İçeriğe atla

Küpe

Hindistan'da bir fuarda sallanan küpeler
Erkek küpesi

Küpe, değerli madenler, değerli taşlar veya sıradan malzemelerden yapılan, kulağa takılan takı. Pirsing kategorisine de ait edilirler. Değerli malzemelerden yapılan küpeler mücevher kategorisine girerler. Kulak kepçesi, kulak memesi, kulak tragusu, dış kulak kanalı'na takılır. Törensel, sembolik, dinî anlamları nedeniyle ya da sadece şıklık için kullanılırlar. Halka, kulaktan sallanan şekilde olabilirler.[1] Küpe bileşenleri metal, plastik, cam, değerli taş, boncuk, ahşap, kemik ve diğer malzemeler dahil olmak üzere herhangi bir sayıda malzemeden yapılabilir.

Çoğu küpenin takılabilmesi için kulağın deldirilmesi gerekir. Birçok ülkede bebeklerde kulak deldirme işlemi yapılmaktadır.

Tarihçe

Antik Mısır küpeleri, III. Thutmose saltanatı, MÖ 15. yüzyıl
Grek-Baktriya Krallığı sfenks küpe, MÖ 2. yüzyıl.
Altın Hint küpeleri (Satavahana, MÖ 1. yüzyıl)
Silla dönemi Kore küpeleri (6. yüzyıl)
11. yüzyıldan kalma zincirli İran küpeleri. İran kökenliler dönüşlü spiral terminal tarafından doğrulandı. Khalili Koleksiyonu
Değerli metaller ve değerli taşlardan yapılmış Katalan ringa balığı küpesi, MS 19. yüzyıl
V. Phraates Part Parası, MS 2-4
İran Kralı I. Hüsrev'in küpesi, MS 5. yüzyıl
Yunanistan‘ın Akrotiri, Thera’sından (Kiklad Adaları), y. MÖ 1650-1625'ten halka küpeli zarif giyimli bir kadını tasvir eden fresk.[2]

Kulak delme, vücut modifikasyonu'nun bilinen en eski biçimlerinden biridir ve dünyanın dört bir yanındaki kültürlerden erken tarihe kadar uzanan sanatsal ve yazılı referansları vardır. Lothal, Hindistan,[3] ve Sümer Erken Hanedan Dönemi Ur Kraliyet Mezarlığı'ndaki antik yerleşimlerde altın, lapis lazuli ve carnelian'dan yapılmış diğer mücevherlerle birlikte altın küpeler bulundu.[4][5][6] Altın, gümüş ve bronz halka küpeler Minos medeniyeti'nde (MÖ 2000–1600) yaygındı ve örnekleri Ege adası Santorini, Yunanistan'daki fresklerde görülebilir. Minoan ve erken Miken dönemleri sırasında Bronz Çağı Yunanistan’ında konik uçlu halka küpeler modaydı.[7] Erkeklerin taktığı küpelere dair eski kanıtlar, antik Pers'de Persepolis'te bulunan arkeolojik kalıntılarda görülebilir. Sarayın ayakta kalan bazı duvarlarında sergilenen Pers İmparatorluğu askerlerinin oyulmuş resimleri, onları küpe takarken gösterir.

Küpe türleri

  • Boncuk halkası
  • Barbell (pirsing)
  • Klipsli küpeler
  • Manyetik küpeler
  • Yapışkan küpeler
  • Yaylı halka küpeler
  • Kulak kancası küpe
  • Kulak vidaları
  • Kulak manşetleri

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2022. 
  2. ^ Kleiner, Fred S. (2015). Gardner's Art through the Ages: Backpack Edition, Book A: Antiquity. [ ]: Cengage Learning. ss. 90-91. ISBN 9781305544895. Two elegantly dressed young women bedecked with bracelets and hoop earrings gather crocuses. [...] Crocus gatherers, detail of the east wall of room 3 of building Xeste 3, Akrotiri, Thera (Cyclades) Greece, c. 1650-1625 BCE 
  3. ^ Ornament in Indian Architecture. University of Delaware Press. 1991. s. 14. ISBN 9780874133998. 
  4. ^ "Earring — ca. 2600–2500 B.C." MetMuseum.org. 27 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
  5. ^ "Jewelry from The Royal Tombs of Ur". sumerianshakespeare.com. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
  6. ^ "Queen Puabi's Headdress from the Royal Cemetery at Ur - Penn Museum". www.penn.museum. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2020. 
  7. ^ Pitts-Taylor, Victoria (2008). Cultural Encyclopedia of the Body [2 volumes]. [ ]: ABC-CLIO. ss. 94-95. ISBN 9781567206913. The Fayum mummy portraits from Hawara dating from the first to the third centuries CE depict several females with various styles of earrings. In most cases, the portraits are thought to represent Greek colonists living in Egypt. Some early Greeks wore earrings for the purposes of fashion as well as protection against evil. The popularity of earrings is evident in major cultures of the ancient world. In the middle Minoan period (2000–1600 BCE), gold, silver, and bronze hoop earrings with tapered ends were popular. In the late Minoan and early Mycenaean periods, the hoop evolved with a conical pendant. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sümerler</span> Güney Mezopotamyadaki eski medeniyet ve tarihi bölge

