İçeriğe atla

Kürt müziği

Makale serilerinden
21 saçaklı Mezopotamya güneşi)
Halk
Popülasyon
Tarih
  • Kürt Tarihi
Kültür
Orta Çağ
Modern Tarih
Dil
Din
Kürt geleneksel giyiminde Kamkarlar. Kamkarlar Kürt müziğinde ünlü bir gruptur.

Kürt Müziği (Kürtçe: Mûzîka Kurdî), Kürt dillerinde yapılan müzikleri ifade eder.[1][2] Kürt müziğinin ilk çalışması, ünlü Ermeni rahip ve besteci Gomidas Vartabed tarafından 1903'te[3] topladığı on iki Kürt melodisinden oluşan "Chansons kurdes transcrites par le pere Komitas" adlı eseridir.[4] Etnik Ermeni Karapetê Xaço, 20. yüzyıl boyunca birçok geleneksel Kürtçe melodiyi kaydederek ve icra ederek korudu.[5] 1909'da Bilgin İsya Joseph, Yezidilerin müzik pratiğini, müzisyen benzeri kawâl figürleri ve azınlık tarafından kullanılan enstrümanlar da dahil olmak üzere belgelediği "Yezidi çalışmaları" adlı eserini yayınladı.[6]

Kürt müziği, Bağdat'taki müzik şirketlerinin Kürt sanatçıların şarkılarını kaydetmeye başladığı 1920'lerin sonlarında fonograflarda yer aldı.[7] Vokallere ikincil olmasına rağmen, Kürtler geleneksel müzikte birçok enstrüman kullanıyorlar.[8] Müzik aletleri arasında tembûr, bağlama, qernête, duduk, kaval, uzun flüt (şimşal),[9] kemenche,[10] obua (zirne) ve davul (dahol) bulunur.

Kürt Müziğinde Kullanılan Enstrümanlar

İran Kürtleri

İran Kürtleri'nin müziği İran müziğini etkilemiştir. Genelde Def ile Tambur kullanılır. Özellikle Ehli Hak (Yarsan) Kürtleri'nin dini ibadethanelerinde tambur eşliğinde müzik yolu ile ilahiler söylenir. Yarsan müziğinde 72 makam vardir. İran Cumhurbaşkanı Humeyni İran'ın müzik başkentinin bir Kürt şehri olan Sinne (Senendec) olduğunu söylemiştir.[11] İran'ın öne çıkan çokça Kürt müzisyeni vardir..

Kayhan Kalhor

İran Kürt Müziğinde Öne Çıkanlar

Türkiye Kürtleri

Kürtçe müziğin yasak olduğu dönemlerde Kürt kökenli sanatçılar Türkçe eser vermekteydi. Kürtçenin legalleşmesiyle beraber Kürtçe eser veren çok sayıda Kürt sanatçı yetişti.

Türkiye Kürt Müziğinin Öne Çıkanları

Irak Kürtleri

Irak Kürt Müziğinde Öne Çıkanlar

Suriye Kürtleri

Suriye Kürt Müziğinde Öne çıkanlar

Galeri

Kaynakça

  1. ^ Robert F. Reigle (2013). "A brief history of Kurdish music recordings in Turkey". Hellenic Journal of Music Education, and Culture. 4 (2). ISSN 1792-2518. 
  2. ^ Lewkowitz, Joshua (30 Mayıs 2019). "Who are the heroes, hustlers and innovators of Kurdish wedding music?". Al-Monitor (İngilizce). 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  3. ^ Sylvia Angelique Alajaji (2015). Music and the Armenian diaspora : searching for home in exile. Indiana University Press. s. 168. ISBN 0253017769. 
  4. ^ Komitas (1903). "Mélodies kurdes recueillies par Archimandrite Comitas" (PDF) (Ermenice). 18 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Temmuz 2019. 
  5. ^ Salih Kevirbirı̂ (2002). Karapetê Xaço: bir çiǧliǧin yüzyılı. Sı̂ Yayınları. 
  6. ^ Mohammad Ali Merati (2015). "Les formes fondamentales de la musique kurde d'Iran et d'Irak : hore, siâw-çamane, danses, maqâm" (PDF). Milieux cultures et sociétés du passé et du présent (Fransızca). L'Université Paris Nanterre. 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Temmuz 2019. 
  7. ^ Tony Langlois (2011). Non-Western Popular Music. Ashgate: Farnham. ISBN 9780754629849. 
  8. ^ Dorian, Frederick; Duane, Orla; McConnachie, James (1999). World Music: Africa, Europe and the Middle East (İngilizce). Rough Guides. ss. 249. ISBN 9781858286358. 
  9. ^ Alak K. Ardalan (2015). The Black Desert. ISBN 9781504939911. 
  10. ^ Eliot Bates (2016). Digital Tradition: Arrangement and Labor in Istanbul's Recording Studio Culture. s. 289. ISBN 9780190215767. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2015. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Uzun</span> Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun, Kürt yazar.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan</span> Orta Doğuda Kürtlerin yoğunlukta olduğu bölgelerin genel adı

