İçeriğe atla

Kıbrıs Vakıflar İdaresi

Kıbrıs Vakıflar İdaresi
Kuruluş1571
TürVakıf
MerkezLefkoşa
Resmî dillerTürkçe
Genel MüdürMustafa Tümer
Resmî siteevkaf.org

Kıbrıs Vakıflar İdaresi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde vakıfları denetleme ve çalışmalarını tetkik ile yükümlü idare. Genel müdürlüğünü Prof. Dr. Mustafa Tümer yapmaktadır.

Tarihçe

Kuruluş tarihi resmî kaynaklarca Osmanlı İmparatorluğu tarafından Kıbrıs'ın fethine tekabül eden 1571 olarak ifade edilir.[1] Adadaki vakıf hukukunun ve Kıbrıs Vakıflar İdaresinin başlangıç noktası, 15 Eylül 1570 tarihinde, Osmanlılarca yeni ele geçirilen Lefkoşa'da Ayasofya Katedrali'nin camiye çevrilmesinin ardından kılınan ilk cuma namazında Lala Mustafa Paşa tarafından adanın ilk vakfı olan Sultan Selim Vakfının kurulmasıdır. Osmanlı yönetiminin çoğunluğunda, adada yer alan çok sayıdaki vakıf yerli yönetim kurulları tarafından yönetildi, bunların denetimi ve kaydından o bölgenin kadısı sorumlu oldu. 1826'da Osmanlı İmparatorluğu'nda vakıf sisteminin yeniden düzenlenmesi çerçevesinde Evkaf-ı Hümayun Nezareti kuruldu. Adadaki vakıflar, merkezi idareyi temsilen Kıbrıs'ta tesis edilen Evkaf İdaresine bağlandı ve bu idarenin başına El-Hac Yusuf Efendi getirildi.[2]

1878'de adanın Britanya egemenliğine devrini düzenleyen Kıbrıs Sözleşmesi çerçevesinde adadaki Osmanlı dini kurumları ve vakıfların yapısı korunsa da idaresinde Britanya yönetimine söz hakkı verildi.[3] Bu bağlamda Vakıflar İdaresinin yönetiminde bir Osmanlı, bir de Britanya temsilcisi olması kararlaştırıldı; yönetim kurulu Osmanlı ve Britanya temsilcileri, müftü, Kıbrıs kadısı ve evkaf muhasebecisinden oluşacaktı. 1881'e dek Osmanlı yönetimi adaya vakıf temsilcisi atamadı, bu tarihte ise evkaf muhasebecisi Ahmet Hulusi Efendi temsilci olarak görevlendirildi. Bununla beraber daha sonra temsilci olarak başkalarının atanması sonucu Bâb-ı Âli'yle Britanya yönetimi arasında evkaf muhasebecisinin kim olacağına dair 20. yüzyıla dek süren bir anlaşmazlık yaşandı. 1914'te Kıbrıs'ın Britanya tarafından ilhakıyla beraber bu düzenleme ortadan kalktı, Vakıflar İdaresinin yönetimi Charles Sherwood ile daha önceleri idarede yer alıp adı yolsuzluğa karışmış, Britanya yönetiminin yönlendirmesindeki Musa İrfan Bey'e verildi.[4]

Britanya idaresinde vakıfların Kıbrıs'taki gücünü zayıflatan gelişmeler yaşandı. Yönetim kuruluna Britanya temsilcisi olarak atanan Seager'ın tavsiyesi adadaki tüm vakıf mallarına koloni yönetimi tarafından el konması yönündeyse de, bu gerçekleştirilmedi. Bununla beraber, vakıfların gücünü azaltan çeşitli yasal düzenlemeler yapıldı. 1926'de geçirilen bir yasayla vakıfların vergi alma hakkı ortadan kaldırıldı, koloni yönetiminin bütçesinden vakıflara belli bir ödenek konuldu. Vakıf mallarının idari makamlarca gasp edilmesine göz yumuldu. Britanya yönetimi bunun yanında Vakıflar İdaresini Musa İrfan Bey gibi kendisine sadık Müslüman liderler ortaya çıkarmak için bir araç olarak görmekteydi. Bu nedenle vakıflar meselesi Kıbrıs Türk kamuoyunda en çok tartışılan konular arasında yer aldı.[3]

