İçeriğe atla

Kürt isyanları zaman çizelgesi

Bu zaman çizelgesi Kürt isyanlarını içermektedir.

Ad Tarih Liderler Bölge
Abbasilere karşı Ezidi Ayaklanması 838-841[1]Mîr Ceferê Dasnî[1] Musul
Safevilere karşı Ezidi Ayaklanması[2]1506–1510 Şer Şarim Safevî Devleti
Dimdim Kuşatması [3]1609–1610 Emirhan Lepzerin Safevî Devleti
Bacalan Ayaklanması[4]1775 Zend Hanedanı
Babanzade Abdurrahman Paşa İsyanı1806-1808 Babanzade Abdurrahman Paşa Osmanlı İmparatorluğu Süleymaniye
Babanzade Ahmet Paşa İsyanı 1812 Babanzade Ahmet Paşa Osmanlı İmparatorluğu Süleymaniye
Zaza İsyanları1820 Türkiye Diyarbakır
Yezidi İsyanı 1830-1833 Osmanlı İmparatorluğu Revanduz, Hakkâri
Kör Mehmet Paşa İsyanı 1830-1833 Kör Mehmet Paşa Osmanlı İmparatorluğu Erbil, Musul, Şirvan
Şerefhan İsyanı 1831 Türkiye Bitlis
Mir Muhammed İsyanı1833-1837 Mir Muhammed Osmanlı İmparatorluğu
1. Han Mahmud İsyanı 1838 Han MahmudOsmanlı İmparatorluğu
Said Bey İsyanı 1838 Said Bey Osmanlı İmparatorluğu
Garzan İsyanı 1839 Osmanlı İmparatorluğu Diyarbakır
2. Han Mahmud İsyanı 1842-1847 Osmanlı İmparatorluğu
Bedirhan İsyanı 1843-1847 Bedirhan BeyOsmanlı İmparatorluğu Erzincan
Yezdanşir İsyanı 1855 Yezdanşir Osmanlı İmparatorluğu Bitlis
Bedirhan Osman Paşa İsyanı 1877-1878 Bedirhan Osman Paşa Osmanlı İmparatorluğu Cizre ve Midyat
Şeyh Ubeydullah Nehri İsyanı 1878-1881 Şeyh Ubeydullah NehriOsmanlı İmparatorluğu Botan, Erdelan
Emin Ali Bedirhan İsyanı 1889 Emin Ali BedirhanOsmanlı İmparatorluğu Erzincan
Bitlis Ayaklanması1907 Osmanlı İmparatorluğu Bitlis
Bedirhani Halil ve Ali Remo İsyanı 1912 Osmanlı İmparatorluğu Mardin
Molla Selim ve Şeyh Şehabettin İsyanı 1913-1914 Osmanlı İmparatorluğu Bitlis
Bitlis Ayaklanması1914 Molla Selim Osmanlı İmparatorluğu Bitlis
Simko İsyanı 1919-1922 Simko
Ali Batı İsyanı 11 Mayıs 1919 Ali Batı Osmanlı İmparatorluğu Nusaybin
Şeyh Mahmut Berzenci İsyanı 21 Mayıs 1919 Mahmut Berzenci Osmanlı İmparatorluğu Süleymaniye
Koçgiri İsyanı6 Mart 1921 Alişan, Alişir, Nuri DersimiTürkiye Sivas, Erzincan
Beytüşşebab İsyanı4 Eylül 1924 Ali Rıza, İhsan NuriTürkiye Beytüşşebab
Şeyh Said İsyanı13 Şubat-30 Mayıs 1925 Şeyh SaidTürkiye Diyarbakır
Nehri İsyanı 10 Haziran 1925 Türkiye
Reşkotan ve Raman Tedip Harekâtı 7 Ağustos-23 Ağustos 1925 Türkiye Batman
Seyit Taha ve Seyit Abdullah İsyanları 1925 Türkiye Şemdinli
Jilyan İsyanı 1926 Türkiye Siirt
Eruhlu Yakup Ağa İsyanı 1926 Türkiye Pervari
Güyan İsyanı 1926 Türkiye Siirt
Birinci Ağrı Harekâtı16 Mayıs-17 Haziran 1926 Türkiye
Koçuşağı İsyanı 1926 Türkiye Silvan
Hazro İsyanı 21 Ocak 1926 Türkiye Diyarbakır
Mutki İsyanı 26 Mayıs-25 Ağustos 1927 Türkiye Mutki
İkinci Ağrı Harekâtı13-20 Eylül 1927 Türkiye
Bicar Tenkil Harekâtı 7 Ekim-Kasım 17 1927 Irak Bicar
Resul İsyanı 22 Mayıs-3 Ağustos 1929 Türkiye
Tendürek Harekâtı 14-27 Eylül 1929 Türkiye Tendürek
Savur Tenkil Harekâtı 20 Mayıs-9 Haziran 1930 Türkiye Savur
Zeylan İsyanı 20 Haziran-Eylül 1930 Türkiye Zeylan
Tutaklı Ali Can İsyanı7 Temmuz 1930 Tutaklı Ali Can, Seyit Han Türkiye Tutak
Oramar Ayaklanması16 Temmuz-10 Ekim 1930 Ahmed BarzaniTürkiye Hakkâri
Üçüncü Ağrı Harekâtı7-14 Eylül 1930 Türkiye Ağrı Dağı
Şeyh Mahmut Berzenci İsyanı Eylül 1930 Mahmut Berzenci Irak
Şeyh Ahmed Barzani İsyanı Kasım 1931 Şeyh Ahmed Barzani Irak
Buban Aşireti İsyanı 1934 Türkiye Mutki
Abdurrahman İsyanı 1935 Türkiye Siirt
Abdulkuddüs İsyanı 1935 Türkiye Siirt
Sason İsyanı1935 Türkiye Siirt
Dersim İsyanı[5]1937 Seyit RızaTürkiye Tunceli

