İçeriğe atla

Kıbrıs Türktür Derneği

Kontrol Edilmiş
Başlığın diğer anlamları için Kıbrıs Türktür (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Kıbrıs Türktür Derneği, Ağustos 1954 tarihinde[1] kurulan ve 29 Ağustos 1955 tarihindeki Kıbrıs Sorunu ile ilgili ABD ile Birleşik Krallık tarafından Türkiye ve Yunanistan'ın Londra’da yapılacak konferansa davet edilmesi öncesinde[2] Türkiye'de "Kıbrıs konusunda Türkiye'nin pozisyonunu desteklemek ve kamuoyu yaratmak"[1] amacıyla kurulmuş ama 6-7 Eylül Olayları'ndan sorumlu tutulmasından dolayı 7 Eylül 1955 tarihinde[3] kapatılan dernek.[4]

Derneğin kuruluşundan itibaren yönetim kurulunda Hikmet Bil (Hürriyet gazetesi yazıişleri müdürü ve avukat), Hüsamettin Canöztürk (Milli Talebe Federasyonu Başkanı), Orhan Birgit (gazeteci), Ziya Somer (öğrenci) ve Kamil Önal (gazeteci) gibi isimler yer aldı.[1] Diğer önemli isimleri Ahmet Emin Yalman, Selim Ragıp ve Nevzat Karagil'di.[5] Başkanlık görevini Hürriyet gazetesi yazarı ve avukat olan ve o zaman Türkiye'de iktidar partisi görevinde bulunan Demokrat Parti'ye yakın olduğu iddia edilen[1] Hikmet Bil yaptı.[5] 6-7 Eylül olaylarını organize ettiği söylenen[4] ve Yeni Sabah gazetesinde muhabirlik görevinde bulunan gazeteci Orhan Birgit, derneğin 2. başkanlığını yaptı.[4] Ayrıca Milli Emniyet Hizmetleri üyesi olan aynı zaman da gazetecilik yapan Kamil Önal, dernekte genel sekreterlik görevinde bulundu.[3] Dernek, kuruluşundan itibaren hükûmetle yakın işbirliği içinde olmuş[4] ve kuruluş senesinde 350 bin TL, daha sonra da her sene 200 bin TL yardım parası almıştır.[3][5][6]

Faaliyetler

Mitingler

Ana maddeler: Taksim (Kıbrıs Sorunu) ve Ya Taksim, Ya Ölüm

Kıbrıs’ta 1950'li senelerde Birleşik Krallık'ın yönetimine yönelik Rumların eylemleri arttı. Rumların kurduğu EOKA adlı gerilla ordusu İngilizlerle çatışmalara giriyor ve adanın Yunanistan ile birleştirilmesini istiyordu.[5] Bunun üzerine Kıbrıslı Türkler, Fazıl Küçük ve arkadaşları ile partileşmeye gitti. Kıbrıs Milli Türk Birliği Partisi olan Fazıl Küçük başkanlığındaki siyasi parti, 15 Ağustos 1955 tarihinde gerçekleşen kongre ve Kıbrıs Türktür Derneği'nin başkanı Hikmet Bil'in temasları sonucunda ismini Kıbrıs Türktür Partisi şeklinde değiştirdi.[7] 1 Nisan 1955 tarihinde Kıbrıslı Rumların kurmuş olduğu EOKA'ya karşı Kıbrıs Türk Mukavemet Birliği adındaki örgütü kurdu. 1955 senesinin Eylül ayında Volkan teşkilatını kurdu. 1955 senesinde Türkiye, Yunanistan ve Birleşik Krallık Dışişleri Bakanları arasında yapılan üçlü konferansı izlemek adına diğer iki Kıbrıslı Türk delege ile birlikte Londra'ya gitti. Fakat bir sonuç alınamadı.[8] Fazıl Küçük, Şakir Özel, Selçuk Hoca, Rauf Denktaş, Burhan Nalbantoğlu ve Mustafa Kemal Tanrısevdi gibi isimler bu yapılanmanın içinde görev aldı.[9]

Bu senelerde Türkiye’nin Kıbrıs politikası da açıklık kazandı. Türkiye, Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasına kesinlikle karşı çıktı. Kıbrıs Türkleri ile Türkiye'nin çıkarlarını koruyacak en iyi çözüm "Taksim" olarak ortaya konuldu. Türk basını tarafından da adanın Birleşik Krallık'tan ayrılırsa Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlanması konusunda kampanya başlatıldı.[10]

