İçeriğe atla

Kırgızistan'da konuşulan diller

Kırgızistan'da konuşulan diller
ResmiKırgızca (ulusal ve devlet dili) Rusça (resmi ve halklararası dil)
AnaKırgızca
YerliKırgızca'nın ağızları
AzınlıkÖzbekçe,Uygurca
GöçmenTürki diller
Yabancıİngilizce,Arapça,Çince,Fransızca

Kırgızistan, Orta Asya'daki eski Sovyet cumhuriyetleri arasından resmi dillerinden biri Rusça olan 3 ülkeden biridir. 1991'de Kırgızca resmi dil olarak kabul edilmiştir. Ülkedeki başta Rus azınlık olmak üzere Kırgızistan'daki azınlıkların baskısı sonucu 1997 yılında Rusça ikinci resmi dil olarak kabul edilmiştir. Böylece Kırgızistan iki resmi dilli bir ülke olmuştur.

Diller

Kırgızca, Türki dillerin Kıpçak koluna mensup, böylece Kazakça, Karakalpakça ve Nogayca ile yakından akraba bir dildir. Yirminci yüzyıla kadar Arap alfabesi ile yazılmışken 1928'de Latin alfabesine geçmiştir. 1941'de ise alfabe Stalin'in emri ile Kiril alfabesi ile değiştirilmiştir. Günümüzde Kırgızca için halen Kiril alfabesi kullanılmaktadır ve bağımsız Türki devletler arasında Latin alfabesine geçmemiş ya da geçmeyi planlamamış tek devlettir, fakat Latin alfabesine geçişi destekleyen milletvekilleri bulunmaktadır.[1]

2009 Kırgızistan nüfus sayımına göre,[2] 4.1 milyon kişinin ana dili veya ikinci dili Kırgızca iken 2.5 milyon kişinin ana dili veya ikinci dili Rusçadır. Kırgızcadan sonra en çok konuşulan ana diller sırasıyla Özbekçe ve Rusçadır. İkinci dil olarak en çok konuşulan diller sırasıyla Rusça, Kırgızca ve Özbekçedir.

Birçok ticari ve siyasi iş için hala Rusça kullanılır. Yakın zamanlara kadar Kırgızca resmi ortamlarda ya da diğer olaylarda kullanılmaktansa daha çok evde kullanılan bir dil olarak kalmıştır. Buna karşın günümüzdeki çoğu meclis oturumlarının dili Kırgızcadır. Bu oturumlarda Kırgızca bilmeyenler için simültane çeviri yapılmaktadır.

Dil adı Ana dil olarak konuşanlar İkinci dil olarak konuşanlar Toplam konuşan sayısı
Kırgızca3830556 271187 4121743
Rusça 482243 2109393 2591636
Özbekçe772561 97753 870314
İngilizce 28416 28416
Fransızca 641 641
Almanca 10 10
Diğer 277433 31411

Bişkek

Bişkek'te ana dil hâlâ Rusçadır. Kırgızca özellikle genç nesil arasında kullanımdan düşmektedir.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 
  2. ^ "Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики (Population and Housing Census of the Kyrgyz Republic), 2009". NSC of Kyrgyzstan. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2012. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe</span> Özbekistanın resmî dili olan Türk dili

Özbekçe veya Özbek Türkçesi, Özbekistan'ın resmî dilidir. Türk dillerinin içerisinde sınıflanan Karluk grubuna bağlı bir dil ve tarihî Çağataycanın çağdaş devamı olan Türk yazı dillerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızca</span> Kırgızistanın resmî dili olan Türk dili

Kırgızca ya da Kırgız Türkçesi, Kırgızların ana ve Kırgızistan'nın resmî dili. Altay dillerinin içerisinde sınıflanan Türk dillerinin Kıpçak grubuna ait bir dildir. Kazakça ile yakın özellikler gösteren Kırgızca 4 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmaktadır.

Alfabe veya abece, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" kelimesi, Türkçedeki ilk üç harfin okunuşundan oluşur. Benzer biçimde Fransızca kökenli “Alphabet” kelimesinden Türkçeye geçen "alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alfa" ile "beta"nın okunuşundan gelir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Rumence</span> Romanyanın resmî dili

Rumence, Romanya'nın resmî dilidir ve Latin dillerinin doğu koluna mensuptur. Çoğunluğu Romanya ve Moldova'da yaşayan 28 milyon kişi tarafından konuşulur. Moldova'nın resmî dili Moldovaca da Rumence ile aynı olmasına rağmen ülke yasaları kapsamında ülkenin resmî dili Moldovaca olarak yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sırpça</span> Sırbistanın resmi dili

