Kırgızistan-Türkiye ilişkileri
 | |
 Kırgızistan |  Türkiye |
|---|---|
| Diplomatik Misyon | |
| Kırgızistan'ın Ankara Büyükelçiliği | Türkiye'nin Bişkek Büyükelçiliği |
| Temsilcilik | |
| Büyükelçi Kubanıçbek Ömüraliyev | Büyükelçi Ahmet Sadık Doğan |
Kırgızistan-Türkiye ilişkileri, Kırgızistan'ın, SSCB'den ayrılıp bağımsızlığını ilan etmesi ve Türkiye'nin, Kırgızistan'ı tanıyan ilk devlet olması ile 16 Aralık 1991'de başlamıştır.[1] İki ülke arasında 29 Ocak 1992'de diplomatik ilişkiler gelişmeye başlamıştır.[1] 1992 yılı içerisinde iki ülke de başkentlerinde Büyükelçilik açmıştır.[1] Türkiye Büyükelçiliği, Bişkek'te, Kırgızistan Büyükelçiliği ise Ankara'da açılmıştır.[1] Kırgızistan 7 bağımsız Türk devletinden biridir.
Anlaşmalar
Türkiye ve Kırgızistan arasında 2011 yılında siyasi, ekonomik, askeri, kültürel, eğitim, sağlık ve ulaştırma alanları dahil olmak üzere birçok alanda ortak girişimlerde bulunulmuştur.[1]
İki ülke 1997 yılında, aynı halktan olmaları ve iyi ilişkilerinden dolayı dönemin Cumhurbaşkanları, Süleyman Demirel ve Askar Akayev "Ebedî Dostluk ve İşbirliği Anlaşması"nı imzalamıştır.[1] Bunun yanı sıra iki ülke "Türkiye ve Kırgızistan: Birlikte 21. Yüzyıla" bildirisini yayınlamıştır.[1] 2011 yılına gelindiğinde ise Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi'nin kurulmasına ilişkin ortak bir açıklama yapılmıştır.[1]
Kırgızistan, Türk Devletleri Teşkilatı ve Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi üyesidir. Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı'nda bulunan beyaz güneş Kırgızistan bayrağı'ndan alınmıştır.
İki ülke arasında vize muafiyeti anlaşması vardır.[2] Bu anlaşma dolayısıyla iki ülke vatandaşları 90 gün boyunca söz konusu ülkede kalma hakkına sahiptir.[2]
| Anlaşmanın Adı | Anlaşmanın Tarihi | Anlaşmanın Yapıldığı Yer |
|---|---|---|
Ekonomik Ticari ve İşbirliği Anlaşması | 29.05.1991 | |
Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşması | 28.04.1992 | |
Karma Ekonomik Komisyon Anlaşması | 16.08.1995 | |
Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi'nin Kurulması | 16.08.1995 | |
Ticaret ve Ekonomi İşbirliği Anlaşması | 24.10.1997 | |
Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması | 02.07.1999 | |
Uzun Vadeli Ticari ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması | 20.02.2002 | |
Karma Ekonomik Komisyon VI. Dönem Protokolü | 05.08.2006 | |
Sosyal Güvenlik Anlaşması | 09.04.2018 |
Ziyaretler
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov 9-11 Nisan 2018 tarihlerinde Türkiye'ye resmî ziyarette bulunmuş ve 9 Temmuz 2018'de Recep Tayyip Erdoğan'ın yemin törenine katılmıştır.[1] Recep Tayyip Erdoğan ise resmî ziyaret için, YDSK 4. Oturumuna eşbaşkanlık yapmak için, 3. Dünya Göçebe Oyunları'na katılmak için ve Türk Devletleri Teşkilatı 6. Oturumuna katılmak için 1-3 Eylül 2018 tarihlerinde Kırgızistan'a gitmiştir.[1] Ceenbekov 29 Ekim 2018 tarihinde İstanbul Havalimanı'nın açılışına davet edilmiştir ve açılışa katılmıştır.[1] İki ülke arasındaki son görüşme 7. Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi nedeniyle Bakü'de 15 Ekim 2019 tarihinde olmuştur.[1]
