İçeriğe atla

Kıbrıs Ermenileri

Kıbrıs Ermenileri
Diller
Din

Kıbrıs Ermenileri, Kıbrıs'ta yaşayan Ermeni etnik topluluk. Kıbrıs'ta Ermenilerin sayısı 3.500 civarındadır ve dikkate değer bir oranda olmak üzere,[1] çoğunlukla Lefkoşa'da ikamet etmektedirler. Ancak Limasol ve Larnaka kentlerinde de topluluk oluşturmuşlardır.

Tarih

Ermenilerin Kıbrıs'taki varlığı, Kilikya Krallığı'nın 1078 tarihinde Anadolu topraklarından Kıbrıs adasının kuzeyini çevirmesi ile başlar. Krallık, Selçuklu Hanedanı tarafından istilaya uğrarken kaçan Ermeniler, Bizans İmparatorluğu yönetimindeki Kıbrıs'a mülteci olarak yerleşir. Kilikya ile Kıbrıs arasındaki ilişkiler Haçlı Seferleri sırasında gelişmeye devam eder, Ermeni II. Leo, Kıbrıs Krallığı'nı yöneten Lüzinyan hanedanına mensup biri ile evlenir.[2]

Orta Çağ'da Kıbrıs'ta iki Ermeni piskoposluğunun bulunduğu, bunların Lefkoşa ve Mağusa'da oldukları bilinmektedir.[3] Lefkoşa'da bu dönemde Surp Kevork Kilisesi ve Surp Boghos ile Surp Bedros Kilisesi adlarında iki Ermeni kilisesinin bulunduğu, St. Kevork Kilisesi'nin 1567'de Venedikliler tarafından kapatıldığı bilinmektedir.[3]

Orta Çağ'da ve 19. yüzyılın sonlarında Ermeni toplumu, Kıbrıs adasına ve diğer Akdeniz'deki adalara zaman zaman ise Osmanlı İmparatorluğu'nun Güneydoğu Avrupa'daki topraklarına kadar ilerleyerek geniş bir coğrafyaya yayıldı. Günümüzde Kıbrıs'taki Ermenilerin çoğunluğu, 1915-23 dönemlerinde gelenlerdir.[2]

Lefkoşa'daki Orta Çağa özgü geleneksel Ermeni yapıları 1974 tarihinden itibaren terk edildi.[4] Beşparmak Dağları'nda bulunan Surp Magar Manastırı, Kıbrıs Harekâtı sırasında terk edildi.[3] Ayrıca Limasol Bölgesi'ndeki Armenokhori köyünde büyük bir Ermeni nüfusu vardır.[5]

Politika

Latinler, Suriye ile Lübnan asıllı Maronitler ve Kıbrıslı Ermeniler özel azınlık statüsüne sahiptir.

Marios Karoyian (Yunanca: Μάριος Καρογιάν) 1961 doğumlu Ermeni asıllı Kıbrıslı politikacıdır ve 2006 senesinden itibaren Demokrat Parti'nin genel başkanıdır.[6] Son 2008 seçimleri sonucunda Dimitris Hristofyas Kıbrıs Cumhuriyeti devlet başkanı oldu, Karoyian ise Kıbrıs Temsilciler Meclisi başkanı olarak Kıbrıs'taki en yüksek ikinci siyasi pozisyona geldi (fiili olarak; Hukuki olarak başkan yardımcılığı'ndan sonra en üst makamdır fakat 1963 senesinden beri Kıbrıs Türkleri tarafından kullanılmadığından başkan yardımcılığı boştur).

Ermeni toplumu, Kıbrıs Temsilciler Meclisi'nde kendileri tarafından seçilen biri tarafından temsil edilirler.

Mahdessian Vartkes mevcut Kıbrıs Temsilciler Meclisindeki Ermeni temsilcidir.[7] 21 Mayıs 2006 tarihinde Kıbrıs Temsilciler Meclisine dindar Ermeni toplumu adayı olarak seçildi. Seçimde Mahdessian oyların yüzde 52.6 (899)'sını aldı, diğer aday Vahakn N. Atamian ise yüzde 47.4 (810) oy aldı.[8]

Eğitim

Ermeni okulları Lefkoşa, Larnaka ve Limasol'da özellikle bulunur ve bu şehirlerdeki Ermeni kiliselerinin etkin himayesi altındadır.[9]

Lefkoşa'da çok sayıda özel okul vardır, bunlar arasında Melkonian Educational Institution en bilinenleri arasındadır. Okul, Armenian General Benevolent Union (AGBU) adındaki kuruluşa aittir. Melkonian okulu uluslararası kuruluşlara üye olduğundan Ermeni öğrenciler, dünya üzerindeki büyük kültürel ve bilimsel etkinliklere katılabilmekteydi. Fakat mali ve finansal zorluklar nedeniyle Kıbrıs mahkemeleri tarafından kapatıldı.[9]

