İçeriğe atla

Kıbrıs'taki medreseler listesi

Küçük Medrese'nin çeşmesi

Kıbrıs'ta Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılmış on beş medrese bulunmaktaydı. Vakfıye defterlerine göre ise kayıtlı on bir tane medrese vardı.[1] Bu medreseler, lise düzeyinde eğitim vermekteydi.[2] Adadaki ilk medrese, 1573'te, Lefkoşa'da inşa edilen Büyük Medrese'dir.[3] Yine Lefkoşa'da bulunan Küçük Medrese ise, ondan beş yıl sonra inşa edilmiştir.[4] On iki medresenin sadece sekizi İngiliz dönemine kadar eğitimine devam edebilmiştir.[3]

On beş medreseden dokuzu, sadece Türkiye tarafından tanınmakta olan Kuzey Kıbrıs'ta, beşi ise adanın güney kesiminde bulunmaktadır. Birinin ise nerede bulunduğuna dair bilgiye ulaşılamamıştır. En fazla medrese olan yerleşim yeri yedi medreseyle Lefkoşa iken, onu iki medrese ile Baf izlemektedir. Gazimağusa, Larnaka, Limasol, Peristerona ve Lefke'de de birer medrese bulunmaktadır.[4][5]

Adada, Osmanlılar döneminde medrese eğitimi çok üst düzeydeydi. A. Süha adlı araştırmacıya göre; bu dönemde Kıbrıs'taki medreseler, Anadolu'nun güney kesiminden öğrenci çekmekteydiler. Öğrenci gönderen şehirlerin başında Mersin, Anamur, Antalya ve Adana gelmekteydi. 16. yüzyıldan sonra bu eğitim türü Osmanlı gerenelinde olduğu gibi adada da zayıflamaya başlamıştır.[6] Önceleri, bir kanunla kapatılmaları yasaklanmıştır.[1] Daha sonra, Osmanlı döneminin sonlarında ve İngiliz hakimiyetinde bu eğitim daha da zayıflamış ve 1939-40 eğitim-öğretim sezonunda sona ermiştir.[5] Eğitim vermekte olan son medrese olan Büyük Medrese, 1936 yılında yıkılmıştır; fakat eğitim bir süre daha devam etmiştir. 1931 yılında söz konusu medresenin yıkılıp tekrar yapılacağı haberleri üzerine, bazı ada sakinleri medreselere karşı çıkmıştır.[7] Günümüzde ise medreselerin çoğu harap durumdadır.

Medreseler

Bazı medreselerin yapılış tarihlerine ilişkin farklı kaynaklar farklı tarihler vermektedir. Böyle olan yapılış tarihleri, "/" işaretiyle belirtilmiştir.

Medrese Diğer adları İnşa tarihi Yer Bağışçı Notlar
Büyük Medrese1573 Lefkoşaİsmail Ağa [4]
Küçük Medrese 1578 Lefkoşa Bilinmiyor[4][8]
Pirpaşa Medresesi Piri Mehmet Paşa Medresesi 1580-1584 LefkePirpaşa/Mehmet Paşa[Not 1][4][9]
Küçük Ayasofya Medresesi 1640 Lefkoşa Saadettinzde Müftü Ahmed Efendi [10]
Baf Medresesi 1688 BafMahmut Bey Ebu Bekir [4]
Saray Önü Medresesi Sarayönü Medresesi 1748 Lefkoşa Bekir Paşa [4][10]
Arap Ahmet Medresesi Arap Ahmet Paşa Medresesi
Hamidiye Medresesi
Arab Ahmed Medresesi 		1764/1782 Lefkoşa Şeraibzade Osman Efendi [5][11][12]
Sezaizade Medresesi 1791 Lefkoşa Hacı Osman [10]
İskele Medresesi 1816/1826 LarnakaHacı İbrahim Ağa [4][13]
Ahmed Reşit Medresesi 1820 Bilinmiyor[10]
Kutup Osman Medresesi Mağusa Medresesi 1826 GazimağusaSeyit Mehmet Ağa [5][14]
Laleli Medrese 1827 Lefkoşa Muhassıl (Kıbrıs Valisi) Ali Ruhi Efendi [5]
Limasol Medresesi Köprülü Medresesi 1825/1829[13]LimasolKöprülü Hacı İbrahim Ağa [12]
Baf Medresesi Hoca İbrahim Medresesi 1850 Baf Hoca İbrahim Sıdık [4][12]
Peristerona Medresesi1837/1875 PeristeronaBilinmiyor[4][15]