Kırgızistan Başbakanı Muhammedkalıy Abılgaziyev, 18 Mayıs 2018'de Kudüs meselesinin görüşülmesi için İstanbul'da toplanan İslam İşbirliği Teşkilatı'nın toplantısına katılmıştır.[1]
Kırgızistan Dışişleri Bakanı Cengiz Aydarbekov, 7 Mayıs 2019'da Türkiye'ye ziyarete gelmiştir. Bu ziyarette, Ortak Stratejik Planlama Grubu 3. Toplantısı yapılmıştır.[1]
Kırgızistan Meclis Başkanı Dastanbek Cumabekov, eski Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı Binali Yıldırım ile, 8 Ağustos 2018'de Ankara'da, 8 Ekim 2018'de Avrasya Meclis Başkanları 3. Toplantısı dolayısıyla Antalya'da ve 20 Kasım 2018'de ise Türk Devletleri Parlamenter Asamblesi 8. Genel Kurulu toplantısı nedeniyle İzmir'de görüşmelerde bulunmuştur.[1] Eski Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı Binali Yıldırım, 6-7 Aralık 2018 tarihinde Bişkek'i ziyaret etmiştir.[1]
İlişkiler
Türk Hava Yolları, İstanbul, Antalya, Ankara, İzmir ve Adana üzerinden Bişkek'e haftada 17 sefer düzenlemektedir.[3] Türkiye'ye 2018 yılında 115 Bin Kırgız vatandaş turist olarak gelmiştir.[3] Bu sayı 2017 yılında 105 Bin, 2016 yılında 89 Bin ve 2015 yılında ise 88 Bindir.[3]
Eski Türkiye Bişkek Büyükelçisi Cengiz Kamil Fırat 2018 yılında; "Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ilişkiler giderek artacak. İki devlet, iki halk dost ve kardeştir" açıklamasını yapmıştır.[4]
Türkiye, Kırgızistan'da Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi'ni kurmuştur. Türk öğrenciler ÖSYM'nin yaptığı üniversite sınavına girerek, puanları yettiği sürece Manas Üniversitesi'nde okuyabilirler. Aynı şekilde Türkiye'de yaşayan Kırgız asıllı Türkler de bu üniversitede okuyabilir.
Türkiye'de 15.000 civarı Kırgız yaşamaktadır.
Ticaret
T.C. Dışişleri Bakanlığı verilerine göre Kırgızistan ile Türkiye arasındaki ihracattaki ilk üç ürün; mücevher, tekstil ürünleri ve karayolları taşıtları için üretilen aksamlardır.[3] Bu ürünlerin yanı sıra; halılar, hijyenik eşyalar, monolifler ve profiller, şeker mamulleri, elektronik ev eşyaları, teller ve kablolar, erkek giyim ürünleri, dokuma ürünleri, örme ürünleri, deri yüzeyli ürünler, kadın giyim ürünleri, hortum ve borular, bebek giyim ürünleri ve elektrik devre teçhizatları gibi ürünler ihraç edilmektedir.[5] İthalattaki ilk üç ürün ise altın, pamuk ve baklagillerdir.[3] Bu ürünler dışında; bakır, alüminyum döküntüleri ve hurdaları, hayvan ürünleri, meyveler, bakır ve bakır alaşımları, işlenmemiş kurşun, mücevher eşyası ve aksamı, plastik döküntü ve hurdaları, koyun ve kuzu derileri, ayçiçeği tohumu ve hava veya vakum pompası gibi ürünler ithal edilmektedir.[5] Kırgızistan'daki, Türk yatırımları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası verilerine göre 304 milyon dolardır.[3] Türkiye'deki Kırgız yatırımları ise yaklaşık 24 milyon dolardır.[3]
| Yıllar | Türkiye'nin Kırgızistan'a ihracatı | Türkiye'nin Kırgızistan'dan ithalatı |
|---|---|---|
| 1994 | 16.972 $ | 4.294 $ |
| 1995 | 38.156 $ | 5.512 $ |
