısında Washington eyaletinin Puget Sound yöresiyle Oregon eyaletinde yaşayan ve Kıyı Saliş dillerini konuşan, avcı ve toplayıcı, Pasifik Kuzeybatısı Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkı. Diğer ABD Kızılderilileri ve Kanada Kızılderilileri gibi Kıyı Saliş halkları da yasal olarak Kızılderili rezervasyonu (ABD) ya da Kızılderili rezervi (Kanada) adı verilen kamp benzeri toplama yerleşimlerde yaşamak zorundadırlar.

Nuhalkça, Kanada'nın Britanya Kolumbiyası eyaletindeki Bella Coola yöresinde yaşayan Nuhalklar tarafından konuşulan Saliş dilleri ailesinden tek başına grup oluşturan bir Kızılderili dilidir. 1991 sayımına göre 700 kişilik etnik nüfustan 2002 rakamına göre ancak 20 kişi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Çimmesyan dilleri</span>

Çimmesyan dilleri, Kanada'nın Britanya kolumbiyası ile Amerika Birleşik Devletleri'nnin Alaska eyaletinde yaşayan Çimmesyanlar tarafından konuşulan Penuti dil ailesinden Kızılderili dilleri grubu. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.500 kişilik nüfustan 30 kadarı, Kanada'daki 8.600 kişilik nüfustan ise 1.400 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Kado dilleri</span>

Kado dilleri ya da Kaddo dilleri, Amerika Birleşik Devletlerinde Kuzey Dakota'dan Oklahoma'nın güneyine ve Teksas'a kadar Büyük Ovalar'da konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. 3.000 yıl önce Kuzey ve Güney olarak iki ana gruba ayrıldıkları tahmin eiliyor. Toplam 5 dilden oluşur ve birinin soyu tükenmiş, diğer dördünü konuşanlar ise ancak 50 kişidir ve soyu tehlike altında olan dil ailesidir.

<span class="mw-page-title-main">Yuki-Vapo dilleri</span>

Yuki-Vapo dilleri ya da Yuki dilleri, Amerika Birleşik Devletleri'nin kuzeybatı Kaliforniya eyaletinde yaşayan Yukiler ve Vapolar tarafından konuşulmuş Amerind Kızılderili dil ailesi. Her ikisi de 20. yüzyılda tükenen iki dilden oluşur: Yukice ile Vapoca.

<span class="mw-page-title-main">Vintu dilleri</span>

Vintu dilleri, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Kaliforniya eyaletinin kuzey merkezinde yaşayan Vintu halkları tarafından konuşulan Amerind Kızılderili dil ailesi. Biri tükenmiş olan diğerleri de tükenmekte olan dört dilden oluşur.

<span class="mw-page-title-main">San Juan Adaları</span>

San Juan Adaları, Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington eyaletinin kuzeybatısı ile Kanada'nın Vancouver Adası arasında bulunan bir takımadalardır. Adalar, yaklaşık 400 ada ve kayalıktan oluşmakta olup idari olarak ABD'nin Washington eyaletine bağlıdır.

Saliş sözlü anlatıları, Britanya Kolumbiyası, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde Washington, Idaho ve Montana'da yaşayan Saliş dillerini konuşanların geleneksel anlatılarından oluşur. Bu gruplardaki birçok insanın her birinin kendi hikâyeleri vardır ve her hikâye anlatıcısı bunları kendi yöntemleriyle yorumlayabilir, ancak Saliş halklarının hikâyelerinin çoğu benzerdir ve temaları, karakterleri, tarihsel kökenleri paylaşır. Saliş halklarının sözlü geleneklerinin en eski tanımları, antropolog Franz Boas'ın suda topladığı Nuxalk mitolojisi koleksiyonlarıydı.