Kürdistan Kafkaslar'ın güneyi ve Orta Doğu'da, Ermenistan, Irak, İran, Suriye ve Türkiye'ye ait toprakların bir kısmını kapsayan jeokültürel bölge. Siyasi bakımdan özerk, federal bir bölge olarak uluslararası resmî tanınmaya sahip olan tek bölge Irak'ın Kürdistan Bölgesel Yönetimi'dir. Bölgenin kuzeybatı İran’a karşılık gelen kısmı Kürdistan adıyla eyalet statüsündedir. Ayrıca Suriye'de de Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi tek taraflı olarak ilan edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mahabad Cumhuriyeti</span> 1946da kurulmuş tanınmayan Kürt devleti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">Ali Ekber Muradi</span>

Ali Ekber Muradi, Kürt kökenli Yarsani İranlı müzisyen ve besteci. Batı İran'da Kermanşah şehrinde doğdu. Küçük yaşta müziğe başlayan Muradi, Mirza Seyyid Ali Kafaşyan, Kaki Allah Morad Hamidî ve Seyyid Veli Hüseynî gibi Kürt müzik üstatlarının gözetiminde Kürt müzik makamları ve Kürt tamburu öğrenimi gördü. İlk resitalini 1971'de Kermanşah'ta verdi. 1981'de, şarkıcı Şehram Nazırî'yle birlikte çalışarak, Avrupa ve Kuzey Amerika'da sahne aldı. Kürt sufizminde kutsal sayılan tambur konusunda ustadır. New York, San Francisco ve Londra'da sahne almıştır. 30 Eylül 2006'da, San Francisco Dünya Müzik Festivali'nde "Voices of Kurdistan" isimli bir resital sunmuştur. Erdal Erzincan ve Ulaş Özdemir ile de turneler düzenlemiştir. Bir İngiliz müzik dergisi tarafından dünyadaki en iyi müzisyenlerinden elli birinci olarak seçilmiştir.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İhsan Nuri</span> Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanı ve Ağrı ayaklanmalarının lideri

İhsan Nuri Paşa, Hoybun Cemiyetinin liderlerinden olup Ağrı ayaklanmalarını yönetmiş Kürt asker ve politikacı. Halk arasında Ararat Kartalı olarak da bilinir. Hoybun tarafından Kürt Silahlı Kuvvetleri genel komutanlığına atanarak Ağrı ayaklanmalarının başına geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ciwan Haco</span> Kürt Sanatçı

Ciwan Haco, Kürt şarkıcı ve söz yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pervin Chakar</span> Kürt opera sanatçısı

Pervin Chakar, Kürt kökenli Türk opera sanatçısı (soprano).

<span class="mw-page-title-main">Yekta Uzunoğlu</span> kürt yazar

Yekta Uzunoğlu, yazar, doktor, çevirmen ve girişimci.

Kürtler listesi, belli kategorilerde hazırlanmış, Türkçe Vikipedi'de maddesi yazılan Kürtleri içermektedir.

Egîdê Cimo Mîrê Bilurê olarak da tanınan kaval sanatçısı. 1918 yılında Van'dan Ermenistan'a göç eden bir ailenin çocuğu olan Cimo, 8 yaşındayken ilk kavalını yaparak müziğe başladı. Daha sonra mey, zurna ve diğer enstrümanları da kullandı. 1955'te Erivan Radyosunun Kürtçe bölümünde müzisyen olarak çalışmaya başladı ve 1990'lara kadar arasında Şeroyê Biro, Karapetê Xaço, Efroye Esed, Aslıka Kadır, Aram Tigran gibi dengbêjlerin de olduğu pek çok müzisyene eşlik etti. Radyo çalışmalarının yanı sıra bir gece okulu olan Romanos Melikyan Müzik Enstitüsü'nde (Kulize) okudu ve 1967'de müzik yüksekokul diploması aldı. Egîdê Cimo, uzun yıllar yaşadığı Erivan'da öldü.

Nizamettin Ariç, Kürt müzisyen ve sinemacı. Geleneksel Kürt ezgilerini yeniden yorumlayan Ariç, "dengbêjlik geleneği ile süregelmiş Kürt müziğinin Batılı bir tarzda dinlenmesini sağlamıştır". Feqiya Teyra mahlasını kullanmıştır.

Ermenistan Devlet Radyosu, Ermenistan'ın başkenti Erivan'da 1955'ten beri yayın yapan radyo kanalı.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Hani Mojtahedy, Kürt şarkıcı-şarkı yazarıdır. Geleneksel Fars müziğini ve Kürt şarkı sözlerini, çağdaşlaştırarak, birleştirmesiyle tanınır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.