| 1996 | 47.100 $ | 5.878 $ |
| 1997 | 49.432 $ | 7.555 $ |
| 1998 | 41.515 $ | 6.772 $ |
| 1999 | 23.198 $ | 2.779 $ |
| 2000 | 20.572 $ | 2.349 $ |
| 2001 | 17.350 $ | 6.307 $ |
| 2002 | 24.004 $ | 17.622 $ |
| 2003 | 40.861 $ | 10.905 $ |
| 2004 | 74.701 $ | 13.383 $ |
| 2005 | 89.529 $ | 14.112 $ |
| 2006 | 132.172 $ | 27.454 $ |
| 2007 | 181.310 $ | 45.019 $ |
| 2008 | 191.350 | 47.974 $ |
| 2009 | 140.002 $ | 31.446 $ |
| 2010 | 129.201 $ | 30.899 $ |
| 2011 | 180.240 $ | 52.123 $ |
| 2012 | 257.470 $ | 45.226 $ |
| 2013 | 388.335 $ | 36.964 $ |
| 2014 | 421.795 $ | 65.547 $ |
1994-2010 yılları arasındaki veriler; Dünya Bankası, Türkiye İstatistik Kurumu ve Kırgızistan Millî İstatistik Kurumundan alınmıştır.[6] 2010 sonrası veriler sadece Türkiye İstatistik Kurumu'ndan alınmıştır.[5]
Ülkelerin karşılaştırması
 Kırgızistan |  Türkiye | |
|---|---|---|
| Bayrak |  Kırgızistan |  Türkiye |
| Devlet Arması |  |  |
| Nüfus | 6.586.600 | 83,154,997 |
| Alan | 199.951 km2 | 783,356 km2 |
| Su | % 3.6 | % 1.78 |
| Nüfus yoğunluğu | 26 km2 | 105 km2 |
| Başkent | Bişkek | Ankara |
| Hükûmet | Üniter Başkanlık Anayasal cumhuriyet | Üniter Başkanlık sistemli Cumhuriyet |
| Mevcut Lider | Cumhurbaşkanı Sadır Caparov | Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Başkan Yardımcısı Fuat Oktay |
| Resmi diller | Kırgızca ve Rusça | Türkçe |
| Etnik gruplar | %72.6 Kırgızlar, %14.4 Özbekler, %6.4 Ruslar, %1.1 Dunganlar, %0.9 Uygurlar, %0.8 Tacikler, %0.7 Türkler | %84 Türk, %12 Kürtler %1 Arapça, %1 Zazaca %2 Diğer |
| Ana dinler | %76 İslam, %18 Hristiyanlık, %4 Ateizm, %2 Budizm | %89.5 İslam, %8.9 Dinsiz, %1.1 Diğer(Yahudilik,Bahâîlik,Tengricilik,Yezîdîler) %0.3 Hristiyanlık |
| İnsani Gelişim Endeksi | 0.697 (orta) -120. | 0.820 (çok yüksek) -54. |
| Gini | 27.7 (düşük) | 41.9 (yüksek) |
| GSYİH (PPP) | 35.419 milyar $ (kişi başına 5.323 $) | 2.750 trilyon $ (kişi başına 32.278 $)[7] |
| Para birimi | Kırgızistan Somu (KGS) | Türk lirası (₺ - TL) (₺ - TRY) |
| Zaman dilimi | UTC+06.00 | UTC+03.00 |
| Telefon kodu | +996 | +90 |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Türkiye - Kırgızistan Siyasi İlişkileri". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 22 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b "Kırgızistan'a Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d e f g "Kırgızistan'ın Ekonomisi". T.C. Dışişleri Bakanlığı. 29 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "'Türkiye ile Kırgızistan arasındaki ilişkiler giderek artacak'". Anadolu Ajansı. 31 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ a b c "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Mayıs 2021.
- ^ "International Monetary Fund, Report on selected countries". imf.org. 24 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
Dış Bağlantılar
- TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİŞKEK BÜYÜKELÇİLİĞİ 16 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Amerika |
|  |
|---|---|---|
| Asya |
| |
| Avrupa |
| |
| Diplomatik misyonlar |
| |