1950'li yılların sonunda, "Ya Taksim Ya Ölüm" adında anılan mitingler meydanlarda başladı. İlk "Ya Taksim Ya Ölüm" mitingi Kıbrıs’ta yapıldı ve binlerce Kıbrıslı Türk katıldı. İkinci miting ise 8 Haziran 1958 tarihinde İstanbul'un Taksim Meydanı'nda yapıldı. İstanbul'daki Taksim Mitingi Türkiye’nin çeşitli yerlerinde Ya Taksim, Ya Ölüm mitinglerine öncülük etti. İstanbul mitinginden itibaren sonra da seneler içinde Türkiye’nin her yanında 43 meydan mitingi yapıldı.[9] 1958 senesinde Türkiye'ye giden Fazıl Küçük, Türkiye'nin başta İstanbul ve Ankara'da olmak üzere çeşitli yerlerinde yapılan mitinglerde konuşmalar yaptı.[8] Ancak, Birleşik Krallık ile görüşmelerden sonuç alınamayınca Rumların Enosis ve Türklerinde Taksim isteği gerçekleşmedi.[11]

6-7 Eylül Olayları

Ana madde: 6-7 Eylül Olayları

Yunanistan'ın 1954 senesinde Kıbrıs'a kendi kaderini tayin hakkı'nın tanınması için Birleşmiş Milletler'e yaptığı başvuru kabul edilmeyince[2] Grivas önderliğindeki EOKA Kıbrıs'ta Birleşik Krallık'a karşı eylemlerini başlattığında, Birleşik Krallık yönetimi, Türkiye ve Yunanistan'ı Kıbrıs Sorunu'na ilişkin sorunları görüşmek üzere Londra'da toplanacak üçlü bir konferansa davet etmişti. Ülkeler, 29 Ağustos 1955'te Londra'da buluşmak için karar aldı. Bu kararlardan sonra 1955 senesinde "Kıbrıs", Türkiye kamuoyunun gündeminde baş köşeye oturdu.[5] Ayrıca gazetelerde hemen her gün Rumlar aleyhinde haberler boy gösteriyordu. Gazetelerden Kıbrıslı Türkler'in baskı altında olduğunu okuyan insanlar, Kıbrıs'a mücadele amacıyla gitmek için Türkiye Milli Talebe Federasyonu'na kitlesel başvurular yapmaya başladı.[5]

Türk Dışişleri yetkilileri Londra'da Kıbrıs temaslarına devam ederken, Mustafa Kemal Atatürk'ün Selanik'teki doğduğu evde bir bomba patlamasıyla ilgili haber, önce 6 Eylül 1955 günü saat 13.00 haberlerinde[12] TRT radyosunda yayımlandı.[5] Bunun üzerine, “Atamızın evi bombalandı” manşetiyle ikinci baskı yapan Mithat Perin'in sahibi, Gökşin Sipahioğlu'nun yazı işleri müdürü olduğu[12] DP yanlısı İstanbul Ekspres gazetesi genelde tirajı 20 bin civarında olduğu halde 6 Eylül'de 290.000 basmış ve o dönemde kurulmuş olan Kıbrıs Türktür Derneği üyelerince bütün İstanbul'da satılmaya ve halkı galeyana getirmek üzere kullanılmaya başlandı.[12] Aynı baskıda Kıbrıs Türktür Derneği genel sekreteri Kamil Önal "Mukaddesata el uzatanlara bunu çok pahalıya ödeteceğiz, ödeteceğimizi alenen söylemekte de bir mahzur görmüyoruz" diye yazmıştır.[12][13]

Kıbrıs Türktür Derneği'nin önayak olması ve diğer gençlik örgütleri, meslek kuruluşları, DP teşkilatı, bazı resmi ve gayriresmî makamların telkin ve teşvikiyle yerel kalabalıklar ve şehre dışarıdan getirilmiş olan kitlelerce 6 Eylül akşamı Rum ve diğer azınlıklara yönelik bir yağma ve yıkım eylemi gerçekleştirildi.[13] Olaylar kısa sürede Beyoğlu, Kurtuluş, Şişli, Nişantaşı gibi gayrimüslimlerin yoğun olarak yaşadığı semtlere yayıldı. Daha sonra ise Eminönü, Fatih, Eyüp, Bakırköy, Yeşilköy, Ortaköy, Arnavutluk, Bebek, Kadıköy, Moda, Kuzguncuk, Çengelköy gibi uzak ilçe ve semtlere sıçradı.[5]