Kaynakça

  1. ^ a b M. Th. Houtsma, 1993, E. J. Brill's First Encyclopaedia of Islam, 1913-1936: Volume 4 - Page 1136, Brill
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2015. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2015. 
  4. ^ [1] 16 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p.533.
  5. ^ "Bugüne kadar kaç Kürt isyanı oldu?". Hürriyet. 3 Ocak 2008. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Pirinççizade Feyzi Bey</span> Osmanlı ve Türk siyasetçi

Pirinççizade Feyzi Bey, Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ı ve TBMM'de toplam dört dönem milletvekilliği yapmış, ayrıca üç ayrı dönemde Bayındırlık Bakanlığı'nı yürütmüş Kürt asıllı Türk siyaset adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed-i Hânî</span> Kürt edebiyatçı ve astronom

Ahmed-i Hani, 17. yüzyıl'da yaşamış Kürt edebiyatçı, astronom, şair, tarihçi ve İslam alimi.

<span class="mw-page-title-main">Peşmerge</span> Irak Kürdistanının askerî gücü

Peşmerge, Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin askerî gücüdür. Irak Anayasası'na göre Peşmerge, güvenlik yan kuruluşlarıyla birlikte Kürdistan Bölgesi'nin güvenliğinden sorumludur. Peşmerge'ye bağlı kuruluşlar arasında Asayiş, Parastin u Zanyarî ve Zeravani bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Şimşek</span> Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanı

Mehmet Şimşek, Kürt asıllı Türk ekonomist ve siyasetçi. Mevcut Türkiye hazine ve maliye bakanıdır. 2009-2015 yılları arasındaki görevinin ardından 2023 yılında bu göreve tekrar atandı.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kürdistan</span>

Doğu Kürdistan veya İran Kürdistanı, Kürdistan'ın İran'da kalan kısmına verilen ismidir. İran Kürdistan'ında bulunan başlıca bölgeler; Kürdistan, Kirmanşah, Batı Azerbaycan, İlam ve Hemedan eyaletleridir.

Feqîyê Teyran veya Fakî-yi Tayran, asıl adı Muhammed olan Kürt şair, masal ve destan yazarı. En önemli eseri Hespê Reş'tir. Bu eser 1965'te Moskova’da Kürtçe-Rusça olarak yayınlandı. Feqîyê Teyran Kürtçede kuşların öğrencisi anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye-PKK çatışması</span> PKK ve TSK arasında 1984ten beri süren savaş

Türkiye-PKK çatışması, PKK ve Türk Silahlı Kuvvetleri arasında örgütün 1978'de yılında kurulması ile beraber başlayan ve hâlen devam eden çatışmaları kapsamaktadır. 1984 yılına kadar küçük ölçekli silahlı çatışmalar yaşanmışsa da Türk güvenlik güçleri ve PKK mensupları arasındaki topyekün silahlı mücadele 1984 yılında PKK'nın gerçekleştirdiği Eruh ve Şemdinli saldırıları ile başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Selahattin Demirtaş</span> kürt siyasetçi ve avukat

Selahattin Demirtaş, Türk avukat, siyasetçi ve yazardır. 22 Haziran 2014'te seçildiği Halkların Demokratik Partisi eş genel başkanlığı görevini 11 Şubat 2018'e kadar yürütmüştür. 4 Kasım 2016'dan beri Edirne F Tipi Cezaevi'nde tutukludur.

