Küre, Murgul
| Küre | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Küre Küre'nin Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Murgul |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 508 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 102 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 69 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08590 |
Resmî site [1] | |
Küre, Artvin ilinin Murgul ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Küre köyünün eski adı Kura'dır. Ancak bu ad "yuvarlak", "top" anlamındaki Arapça “kura” (كرة) ya da Osmanlıca “küre” (كرە) kelimesinden değil, "demir ocağı" anlamına gelen Gürcüce "kura"dan (ქურა) gelir.[4] Nitekim Osmanlıca da Kura (كورە) biçiminde yazılmıştır.[5][6] 1595 tarihli Osmanlıca tahrir defterine göre Ardahan-i Büzürg livasının Güney nahiyesine bağlı bir köy de anı adı taşıyordu. Ancak Türkolog Sergi Cikia köyün Osmanlıca aynı şekilde yazılmış adını "Gura" (გურა) şeklinde okumuştur.[7]
Kura köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ilk yarısında Gürüclerden ele geçirmiştir. Köy, bilinen tarihi boyunca Murgul Vadisi'nin önemli yerleşimlerinden biridir. Eskiden ayrı bir köy olan Kvamçireti günümüzde bu köyün sınırları içindedir.
Kura, 1835 tarihli Osmanlı nüfus tespitinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bu sırada Yukarı Kura’da 32 hanede 95 erkek, Aşağı Kura’da 39 hanede 105 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın nüfus eklenince, iki köyde toplam 400 kişinin yaşadığı ortaya çıkar.[8]
Kura köyü, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre de iki köyden oluşuyordu. Bu tarihte Yukarı Kura ve Aşağı Kura, Trabzon Vilayeti'nin Lazistan Sancağı'nın Livana kazasına bağlıydı. İki köyün toplam 195 kişi kaydedilmiştir. Bu tarihte Osmanlı idaresi sadece erkek nüfusu kaydettiği için iki köyde toplam 390 kişinin yaşadığı ortaya çıkar.[5]
Kura köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Yukarı Kura (Кура верхняя) ve Aşağı Kura (Кура нижняя) adlarıyla iki köy olarak kaydedilmiş olan yerleşim, Artvin sancağının Artvin kazasının Çhaleti nahiyesine bağlıydı. Yukarı Kura köyünde, 26'sı erkek ve 17'si kadın olmak üzere, 9 hanede 43 kişi yaşıyordu. Aşağı Kura köyünde ise, 60'ı erkek ve 74'ü kadın olmak üzere, 28 hanede 134 kişi bulunuyordu. Her iki yerleşimin de nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[9]
İki yerleşimin nüfusu, 1876 yılıyla kıyaslandığında önemli ölçüde azaldığı görülmektedir. Nitekim Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1892 yılında, Kura (Aşağı Kura) köyünden 20 hanenin, Yukarı Kura köyünden 30 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini yazmıştır.[10]
Kura köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından da kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kura Türkiye'ye bırakıldı.
Kura köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Kura-i Süfla (Aşağı Kura) ve Kura-i Ulya (Yukarı) şeklinde iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Aşağı Kura köyünde, 27'si kadın ve 27'si erkek olmak üzere, 9 hanede 54 kişi kaydedilmiştir. Yukarı Kura köyünde ise, 12'si kadın ve 9'u erkek olmak üzere, 5 hanede 21 kişi yazılmıştır. Bu tarihte de nüfusun tamamı Gürcülerden meydana geliyordu.[11] Göçün sonraki yıllarda da devam ettiği bu kayıtlardan da anlaşılmaktadır. Nitekim Gönen ilçesinin Koçbayır ve Güneşli, Mustafakemalpaşa ilçesinin Kömürcükadı, Gölcük ilçesinin Ayvazpınarı köylerinde yaşayan Gürcülerin bir kısmı Kura’dan göç etmiştir.[12]
Kura veya Küre, 1926 tarihli nüfus tespitinde de iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. 1940 genel nüfus sayımında ise, "Küre" adıyla tek köy olarak geçer. Bu sırada Küre köyü, Çoruh vilayetinin Borçka kazasına bağlı Murgul nahiyesinin köylerinden biriydi ve nüfusu 659 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımında Küre köyünde 277 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 102 kişi okuma yazma biliyordu. Bu tarihte Murgul nahiyesinin adı Göktaş nahiyesi olarak değiştirilmişti.[14] 1955 yılında Murgul kasabası kurulurken Küre köyünün Aşağı Küre mahallesi bu kasabaya bağlandığı için Küre köyünün nüfusu azalmıştı.[15]
Küre köyü sınırları içindeki tek tarihsel yapı, Kvamçireti Kalesi'dir. Kale Orta Çağ'da Gürcülerden kalmıştır.[16]
Coğrafya
Murgul ilçe merkezine 4 km uzaklıktadır.
Nüfus
Rusların 1886 yılında ve Ankara Hükümeti'nin 1922 yılında yaptığı tespitlere göre köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu.[17][18] Küre köyünde bugün de kullanılan yer adlarının çoğunun Gürcüce olması da buranın bir Gürcü yerleşmesi olduğunu göstermektedir.[19]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 102[3] |
| 2020 | 97[3] |
| 2019 | 82[3] |
| 2018 | 220[3] |
| 2017 | 127[3] |
| 2016 | 101[3] |
| 2015 | 63[3] |
| 2014 | 150[3] |
| 2013 | 65[3] |
| 2012 | 69[3] |
| 2011 | 59[3] |
| 2010 | 49[3] |
| 2009 | 45[3] |
| 2008 | 46[3] |
| 2007 | 75[3] |
| 2000 | 87[2] |
| 1990 | 122[2] |
| 1835 (Yukarı ve Aşağı Küre) | 400[8] |
Kaynakça
- ^ "Kure, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2021.
- ^ a b c "Küre Köyü". YerelNet.org.tr. 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2009.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Murgul Küre Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ "ქურა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 6 Eylül 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b Trabzon Vilayeti Salnamesi: 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 354. ISBN 9789157871117.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 120". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი: გამოკვლევა: წიგნი III), (Yayıma hazırlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, III. Cilt, s. 513". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ a b "Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 39-40". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1365-1366". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Büyük Göçü (ქარველ მაჰმადიანთ დიდი გადასახლება ოსმალეთში მუჰაჯირი-ემიგრაცია), Tiflis, 1912, s. 134". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
- ^ "Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 253, 256, 265". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 167" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 88" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2024.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 52, ISBN 9786055708856.
- ^ "ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2016, s. 169 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941912399.
- ^ "Artvin kazası (1886 Yılı)" (Rusça)"". 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 191 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9.