Türk basınına göre 11 kişi, bazı Yunan kaynaklarına göre 15 kişi öldürülmüştür. Resmî rakamlara göre 30 kişi, gayri resmî rakamlara göre 300 kişi yaralanmıştır. Tecavüze uğrayan kadınların sayısının 200’ü aştığı tahmin edilmektedir.[5] 4.214 ev, 1.004 işyeri, 73 kilise, bir sinagog, iki manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel, bar gibi yerlerin bulunduğu 5.317 mekân saldırıya uğramıştır.[14]

Kapatılması

7 Eylül 1955 günü 6-7 Eylül Olayları'ndan sorumlu tutulmasından dolayı Kıbrıs Türktür Derneği'nin tüm idari meclis üyeleri tutuklandı ve dernek kapatıldı.[3] Olaylarla ilgili olarak Beyazıt, Beyoğlu ve Kadıköy'de oluşturulan örfi idare mahkemelerinde 5.104 sanık, Ankara'da 171, İzmir'de 424 kişi yargılandı. Cumhuriyet Halk Partisi lideri İnönü'nün hükûmete sert eleştiriler yapması üzerine, sanıkların ezici çoğunluğu serbest bırakıldı. Mahkeme, TMFT'nin, KTC'nin, MAH'ın ve Özel Harp Dairesi'nin üzerine gitmedi. Daha sonra, KTC yöneticisi Kamil Önal'ın adamlarının polisin mühürlemiş olduğu KTC binasına girerek MAH'la ilgili istihbarata ait bir dosyayı öğrencilere yaktırdığı anlaşıldı.[5] Aralık 1955'te, KTC idare heyetlerine üye 87 kişi serbest bırakıldı ve 12 Şubat 1956'da 17 kişiye dava açılır.[3] Karar, 1956 yılının Aralık ayı sonunda açıklandı. Sadece 228 kişi suçlu bulundu.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b c d "6-7 Eylül Olayları (2)". Radikal. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 
  2. ^ a b "Othello'nun güzel ülkesi Kıbrıs". Taraf. 27 Temmuz 2008. 13 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  3. ^ a b c d e "6-7 Eylül Olayları (3)". Radikal. 30 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 
  4. ^ a b c d "6-7 Eylül olayları aydınlanıyor: Atatürk'ün evine bombayı MİT attırdı". Zaman. 11 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 
  5. ^ a b c d e f g h i j k Ayşe Hür (8 Eylül 2008). "6-7 Eylül devletin 'muhteşem örgütlenmesi'". Taraf. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 
  6. ^ Ahmet Şık (5 Eylül 2005). "Türkiyenin Geçmeyecek Utancı: 6-7 Eylül". Bianet.org. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. []
  7. ^ Niyazi Kızılyürek (2006). "Jeo-politik Kaygılar ve Taksim Tezinin Doğuşu" (PDF). Yaz-Güz, 3. sayı, sayfa 21-27. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. []
  8. ^ a b "Dr. Fazıl Küçük (1906 - 1984)". Kimkimdir.gen.tr. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2009. 
  9. ^ a b "'Ya Taksim Ya Ölüm' mitinginin mimarı Çiçek çıktı". Gazeteport.com.tr. 15 Aralık 2007. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. []
  10. ^ Kıbrıs, Meydan Larousse, Basım Tarihi: 1992, 11.cilt;s.215.
  11. ^ Kıbrıs çözüm Arıyor! 6 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe), Cavit Yalçın, Erişim Tarihi: 1 Ekim 2008.
  12. ^ a b c d Koçoğlu, Yahya (2001). Azınlık Gençleri Anlatıyor. İstanbul: Metis Yayınları. ISBN 975-342-336-5 s.25-31. 
  13. ^ a b "Rum azınlığa yönelik 6-7 Eylül terörü", Cumhuriyetin 75. Yılı, Cilt 2 1954-1978, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 1998, ISBN 975-363-937-6, s. 392.
  14. ^ "6-7 Eylül Olayları (1)". Radikal. 6 Eylül 2005. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">6-7 Eylül Olayları</span> İstanbulda yaşayan Rum azınlığa karşı 6-7 Eylül 1955te gerçekleşen toplu saldırı