Günümüzdeki durumları

Günümüzde bazı medreseler harap durumdadır. Lefkoşa'daki Büyük Medrese, 1936 yılındaki yıkılışı ve birkaç yıl sonraki tamamen terkinin ardından harap durumdadır ve sadece kalıntıları kalmıştır. Bunun dışında çeşmesi ayaktadır.[16] Küçük Medrese'nin de sadece kalıntıları ve çeşmesi günümüze ulaşabilmiştir.[8]

Peristerona Medresesi de harap haldedir.[15] Pirpaşa Medresesi'nin günümüze sadece kalıntıları ulaşabilmiştir. Yapıldıktan hemen sonra, 1584'te harap olan medrese, 1825'te tamir edilse de zamanla tekrar harap olmuştur.[17]

Ekonomi ve mülkiyet

Ali Ruhi Efendi Çeşmesi'nden bir görüntü

Tüm medreseler Vakıflar İdaresi'ne (Evkaf) bağlıydı. Medreselerin yapımı ve öğrencilerin okutulması için gerekli olan para ise bağışçılar tarafından karşılanmaktaydı.[4]

1927-1938 yılları arasında tutulan kayıtlarda, Hamidiye (Arap Ahmet) Medresesi, Büyük Medrese ve Küçük Medrese'nin vakıflarının bulunduğu görülmüştür.[18] Cami himayesinde olanlar ve faal olmayanların kaydı tutulmamıştır. Bu dönemde, vakıfların gömlek, belge ve varak adedi aşağıdaki gibidir.[18] Burada gömlek sözcüğü "dosya kartonu"[19] gibi bir anlamda, varak sözcüğü ise "yazılı kâğıt, varaka"[20] anlamında kullanılmıştır.

MedreseGömlek sayısıBelge SayısıVarak sayısı
Büyük Medrese28 38 38
Küçük Medrese 7 9 9
Hamidiye (Arap Ahmet) Medresesi 13 19 19

Medrese çeşmeleri

Büyük Medrese ve Küçük Medrese'de yapılmış çeşmeler bulunmaktadır. İki medreseden de geriye kalan tek harap olmamış yapı çeşmeleridir. Çeşmeler medreselerin su ihtiyacını karşılamak için yapılmaktaydı. Küçük Medrese'nin çeşmesinin adı "Ali Ruhi Efendi Çeşmesi"dir. Bu çeşme, bir zamanlar medresenin içinde olup, şu an medresenin yıkılmasıyla açıkta kalmış bir haldedir.[21] Büyük Medrese Çeşmesi ise, 1828 tarihinde eklenmiş olup, medrese avlusundaydı. Günümüzde çimentoyla bilinçsizce onarıldığı için özgünlüğünü kaybetmiştir.[22]

Medreseler ve camiler

Adada medreseler ilk önce camilerden bağımsız olarak inşa ediliyordu. Daha sonra camilerin himayesinde medreseler artmaya başladı.[3] Günümüzde, camiler ile aynı adı taşıyan medreseler bulunmaktadır. Peristerona Camii ile Peristerona Medresesi,[15][23] Pir Paşa Camii ile Pirpaşa Medresesi[24] bunlardan birkaçını oluşturmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b Atalay, Talip. "Geçmişten Günümüze Kıbrıs" (Türkçe)
  2. ^ Alasya, Halil Fikret (1964). Kıbrıs tarihi ve Kıbrısta türk eserleri. s. 102. 
  3. ^ a b c Cicioğlu, Hasan (1983). "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Eğitim" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k Gazioğlu, Ahmet C. (1990). The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878). K. Rüstem. s. 198. 
  5. ^ a b c d e Gazioğlu, Ahmet C. (1990). The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878). K. Rüstem. s. 199. 
  6. ^ "Medrese". Eğitim Ansiklopedisi. 1962. s. 333. 
  7. ^ Maviş, Burak. "Zorunlu Din Eğitimi ve Kur'an Kursları". Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. []
  8. ^ a b Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Küçük Medrese". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 223. 
  9. ^ "Piri Mehmet Paşa Camii". Yeni Düzen. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010. []
  10. ^ a b c d Özgüven, Burcu. "From the Ottoman Province to the Colony: Late Ottoman Educational Buildings in Nicosia" (PDF). jfa.arch.metu.edu.tr. 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Eylül 2010. 
  11. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Arap Ahmet Paşa Medresesi". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 28. 
  12. ^ a b c Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Medreseler". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 256. 
  13. ^ a b Beratlı, Nazım (1999). Kıbrıslı Türklerin tarihi, 3. cilt. Galeri Kültür yayınları. s. 226. 
  14. ^ "Kıbrıs'taki İslam Eserleri". KKTC Dışişleri Bakanlığı. 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2010. 
  15. ^ a b c Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Peristerona Medresesi". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 294. 
  16. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Büyük Medrese". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 69. 
  17. ^ Küçük, Cengiz. "Lefke-6". Kıbrıs.net - Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği. 12 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010. 
  18. ^ a b "Vakıf Dosyaları Kataloğu" (PDF). arsiv.kamunet.net. 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010. 
  19. ^ "Büyük Türkçe Sözlük - gömlek". Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010. []
  20. ^ "Büyük Türkçe Sözlük - varak". Türk Dil Kurumu. 6 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2010. 
  21. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Ali Ruhi Efendi Çeşmesi". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 24. 
  22. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Büyük Medrese Çeşmesi". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. I. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 69. 
  23. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Peristerona Camii". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 294. 
  24. ^ Hakeri, Bener Hakkı (1992). "Pir Paşa Camii". Kıbrıs Türk Ansiklopedisi. II. Kıbrıs Gazetesi Yayınları. s. 298. 

