Kılavuz Hatice
Kılavuz Hatice veya Hatice Hatun (Gülekli Hatice), Milli mücadelede Adana ve yöresinde savaşan halk kahramanıdır.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra Adana ve yöresini işgal eden Fransız güçlerine karşı verilen mücadelede yer aldı. Mayıs 1920'de Pozantı'da mahsur kalan Fransız birliklerine sözde kılavuzluk ederek onları Kuvâ-yi Milliyeciler'e esir düşecekleri Karboğazı'na getirdi.[1] Kılavuz Hatice sayesinde, 44 kişilik Kuvay-ı Milliye grubu, yaklaşık 700 kişilik deneyimli bir Fransız Birliği'ni ele geçirdi.
Karboğazı Baskını denilen bu olay, Anadolu'da Fransızların askeri direncinin kırılmasında ve Fransa'nın Türkiye Büyük Millet Meclisi ile anlaşma koşulları arayışına girmesinde etkenlerden biri olmuştur.
Yaşamı
Gülek ilçesinin Panzınçukur (Yaylaçukuru) köyündendir. Babası Hasan Ağa, ağabeyleri Emin ve Derviş Ağalar idi.[2][3] Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur ancak I. Dünya Savaşı'ndan sonra yaşadığı yörenin Fransızlar tarafından işgal edildiği dönemde, Karboğaz Baskını'ndaki rolü ile tarihe geçmiştir.
Fransa, Mondros Mütarekesi'nin ardından 17 Aralık 1918 tarihinde Mersin'i işgal etmiştir. Fransız işgali başladığında Toros Dağlarının dik yamaçlarında ve geçiş yerlerinde, sayıları ve silah-mühimmatları az da olsa, Kuvâ-yi Milliye güçleri hakimdi ve Fransızlar'ın geçişini güçleştirmekteydiler. Hatice Hanım'ın babası ve ağabeyleri de Kuvâ-yi Milliyeci idi. Fransız birlikleri Türk kuvvetlerinin yardım yolu olan Gülek Boğazı'nı ilhak etmeye başladığında Fransızlarla Kuvâ-yi Milliyeciler arasında çatışmalar başladı. O sırada Hatice Hanım'ın 35 yaşında olduğu düşünülür.
Kuvâ-yi Milliye'nin direnişi sonucu Fransızlar Toroslar'da tutunamadı; Pozantı hariç Toroslar'ın tamamı Fransızlar'dan kurtarıldı. Millî birlikler, Nisan 1920'de 412 no'lu Fransız taburunun bulunduğu Pozantı'yı kuşattı. Kuşatılan Fransız taburuna yardım için Mayıs başında gelen Fransız birlikleri başarısız olup Adana'ya dönerken, Pozantı'daki tabur komutanı Binbaşı Mesnil'e bir huruç (yarma) hareketi yaparak Pozantı'dan çıkmasını, dağ yollarından Mersin'e çekilmesini bildiren bir emir ve kroki gönderdiler.
Mesnil, 25 Mayıs 1920'yi 26 Mayıs 1920'ye bağlayan gece, taburu ile çemberden çıkmayı başardı. Dağ yollarından geri çekilirken Hatice Hatun ve Kumcu Veli'ye rastladılar. Toroslar'ın dik dağları ve dar geçitlerinde hareket etme zorluğu yaşayan ve Kuvay-ı Milliyecilerin buradaki etkinliğinden ötürü risk altında olan Fransız Birliği, onlardan kılavuzluk hizmeti almak istedi. Hatice Hanım, gece vakti yaklaşık1000 kişilik Fransız işgal birliğine yol gösteren kılavuzlardan biri oldu. Ancak işgalci birliği güvende olacakları yollardan geçirmek yerine Elmalı Boğazı'na getirdi.
Karboğazı'nın Delmeli Mezarlık Boğazı denilen yerinde konuşlanmış olan Kuvay-ı Milliye güçleri, onları bekliyordu. Kılavuz Hatice'den gelen işaret üzerine çatışma başladı. Fransız işgal birliğinin başındaki Binbaşı Mesnil, birliğiyle beraber teslim olmak zorunda kaldı. 44 kişilik Kuvâ-yi milliyeciler, Fransız ordusunun özel eğitimli birliğini teslim aldı.
Çatışmalarda 200 civarında Fransız askeri öldü ve 1'i binbaşı olmak üzere 23 subay ve 650 civarında er teslim alındı. Esirlerle birlikte, 2 top, 8 makineli tüfek, 1000 kadar tüfek, 13 kadana (iri, güçlü, kuvvetli, cins at türü) ve 90 tane katır ele geçirildi. Bu baskının haberi, Çukurova Batı Kesimi Komutanı Sinan Paşa’ya verildi; Sinan Paşa da Mustafa Kemal Paşa’yı bir telgrafla haberdar etti. Olayı öğrenen Mustafa Kemal Paşa aşağıdaki takdir ve tebrik mesajı gönderdi:[4]
| “ | Devamlı başarılarınızı tebrik eder, size ve kahraman Kuvay-ı Milliyemize selam ve teşekkür ederim. | ” |
Baskın haberi, Fransa tarafında büyük moral bozukluğu yarattı ve Fransız işgal kuvvetlerinin bölgeye (Adana, Mersin, Gaziantep, Şanlıurfa, Kahramanmaraş) ve Doğu Akdeniz’e hakimiyet planlarının bozulup işgalin kalkmasında kritik bir rol oynadı. Ankara Antlaşmasında Türk tarafının masaya daha avantajlı oturmasını sağladı.
1930'lu yılların ortasında Adana’nın Atatürk Parkına "Kahraman Türk Kadını Heykeli" dikilmiştir. Gülekli Hatice’ nin kahramanlığının anısını yaşatan bu anıtı Atatürk 19 Kasım 1937 günü ziyaret etmiştir.[5]
Mersin-Tarsus karayolu üzerinde, Gülek'e 7 kilometrelik mesafede, baskının yaşandığı yere dikilen Karboğazı Kuvâ-yi Milliye Anıtı da Gülekli Hatice'nin anısını yaşatmaktadır.
Kaynakça
- ^ "Kılavuz Hatice". Biyografya beta. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ www.vasat.com. "Mehmet ŞAHİN - KILAVUZ HATİCE HANIM". www.vasat.com/. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ Şavkili, Cengiz (27 Mart 2022). "Adana'nın Düşman İşgalinden Kurtuluşu ve Kurtuluş Bayramı Kutlamalarının Basına Yansımaları (1922-1938)". Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 24 (1): 350-364. doi:10.32709/akusosbil.915725. ISSN 1302-1265. 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ ÖZAKMAN, Turgut (9 Ocak 2006). "Çılgın Türk, 673 Fransız'ı esir etti". Hürriyet. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
- ^ "GÜLEKLİ KEMAL - GÜLEKLİ HATİCE". kemalduru.com. 29 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2023.