<span class="mw-page-title-main">Suriye Kürdistanı çatışmaları</span> Kuzey Suriyede askeri ve siyasi çatışma

Rojava Savaşı ya da Suriye Kürdistanı Çatışmaları, Suriye'nin kuzeyindeki taraflar arasındaki çatışmaları kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hür Dava Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Hür Dava Partisi resmi kısaltmasıyla HÜDA PAR, 19 Aralık 2012 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Simgesi, açık vaziyette bir kitap ve arkasından doğmakta olan güneştir. TBMM'de 4 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Halkların Demokratik Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Halkların Demokratik Partisi, 15 Ekim 2012 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "HDP" şeklindedir. Simgesi gövde bölümü iki adet elden oluşan ağaç tasviridir. Eş genel başkanları Cahit Kırkkazak ve Sultan Özcan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Revvâdîler</span> Azerbaycanda kurulmuş Müslüman bir hanedanlık

Revvadiler, 1071-955 yılları arasında Azerbaycan'ın kuzeybatı bölgesinde bulunmuş Sünni Müslüman bir Kürtleşmiş Arap hanedanıydı. Revvadiler 8. yüzyılın sonlarında ve 9. yüzyılın başlarında Tebriz ve güneydoğu Azerbaycan'ı yönetti. Aile, 10. yüzyılın başlarında Kürtleşerek Tebriz ve Meraga merkezli hale geldi.

<span class="mw-page-title-main">Kobani Kuşatması</span> Kobani kasabasının kırsal bölgesinde yaşanan silahlı çatışmalar

Kobani Kuşatması, Suriye'nin Halep vilayetine bağlı Kobani kasabasının kırsal bölgesinde 13 Eylül 2014 tarihinde Irak Şam İslam Devleti militanlarının PYD'nin kontrolünde bulunan köylere taarruzuyla başlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">YPJ</span> Suriyede çoğunluğu Kürt kadınların oluşturduğu silahlı örgüt

YPJ veya Kadın Koruma Birlikleri YPG 'nin kadın koludur. 2012 yılında YPG'nin kadın tugayı olarak kurulmuştur. 2014'te 18 ile 40 yaşları arasında 7000'den fazla gönüllü savaşçı kadroya ulaşmıştır. Jineoloji YPJ'nin fikir bütünlüğünü oluşturan düşüncelere temel olan doktrinlerden biridir. Irak ve Şam İslam Devleti'nin Yezîdî soykırımına karşı savaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Resulayn Muharebesi</span>

Resulayn Muharebesi, İslamcı muhalifler, Suriye rejimi ve PYD arasında, 2012 ve 2013 yıllarında Resulayn şehrinin denetimini sağlamak için yapılan savaşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye İç Savaşı Lazkiye Cephesi</span> Suriye, Lazkiye de bir cephe

Suriye İç Savaşı Lazkiye Cephesi, Suriye'nin Lazkiye ilinde devam eden çatışmaları kapsamaktadır.

Kürtlerde din, bugün Kürtler'in yaşadığı coğrafi bölge olan Kürdistan, İslamiyet'ten önce, resmî dini Zerdüştlük olan Sasani İmparatorluğu'nun egemenliğindeydi. Bundan önce, Partlar devrinde Hıristiyanlığı yaymak isteyenler burada bazı Musevi Kürt gruplara rastladılar. II. Şapur döneminde ezilen Hristiyanlar, ancak 5. yüzyılda tekrar örgütlendiler ve Kürtler'i Hristiyanlaştırmak için piskoposlar gönderdiler. Kürtler, dini bakımdan heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu Sünni Müslümandır. İslamiyet'in ortaya çıkması ile Kürtlerin büyük çoğunluğu Müslüman oldu.