Notlar

  1. ^ Bazı kaynaklara göre medrese Kıbrıs beylerbeyi Pirpaşa tarafından yapılmıştır. Bazı kaynaklara göre Pirpaşa, medreseyi yaptıran Baf sancaktarı Mehmet Paşa'nın dedesidir.

Konuyla ilgili yayınlar

  • Süha, Ali (1971). Kıbrıs'ta Türk Maarifi. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. 
  • Alasya, H. F. (1966). Kıbrıs'ta Eğitim Müesseselerinin Son Durumu. Türk Kültürü. 
  • Alasya, H. F. (1963). Kıbrıs'taki Türk Eğitim Müesseseleri. Türk Kültürü. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güzelyurt (ilçe)</span> Kuzey Kıbrıs ilçesi

Güzelyurt, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin altı ilçesinden biri. Yönetim merkezi Güzelyurt'tur. Yüzölçümü 381 kilometrekaredir.

<span class="mw-page-title-main">Taşköy, Lefke</span>

Taşköy veya Petre, fiilen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefke ilçesinde, hukuken Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa kazasında bulunan bir köydür. Geçmişte Rum ve Türk nüfusu barındıran bir köy olan Taşköy, günümüzde terk edilmiştir. Köy, Birleşmiş Milletler'in kontrolündeki Yeşil Hat'ın hemen kuzeyinde bulunur. Köyün kendisi askeri bölge olup Çamlıköy, Doğancı ve Taşpınar'dan olan üç girişi de kapalıdır. Tarlaları sulak olan köyün kuzeydeki arazileri zeytinliktir.

Semih Sait Umar, Kıbrıs Türkü yazar.

Güzelyurt Eğitim ve Öğretim Çiftliği, sadece Türkiye tarafından tanınan Kuzey Kıbrıs devletine ait olan, Güzelyurt yakınlarındaki bir çiftlik. Yaklaşık bir kilometrekarelik alanı vardır. 1974 yılının öncesinde yapılmıştır.

Hasan Tahsin veya Kör Tahsin, Kıbrıs Türkü şair. Rumeli Kazaskerliği de yapmıştır. Ünlü hattatlardan dersler almıştır. Nakibüleşraf olduğu yönünde bilgiler de bulunmaktadır. 1860 yılında ölen Hasan Tahsin'in mezarı, Eyüpsultan'da bulunur.

Araplar Camii veya kilise iken Stavru Misiriku Şapeli, Lefkoşa'da bir cami. Tek bir minaresi bulunur. 1570'lerden önce yapılmış Stavru Misiriku Şapeli'nin camiye çevrilmiş halidir. Kıbrıs'ın fethinden kısa süre sonra camiye çevrilmiştir. Surlariçi bölgesinde, Faneromeni Kilisesi'nin doğusunda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bener Hakkı Hakeri</span>

Bener Hakkı Hakeri, Kıbrıslı Türk gazeteci, araştırmacı, tarihçi, şair ve yazar.

Büyük Medrese, Lefkoşa'da bulunan bir medreseydi. 1573-1936 yılları arasında var oldu.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Medrese</span>

Küçük Medrese, Lefkoşa'da yer alan, günümüzde tamamen yıkılmış bulunan bir medrese. Konumu Selimiye Meydanı'nın kuzeyinde, Kadı Menteş Konağı ile Küçük Medrese Sokak arasındaydı. 1579-80 yılında inşa edilmiştir.