Atatürk Devrimlerinin ardından adada oluşan seküler ve milliyetçi Türk elit kesim, koloni yönetiminin Evkaf aracılığıyla etki sahibi olmasına ve Kıbrıs Türk toplumsal hayatının merkezine Evkaf'ı yerleştirme çabasına karşı çıktı. Siyasetin gelenekçi kanadından gelen ve yıllarca Evkaf'ın idareciliğini yapan Sir Mehmet Münir'e 1948'de görevi bıraktırıldı. Özellikle 1950'lerden itibaren, Fazıl Küçük'ün toplumsal liderliğinde Vakıflar İdaresinin Kıbrıslı Türklere iade edilmesi için Britanya'ya baskılar yapıldı. Türkiye başbakanı Adnan Menderes'in de müdahalesiyle 1956'da Vakıflar İdaresi Kıbrıslı Türklere teslim edildi.[3]

Kaynakça

  1. ^ "Kıbrıs Vakıfları'nın Kısa Tarihi". Kıbrıs Vakıflar İdaresi. 20 Mart 2024. 2 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2024. 
  2. ^ Yıldız, Netice (2009). "The Vakf Institution in Ottoman Cyprus". Michael, Michalis M.; Kappler, Matthias; Gavriel, Eftihios (Ed.). Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ss. 117-159. ISBN 978-3-447-05899-5. 
  3. ^ a b c Nevzat, Altay; Hatay, Mete (2009). "Politics, Society and the Decline of Islam in Cyprus: From the Ottoman Era to the Twenty-First Century". Middle Eastern Studies. 45 (6). ss. 911-933. doi:10.1080/00263200903268686. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2018. 
  4. ^ Kara, Adem; Çelik, Cemil (2011). "Kıbrıs'ta Vakıf Yönetimi ve Denetimi Sorunu". History Studies. 3 (3). ss. 161-175. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs</span> Akdenizde ada

Kıbrıs, Güneybatı Asya'da bulunan ve Akdeniz'deki Sicilya ve Sardinya'dan sonra gelen üçüncü büyük adadır. Kıbrıs Cumhuriyeti, Birleşik Krallık'a bağlı üs bölgeleri dışında de jure olarak adanın tamamını, fiilî olarak adanın %59'luk güney kesmini yönetir. 1974'ten beri de facto olarak ikiye bölünmüş olan adanın kuzeyinde yer alan %36'lık bölgesinde günümüzde yalnızca Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti</span> Kıbrıs adasında fiili devlet

Kuzey Kıbrıs, resmî adıyla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), Akdeniz'deki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan, fiilî devlet. Varlığı Türkiye ve Türk Devletler Teşkilatı dışında hiçbir ülke/oluşum tarafından tanınmamaktadır. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi kuruluşlar ve uluslararası toplum tarafından 1974'te Türkiye'nin gerçekleştirdiği Kıbrıs Harekâtı'ndan beri Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Türkiye işgali altındaki toprağı olarak nitelenir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türkleri</span> Kıbrısta yaşayan Türkler

Kıbrıs Türkleri veya Kıbrıslı Türkler, Kıbrıs Adası'nda yaşayan Türklerin, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1571 yılındaki Kıbrıs Adası'nı ele geçirmesinden sonra Anadolu'dan Kıbrıs Adası'na göç etmiş ve 1974 yılında Türk Silahlı Kuvvetlerinin adaya müdahale etmesinden sonra adanın ikiye bölünmesiyle birlikte çoğunluğu KKTC'de yaşamını sürdüren kesimine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mukavemet Teşkilatı</span> EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüt

Türk Mukavemet Teşkilatı ya da Türk Direniş Örgütü, Kıbrıs Türk toplumunun taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyet gösteren silahlı örgüttür. Kıbrıslı Rumların EOKA örgütüne karşı faaliyet göstermek üzere 1957'de kurulan TMT, 1958'de fiilî olarak faaliyet göstermeye başladı. Daha sonraları Millî Muhafız Ordusu, Akritas örgütü ve EOKA-B ile mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü. Üyelerine "mücahit" denmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Cumhuriyeti</span> Akdenizde bir ada ülkesi

Kıbrıs Cumhuriyeti, Doğu Akdeniz'de yer alan Kıbrıs'ta, fiilî olarak adanın güneyini, hukuki olarak adanın tamamını yöneten devlettir.