6-7 Eylül Olayları veya İstanbul Pogromu, İstanbul'da yaşayan Rum azınlığa karşı 6-7 Eylül 1955'te gerçekleşen organize toplu saldırı. Gladio'nun Türk kolu olan Seferberlik Tetkik Kurulunun yanı sıra Kontrgerilla ve günümüz Millî İstihbarat Teşkilatı'nın selefi olan Millî Emniyet Hizmeti tarafından planlanarak desteklendiği iddia edilmiştir. Olaylar, önceki gün Türk basınında çıkan ve Türkiye'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk'ün Selanik, Yunanistan'daki doğduğu evin bombalandığını iddia eden yalan haberlerle tetiklendi. Sonradan yakalanan bir Türk konsolosluk yetkilisi, bombayı olayları kışkırtmak için kurguladıklarını itiraf etti ancak Türk basını bunu görmezden gelerek bombanın Yunanlar tarafından atıldığını iddia etti.

Nikos Sampson, EOKA-B isimli örgütün komutanıdır. Karpaz'ın Vasili (Gelincik) köyünde doğmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Fazıl Küçük</span> Kıbrıs Türklerinin önderi ve Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Yardımcısı

Fazıl Küçük, Kıbrıs Türkü siyasetçi, gazeteci ve köşe yazarı. 1959 sonunda Kıbrıs Türkleri ile Kıbrıs Rumlarının ortak kurduğu Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı yardımcısı. Kıbrıs Türklerinin, Rauf Denktaş'tan önceki önderi.

<span class="mw-page-title-main">Türk Mukavemet Teşkilatı</span> EOKA örgütüne karşı mücadele etmek için kurulan silahlı örgüt

Türk Mukavemet Teşkilatı ya da Türk Direniş Örgütü, Kıbrıs Türk toplumunun taksim hedefini gerçekleştirmek için faaliyet gösteren silahlı örgüttür. Kıbrıslı Rumların EOKA örgütüne karşı faaliyet göstermek üzere 1957'de kurulan TMT, 1958'de fiilî olarak faaliyet göstermeye başladı. Daha sonraları Millî Muhafız Ordusu, Akritas örgütü ve EOKA-B ile mücadele etti. 1 Ağustos 1976 tarihinde Kıbrıs Türk Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığı'na dönüştürüldü. Üyelerine "mücahit" denmekteydi. Kıbrıs Harekâtı'nın başladığı 20 Temmuz 1974 tarihinde TMT üyesi 17.151 mücahit bulunuyordu.

Enosis 1930'lu senelerde Birleşik Krallık idaresinde bulunan Kıbrıs adasının "Yunanistan'a bağlanması" anlamında kullanılmıştır. Genel anlamı ise politika açısından "bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme" anlamına gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">1977 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 16. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1977 Türkiye genel seçimleri, 5 Haziran 1977 tarihinde TBMM 16. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">EOKA</span> Kıbrıslı Rum silahlı örgüt

EOKA, Kıbrıs'ta Britanya sömürge yönetiminin sonlanması ve adanın Yunanistan'a bağlanması (Enosis) için uğraşan Kıbrıslı Rum silahlı örgüttür.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk diasporası</span>

Kıbrıs Türk diasporası, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dışında yaşayan Kıbrıslı Türkler.

Kanlı Noel, 20 Aralık 1963'ü 21 Aralık'a bağlayan gece Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumları'nın Kıbrıs Türkleri'ne karşı başlattığı çatışmalardır. Saldırılar Akritas Planı doğrultusunda gerçekleşti ve Türklerin adadan silinmesi hedeflendi. Olaylarda toplam 364 Kıbrıs Türk'ü ile 174 Kıbrıs Rum'u ölmüştür. 1963-64 yıllarındaki çatışmalar, çeşitli aralıklarla 10 Ağustos 1964 tarihine kadar devam etse de "Kanlı Noel" adıyla tasvir edilen ilk çatışmalar; 27 Aralık 1963 tarihinde imzalanan ateşkes ve 30 Aralık 1963 tarihinde imzalanan Yeşil Hat Anlaşması'yla sonuçlandı.