Din

Kıbrıs'ta altı adet Ermeni kilisesi vardır, dörttü Lefkoşa'da olmak üzere diğer ikisi Limassol ve Larnaka şehirlerindedir.[10]

Ermeni piskoposların bulunduğu ve ana kilise olan Sourp Asdvadzadzin Ermeni Apostolik Kilisesi, başkent Lefkoşa'da bulunmaktadır. Ayrıca Ermeni Apostolik Kilisesi (Larnaka'da) ve Sourp Kevork Ermeni Apostolik Kilisesi (Limassol'da) bulunmaktadır.[10]

Ayrıca Kuzey Kıbrıs'ta üç terkedilmiş kilise vardır, Antik Sourp Magar Manastırı dahil olmak üzere bu yapılar Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs Harekâtı'ndan sonra Ermeni toplumu tarafından kullanılamamıştır.[11] Tarihi Ermeni Protestan Kilisesi'nin içinde olduğu bu Ermeni kiliselerinde yenileme çalışmaları yapılmaktadır.

Kıbrıs'taki Ermeni Apostolik Kilisesi, Kilikya Kutsal Piskoposluğu ve Ermeni Apostolik Kilisesi'nin yetki alanına girmektedir.

Kıbrıslı Türklerin yönetimindeki kuzeyde Özel Ermeni Mezarlığı bulunur, fakat özel izin ile cenazeler oraya gömülebilmektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Introduction" (İngilizce). Hayem.org. 16 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  2. ^ a b "About Cyprus". hayem.org (İngilizce). 31 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  3. ^ a b c Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. ss. sf. 152. 
  4. ^ "Nicosia's Armenian quarter being returned to Armenian community of Cyprus". PanARMENIAN (İngilizce). 2 Nisan 2008. 19 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2008. 
  5. ^ "Armenians In Limassol". hayem.org (İngilizce). 31 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  6. ^ "Parliament President M.Garoyian:Leaving for Armenia" (İngilizce). Cyprusarmenians.com. 11 Haziran 2008. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  7. ^ "Current Representative of the Armenian Religious Group". Cyprusarmenians.com (İngilizce). 30 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 1 May 2006 he was elected Member of the House of Representatives standing as an Armenian Religious Group candidate... 
  8. ^ "Dr. Vahakn Atamyan" (İngilizce). Cyprusarmenians.com. 30 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  9. ^ a b "Nicosia, the principal cultural centre of the Armenian Cypriots" (İngilizce). Hayem.org. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  10. ^ a b "Armenian Churches in Cyprus" (İngilizce). Hayem.org. 21 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 
  11. ^ "St. Magar Monastery" (İngilizce). Hayem.org. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2009. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa</span> Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyetinin başkenti

Lefkoşa, Kıbrıs adasının ortasında yer alan, Kıbrıs Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti. Kıbrıs'ın en kalabalık kenti ve en önemli kültür, sanayi, ticaret ve ulaşım merkezidir. Lefkoşa, 35°10' kuzey, 33°21' doğuda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Larnaka</span> Kıbrısın güneydoğusunda bulunan bir kent

Larnaka, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin güneydoğusunda bulunan bir kent. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin Larnaka Bölgesi'nin merkezidir. Nüfusu 140.000 civarındadır.

<span class="mw-page-title-main">Limasol</span> Kıbrısta bir şehir

Limasol veya Leymosun, Kıbrıs'ta bir şehirdir. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Limasol kazasının merkezidir. Bir liman kenti olup, ekonomisinde turizm sektörü de rol oynamaktadır. Nüfusu 168.400'dür.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Ermeni Patrikhanesi</span>

İstanbul Ermeni Patrikhanesi, Osmanlı Devleti'nde yaşayan Ermenilerin ruhani ve dünyevi işlerini yönetmek üzere 1461'de Fatih Sultan Mehmed tarafından kurulmuş olan teşekküldür. Günümüzde Apostolik Kilisesi'ne (Gregoryen) mensup Türkiye Ermenilerinin dini önderliğini yapmaktadır. 1915 Ermeni Kırımı'ndan beri cemaatleri küçülmüştür. Patrikhane merkezi İstanbul'un (Kumkapı) semtinde bulunan Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi'dir.

Kıbrıs'ta bulunan futbol takımları listesi, Kıbrıs Cumhuriyeti'nde bulunan futbol takımlarının listelendiği maddedir. 2008-2009 sezonundaki verilere göre oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Kıbrısı</span> Birleşik Krallıkın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrısta kurduğu idare

Britanya Kıbrısı, Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idaredir.

<span class="mw-page-title-main">Mahdesyan Vartkes</span>

Mahdessian Vartkes Kıbrıslı Ermeni siyasetçi ve iş insanı.

Vahakn Atamyan Kıbrıslı Ermeni siyasetçi ve hekim.