Arap Ahmet Medresesi, Hamidiye Medresesi, Arap Ahmet Paşa Medresesi veya Arabahmet Medresesi, Lefkoşa'da bir medrese. Yapılış ve kullanıma giriş tarihi kaynaktan kaynağa farklılık gösterir. Bu tarih bazı kaynaklarda 1764, bazı kaynaklarda ise 1782 olarak geçer. Bağışçısı Şeraibzade Osman Efendi'dir. 1927-1938 yılları arasında yapılan kayıtlarda, etkin olduğu ve bir vakfının bulunduğu kaydedilmiştir. Bu vakfın o dönemde on üç gömleği, on dokuzar belge ve varağı bulunmaktaydı.

Peristerona Medresesi, Kıbrıs'ın Peristerona köyünde bir medrese. Yapılıp kullanıma açılma tarihi kaynaktan kaynağa farklılık gösterir. Kimi kaynaklarda bu tarih 1837 olarak belirtilse de kimi kaynaklarda bu tarih 1875 olarak geçmektedir. Bağışçısının kim olduğu bilinmemektedir. Günümüzde harap haldedir. Esas olarak bir avlu etrafında sıralanan odalardan oluşmaktadır.

Kanlı Mescit, Lefkoşa'da bir mescit. Kuzeybatı ve batı yönlerinde iki kapısı bulunur. Pençizade Sokağı ile Tanzimat Sokağı'nın birleştiği yerdedir. Enine dikdörtgen şeklinde, kuzey-güney doğrultusundadır. Ahşap bir çatısı bulunur. Binayı esas olarak iki kemer taşır. Sade bir mihrabı bulunur. Beş penceresi vardır.

Lefkoşa'da, on bir tane burç ve üç tane kapı bulunur.

Şehitler, Kuzey Kıbrıs'ın Gazimağusa ilçesinde Muratağa, Sandallar ve Atlılar Katliamı'nda köylülerinin çoğunluğu katledilmiş olan Muratağa, Sandallar ve Atlılar bölgesine verilen isim. Kıbrıs'in Türkler tarafından çıkarılan haritalarında bu üç köyün üzerinde "Şehitler" yazmaktadır. Bazen "Şehit köyleri" olarak da geçer. Bölgede iki tane şehitlik bulunmaktadır. Atlılar köyündeki tabelalarda "Şehitler" adı da geçmektedir ve anayolda da bu adla bir tabela yer altaktaydı. Resmi kaynaklarda köyler ayrı ayrı geçmektedir. Buna rağmen, tarımsal araştırmalarda, üç köy "Şehitler" adıyla temsil edilmektedir ve Gazimağusa A bölgesine bağlıdır. Tarımsal araştırmalara katılan arazi miktarı 8.54 kilometrekaredir. Bunun 6.882 kilometrekaresi tarımsal arazi, 1.456 kilometrekaresi hali-mera arazisi ve 0.202 kilometrekaresi kullanılmayan arazi olup bölgede ormanlık alan bulunmamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sultan II. Mahmut Kütüphanesi</span>

Sultan Mahmut Kütüphanesi, Lefkoşa'da bir kütüphane. Selimiye Camii'nin doğusunda bulunur. II. Mahmud döneminde Kıbrıs Valisi olan Ali Ruhi tarafından 1829 yılında yaptırıldı.

Taşkınköy, Lefkoşa'da bir bölge.

Nazif Süleyman Ebeoğlu, Kıbrıs Türkü yazar ve şair.

<span class="mw-page-title-main">Kalavaç</span>

Kalavaç, de jure olarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin Lefkoşa Kazası'nda, de facto olarak ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Lefkoşa İlçesi'nde bulunan bir köydür. 2006 yılı itibarı ile toplam nüfusu 248'dir.

Erol Refikoğlu, Kıbrıslı Türk bir sanatçıdır. 1980 yılında kurulan Lefkoşa Belediye Tiyatrosu'nun Osman Alkaş, Işın Cem ve Yaşar Ersoy ile birlikte kurucularındandır. Gölgeler ve Suretler filminde rol almıştır. 1969 yılında başladığı tiyatroculuk kariyerinde yüzden fazla oyunda oynamıştır. Seramik alanında bir sergi açmıştır. "Sade Suya Öyküler" adında bir anı kitabı da yazmıştır. Bunların yanı sıra karikatür alanında çalışmalar yapmış, radyoda bir süre müzik programları yapmıştır.

Es-Seyyid Mehmed Emin Efendi, bir Osmanlı devlet adamıydı. Bulunduğu bilinen görevler aşağıdakilerdir:


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.