Enosis 1930'lu senelerde Birleşik Krallık idaresinde bulunan Kıbrıs adasının "Yunanistan'a bağlanması" anlamında kullanılmıştır. Genel anlamı ise politika açısından "bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk Genel Komitesi</span>

Kıbrıs Türk Genel Komitesi, Kıbrıslı Türkler tarafından 21 Aralık 1963'ten 27 Aralık 1967'de Kıbrıs Geçici Türk Yönetimi'nin kurulmasına kadar, Kıbrıs adasında bulunan Türk yönetimi.

Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan. Enosis fikrinde olduğu gibi, Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır.

1974 Kıbrıs Darbesi veya 1974'te Kıbrıs'ta askerî ihtilâl veya Kıbrıs'ta Yunan Darbesi, 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan'daki askeri cunta desteği ile Kıbrıs'ta enosis'e yönelik milliyetçi Rumların III. Makarios'u devirmesi ve 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'a harekât düzenlemesine neden olan askerî müdahale.

Kıbrıs Sözleşmesi, Kıbrıs Antlaşması veya Kıbrıs Konvansiyonu, 4 Haziran 1878 tarihinde imzalanan ve Berlin Antlaşması ile Birleşik Krallık'ın Osmanlı İmparatorluğu'na destek çıkması için Kıbrıs adasının yönetiminin geçici olarak Büyük Britanya'ya verilmesini öngören gizli antlaşma.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı döneminde Kıbrıs</span>

Kıbrıs, 1570'te başlayan Osmanlı-Venedik Savaşı'nda Osmanlı İmparatorluğu tarafından feth edilmesinin ardından, 1878'e dek Osmanlı idaresinde kaldı. 1571-1670 yılları arasında arasında ayrı bir eyalet statüsünde varlığını sürdürdü. Eyaletin yönetim merkezi Dağ Kazâsı'nda yer alan Lefkoşa oldu.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Kıbrısı</span> Birleşik Krallıkın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrısta kurduğu idare

Britanya Kıbrısı, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idaredir.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs'taki medreseler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kıbrıs'ta Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılmış on beş medrese bulunmaktaydı. Vakfıye defterlerine göre ise kayıtlı on bir tane medrese vardı. Bu medreseler, lise düzeyinde eğitim vermekteydi. Adadaki ilk medrese, 1573'te, Lefkoşa'da inşa edilen Büyük Medrese'dir. Yine Lefkoşa'da bulunan Küçük Medrese ise, ondan beş yıl sonra inşa edilmiştir. On iki medresenin sadece sekizi İngiliz dönemine kadar eğitimine devam edebilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Vakıflar İdaresi Binası</span>

Kıbrıs Vakıflar İdaresi Binası, Lefkoşa'daki Girne Caddesi'nde yer almaktadır ve Kıbrıs Vakıflar İdaresinin genel merkezine ev sahipliği yapmaktadır.

Mehmet Şevket Bodamyalızade, Kıbrıs'lı gazeteci ve siyasetçi. 1905 ve 1911 yıllarında seçilerek Kıbrıs milletvekilliği görevinde bulunmuştur. Lefkoşa Belediyesi'nin ilk Türk başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Samanbahçe</span> Kuzey Lefkoşada geleneksel mahalle

Samanbahçe, yerel olarak Saman Bahça olarak da bilinir, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde, tarihi Suriçi bölgesinde, Girne Kapısı yakınlarında yer alan ve 19 yüzyılda inşa edilmiş bir toplu konut projesidir.

Kardeş Ocağı, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyet gösteren bir sivil toplum örgütü. Lefkoşa'daki ilk sivil toplum örgütüdür ve Kıbrıslı Türklerin tarihinde rol oynamıştır. Başkanlığını Orbay Kılıç yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">1955-1959 Kıbrıs olayları</span> Britanya Kıbrısında gerçekleşen askeri harekat

1955-1959 Kıbrıs olayları, 1955-1959 yılları arasında Britanya Kıbrısı'nda yaşanan bir çatışma dizisiydi.

1931 Kıbrıs isyanı veya Ekim Olayları 21 Ekim ile Kasım 1931 arasında, İngiliz kraliyet kolonisi olan Kıbrıs'ta gerçekleşen sömürge karşıtı bir ayaklanmadır. Ayaklanmaya adanın Yunanistan ile Enosis'i (Birliğini) savunan Kıbrıslı Rum milliyetçiler öncülük etti. İsyancıların yenilgisi, İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcına kadar sürecek olan baskıcı bir İngiliz yönetimi dönemine yol açtı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.