<span class="mw-page-title-main">Taksim (Kıbrıs Sorunu)</span> Kıbrıs adasının kuzeyinin, Türkiye’ye bağlanmasını amaçlayan düşünce

Taksim, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 1974'teki Kıbrıs Harekâtı'ndan önce Kıbrıs'ın ve 1974'ten sonra Kıbrıs'ın kuzeyinin bir il olarak Türkiye'ye katılmasını hedefleyen düşünce. 1951 yılında Yunanistan, Kıbrıs konusunu ele almaya başladı ve 1953 yılında ilhakı konusunda söz etmeye başlayınca buna karşılık Türk basını, adanın Birleşik Krallık'tan ayrılırsa Türkiye'ye bağlanması konusunda kampanya başlattı. 1955 yılında Türkiye'nin Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu olunca Türkiye artık resmen Kıbrıs'ta taksim politikası izlemeye başladı.

"Ya Taksim, Ya Ölüm", 1950'li yılların sonunda Türkiye'de ve Kıbrıs'ta, Kıbrıs adasının tamamının Türkiye'ye bağlanması ve Yunanistan ile Rumlara karşı yapılan mitingler. Bu mitingler, gösterilerde söylenen "Ya Taksim, Ya Ölüm" siyasi sloganı ile telaffuz edilmiş ve Türkiye'nin Taksim politikasına yönelik bir isimlendirme olarak anılmıştır.

Kıbrıs Türktür Partisi, Kıbrıs Milli Türk Birliği Partisi'nin 15 Ağustos 1955 senesinde, partinin ismini kongre sonucunda "Kıbrıs Türktür Partisi" şeklinde değiştirmesi ile kurulan siyasi parti. Partinin genel başkanlığını Fazıl Küçük yaptı.

Kıbrıs Türktür şu anlamlara gelebilir;

Akritas Planı, 1963 senesinin başlarında Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmetinde çoğunluğa sahip Kıbrıs Rumlarının, Kıbrıs Türklerini yönetimde zayıflatarak daha sonra Kıbrıs Cumhuriyeti'ni Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan plan. Enosis fikrinde olduğu gibi, Yunanistan ile Kıbrıs'ın birleşmesi şeklinde anılır.

Cenevre Antlaşması veya Cenevre Deklarasyonu, 25-30 Temmuz 1974 tarihleri arasında Birleşik Krallık, Türkiye ve Yunanistan'ın dışişleri bakanları aracılığıyla Kıbrıs Harekâtı ve Kıbrıs Sorunu'na yönelik müzakerelerde bulundukları Cenevre'de imzaladıkları antlaşma.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Kıbrısı</span> Birleşik Krallıkın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrısta kurduğu idare

Britanya Kıbrısı, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idaredir.

Kıbrıs Sorunu, Akdeniz'in doğusunda bulunan Kıbrıs adasında Kıbrıs Rumlarıyla Kıbrıs Türkleri arasında yaşanan siyasi tabanlı sorun. Britanyalıların Kıbrıs Sözleşmesi sonrasında adayı kolonileştirmeleri ile halklar arası çatışmalar artış gösterdi. Bu tarihlerde taksim isteğinde bulunan Türkler ile enosis isteyen Rumlar birbirleri ile çatışmaya başladı. Kıbrıslılar tamamen öz belirtim hakkı istiyordu. Britanyalılar, sorunu "Rum-Türk anlaşmazlığına" bağladı ve sonunda 16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs; Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki 3 anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.

<span class="mw-page-title-main">1955-1959 Kıbrıs olayları</span> Britanya Kıbrısında gerçekleşen askeri harekat

1955-1959 Kıbrıs olayları, 1955-1959 yılları arasında Britanya Kıbrısı'nda yaşanan bir çatışma dizisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Kıbrıs Türk milliyetçiliği</span>

Kıbrıs Türk milliyetçiliği, Kıbrıs'ta Rumlar'ın domine ettiği Kıbrıs Cumhuriyeti'nden ayrı bir ülke kurmayı hedefleyen bir tür etnik milliyetçiliktir. Adanın iki entite arasında bölüşülmesi fikrine taksim denmektedir. Kıbrıs Türk milliyetçilerinin bir özelliği de Türkiye Cumhuriyeti'ne bağlı olmayan bir ülkede yaşamayı istemeleridir.

Bu madde 1878'den günümüze Kıbrıs'ın tarihi hakkındadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.