Sırpça, Slav dillerinin güney grubuna ait, çoğunlukla Sırplar tarafından konuşulan dil. Hırvatça, Karadağca ve Boşnakçanın da dahil olduğu Sırp-Hırvat dili'nin standart bir formu olarak kabul edilmektedir. Sırpça, Sırbistan'ın ve Kosova'nın resmî dilidir. Ayrıca Bosna-Hersek'in 3 resmî dilinden biridir. Dil aynı zamanda Karadağ, Hırvatistan, Makedonya, Romanya, Slovakya ve Çekya'da azınlık dili olarak tanınmaktadır. Yaklaşık 10 milyon Sırp tarafından konuşulmaktadır. Dil, Türkçeden kelimeler almıştır.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ё</span>

Yo, Kiril alfabesine ait bir harfdir. Rus ve Beyaz Rus alfabelerinin 7. harfi ve Rusin alfabesinin 9. harfidir. Kırgız, Moğol, Çuvaş ve Udmurt gibi temelleri Kiril alfabesinde olan bazı Slav olmayan dillerin alfabelerinde de bulunur. Damaksıllaşmış ünsüz harflerden sonra [o] olarak, diğer bağlamlarda ise [jo] olarak okunur.

<span class="mw-page-title-main">Tacikçe</span> Tacikistanın resmi dili

Tacikçe, çoğunluğu Tacikistan'da yaşayan Taciklerin konuştuğu dil. Farsçanın bir lehçesidir. Tacikçe, Tacikistan dışında, Afganistan, Türkmenistan, İran gibi ülkelerde yaşayan Taciklerin de dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız alfabesi</span>

Kırgız alfabesi, Kırgızcanın yazımı için kullanılan alfabedir. Günümüzdeki Kırgızca 2 alfabe ile yazılır, bunlar;

Kiril alfabesi: Kırgızistan'da,
Arap alfabesi: Çin'da yaşayan Kırgızlar tarafından kullanılır.
<span class="mw-page-title-main">Çeçence</span> Kuzeydoğu Kafkas dili

Çeçence, çoğunluğu Çeçenya’da ve başka ülkelerde yaşayan Çeçenlerin konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Yaklaşık olarak 1.300.000 kişi tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği devlet arması</span>

Sovyetler Birliği devlet arması, Sovyetler Birliği'nin 1923'te kabul edilen ve 1991'de birliğin dağılmasına kadar kullanılan devlet armasıdır. Teknik olarak bir arma yerine bir amblem olmasına rağmen, geleneksel hanedan kurallarına uymadığı için, Rusçada geleneksel bir arma için kullanılan kelime olan герб (gerb) olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekçe Vikipedi</span> Vikipedinin Özbekçe sürümü

Özbekçe Vikipedi, Vikipedi'nin Özbekçe sürümüdür. 19 Ekim 2024 tarihi itibarıyla, Özbekçe Vikipedi'nin 296.485 maddesi, 146.254 kullanıcısı ve 16 hizmetlisi bulunmaktadır. Madde sayısına göre 56. en büyük Vikipedi sürümüdür. Ayrıca Türk dilleri'ndeki Vikipedilerin arasında Türkçe ve Kazakça Vikipedilerinden sonra üçüncü en büyük Vikipedi sürümüdür. Özbekistan'da Özbekçe Vikipedi'ye erişim engellenmiştir. Engellenme sebebi olarak hükûmetin çalışmalarının makalelerde eleştirilmesi gösterilmiştir. Başka spekülasyonlara göre de hükûmetin Özbekçeyi sadece kendi tahakkümünde görmek istediği için vikipediyi engellediği hakkındadır.

Tuva Alfabesi, Tuva Cumhuriyetinde kullanılan resmî alfabedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde latinizasyon</span>

Sovyetler Birliği'nde latinizasyon veya latinleştirme 1920'ler ve 1930'larda, Sovyetler Birliği'nde konuşulan tüm diller için geleneksel yazı sistemlerini Latin alfabesini kullanan sistemlerle değiştirmeyi veya o sırada bir yazı sistemi olmayan diller için Latin alfabesine dayanan bir tanesini oluşturma çabasıydı.

Uygur Kiril alfabesi, başta Kazakistan ve eski BDT ülkelerinde yaşayan Uygurlar tarafından Uygur dilini yazmak için kullanılan Kiril alfabesiyle yazılmış bir alfabe.

Özbekistan'da konuşulan dillerin büyük kısmı Türk dilleridir. Bununla birlikte, hükûmetin iki dili bulunmaktadır; birinci ve devlet dili olarak Özbekçe ve etnik gruplar ve kamu kurumlarının dili olarak ise Rusça.