Kıbrıs Marunileri veya Kıbrıs Maronitleri, Orta Çağ'da Levant'tan dinsel ve siyasi çatışmalar sebebiyle kaçarak, Kıbrıs'a yerleşen ve Maruni Kilisesi üyesi olan, günümüzde de varlıklarını devam ettiren topluluk. Ana dilleri Arapça olmak üzere Yunanca ile Türkçe de konuşmaktadırlar. İbadet ve ayinlerini Arapça olarak gerçekleştirirler. Doğu Katolik Kilisesi ve Batı Suriye Ayini'ne bağlı olmakla birlikte topluluk olarak Roma Katolik Kilisesi'ne mensupturlar.

Çakıllı Dere veya Yalya Deresi, Kıbrıs'ta bir dere. 88 kilometrelik bir uzunluğu olan dere, Kıbrıs'ın ikinci en uzun deresidir. Günümüzde pek akmamamaktadır. Trodos Dağları'nda, Machaeras dağ sırasından doğar, Mesarya Ovası'ndan akar ve denize ulaşamadan, Turunçlu köyü yakınlarında ikiye ayrılarak son bulur. Güneyinden geçtiği Turunçlu köyünü birkaç kez sel tehdidinde bırakmıştır. Dali köyünden ve Lefkoşa - Larnaka yolundan da akar ve Köprülü Göleti'nden de geçer. Adını bir iddiaya göre bugün Dali'nin bulunduğu yerde olan antik Idalion kentinden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yiğitler, Kıbrıs</span>

Yiğitler ya da Arçoz, de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Larnaka Bölgesi'nde, de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ın Lefkoşa ilçesinde bulunan bir köydür. 2006 yılı itibarı ile toplam nüfusu 319'dur. Köy, Lefkoşa'nın 32 km doğusundadır ve köyde 1917 yılında MÖ 6. yüzyıldan kalma altın bir gerdanlık bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kilisesi (Lefkoşa)</span>

Ermeni Apostolik Kilisesi, Lefkoşa'da, Ermeni Apostolik Kilisesi'ne inanların kullandığı bir kilise. Şehrin kuzey kesiminde kalmıştır. Arabahmet mahallesinde, Şehit Salahi Şevket Sokağı veya eski adıyla Victoria Sokağı'ndadır.

Silihtar Suyolu veya Silahtar Suyolu, Lefkoşa'da bir suyoluydu.

Günümüz Türkiye topraklarında bulunan Ermeni Apostolik, Katolik ve Evanjelik kiliseleri listesi;

<span class="mw-page-title-main">Temsilciler Meclisi (Kıbrıs Cumhuriyeti)</span> Güney Kıbrıs Rum Yönetiminin parlamentosu

Temsilciler Meclisi Kıbrıs Cumhuriyeti'nin parlamentosudur.

<span class="mw-page-title-main">Dzordzor Şapeli</span>

Dzordzor Şapeli veya Tzortzor Şapeli, İran'ın Batı Azerbaycan Eyaleti'nin Maku şehristanında, Zangmar Nehri üzerindeki Barun köyünde bulunan bir Ermeni manastırı ve kilisesidir.

<span class="mw-page-title-main">Naregli Krikor</span>

Surp Krikor Naregatsi ya da Narekli Kirkor, ilk büyük Ermeni şairlerinden olan keşiş, teolog ve mistiktir.

<span class="mw-page-title-main">Haydarpaşa, Lefkoşa</span> Lefkoşa mahallesi

Haydarpaşa Lefkoşa'da bir mahalle. İsmini Lefkoşa'nın Osmanlı fethi sırasında Osmanlı ordusunu yöneten 12 generalden biri olduğu söylenen Haydar Paşa'dan alır. Aynı adda bir cami de vardır. Her general bu fetih sırasında başka bir mahalleye gönderilmişti. Daha sonradan, bu mahalleler isimlerini oraya gönderilen generalin isminden aldı.

<span class="mw-page-title-main">Başkanlık Sarayı, Lefkoşa</span>

Başkanlık Sarayı Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaşkanının resmi konutu ve çalışma yeridir. Başkent Lefkoşa'nın merkezine yakın bir yerde bulunmaktadır ve çevresi kalın çam ormanıyla çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Nareg Ermeni Okulu</span>

Nareg Ermeni Okulu, ya da Limasol Ermeni Okulu olarak da bilininen okul, Limasol'da bulunmaktadır. 1972 yılından itibaren Aziz Naregli Krikor'un anısına Nareg ismiyle anılmaya başlandı. Limasol'un merkezinde, Vassilis Michaelides Caddesi 16 adresinde, Surp Kevork Kilisesi'nin yanında yer almaktadır. Mevcut bina 2006-2007 yılları arasında Kıbrıs Cumhuriyeti Eğitim ve Kültür Bakanlığı Teknik Hizmetleri tarafından inşa edilmiş ve 5 Kasım 2008'de dönemin Kıbrıs Cumhurbaşkanı Dimitris Hristofyas tarafından açılışı yapılmıştır.