Sümerler, yaklaşık MÖ 4000-2000 yılları arasında Irak'ın güneyinde yerleşik hayata geçmiş olup medeniyetin beşiği olarak bilinen coğrafi bölgede yaşamış bir uygarlıktır. MÖ 6'ncı ve 5'nci milenyumda Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı dönemi arasında ortaya çıkmış olup Dünyanın bilinen en eski uygarlıklarından birisi olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Safir</span>

Safir (Gökyakut), demir, titanyum, kobalt, kurşun, krom, vanadyum, magnezyum, bor ve silisyum gibi eser miktarda element içeren alüminyum oksitten (α-Al2O3) oluşan, çeşitli mineral korindonlardan oluşan bir değerli taştır. Safir adı Latince sapphirus kelimesinden türetilmiştir ve kendisi de lapis lazuli'ye atıfta bulunan Yunanca sappheiros σάπφειρος kelimesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">İnci</span> canlı kabuklu yumuşakçanın yumuşak dokusunda üretilen sert nesne

İnci, istiridye gibi bazı kabuklu deniz hayvanlarının içinden çıkarılan, genellikle süs eşyası olarak kullanılan küçük tane. Bunlar, küçük, yuvarlak, yüksek değerli, sert, sedef rengindedirler. Hayvanın vücuduna bir kum tanesi, bir parazit veya yapay olarak bir sedef parçası girince etrafında bunu kaplayan sedefimsi bir madde oluşur. Böylece tabaka üst üste gelerek küresel inci meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Elmas</span> mücevher olarak kullanılan, saydam, değerli taş

Elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. Karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır.

<span class="mw-page-title-main">Lapis lazuli</span>

Lapis lazuli veya laciverttaşı, çok eski çağlardan beri mücevher olarak kullanılan bir taş türü. Koyu mavi renkte, yarışeffaf-opak niteliğinde, özellikle Antik Mısır'da firavunlar tarafından çok önem verilmiş kıymetli bir taştır.

<span class="mw-page-title-main">Zümrüt</span> cam parlaklığında, yeşil renkte, saydam bir süs taşı

Zümrüt (Be3Al2SiO6) beril mineralinin bir türü. Yeşil renkli, saydam değerli bir taş.Berilin Mohs skalasında sertliği yedi veya yedi buçuktur.

<span class="mw-page-title-main">Ur (antik kent)</span> Sümer şehir devleti

Ur, Güney Irak'ta yer alan Zi Kar'daki Tel el Mukayyer bölgesinde bulunan antik Mezopotamya'ya ait önemli bir Sümer şehir devletidir. Ur, bir zamanlar Basra Körfezi'nde Fırat'ın ağzına yakın bir kıyı şehri olmasına rağmen kıyı şeridi değişmiş ve şehir, günümüzde oldukça iç kesimlerde Fırat'ın güney kıyısında kalmıştır. Günümüz modern Irak'ında yer alan Nasıriye'ye 16 kilometre uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<i>Deliliğin Tedavisi</i> Hieronymus Boschun Prado Müzesinde (Madrid) sergilenen tablosu

Deliliğin Tedavisi ya da Taş Ameliyatı, Hieronymus Bosch tarafından 1475 ile 1480 yılları arasında ahşap üzerine yağlı boyayla çizilen tablo. Tablo, Bosch'un halk kültürünü temel alarak çizdiği ilk resimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kolye</span>

Kolye, değerli madenler, değerli taşlar veya sıradan malzemelerden yapılmış, boyna takılan takı. Kolyeler en basit haliyle, bir zincir veya sicim üzerine geçirilmiş taşlardan veya kolye uçlarından meydana gelirler. Pek çok değerli taş veya sikkeden yapılmış geniş kolyelere gerdanlık denir. Değerli malzemelerden yapılmış kolyeler mücevher kategorisine girerler. Genellikle törensel, dinsel, büyüsel veya cenaze amaçlı amaçlara hizmet ederler ve aynı zamanda, verilen zenginlik ve statünün sembolleri olarak da kullanılırlar. Kolyeler, insanlar tarafından takılan en eski süs eşyalarından biri olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Minos Patlaması</span>

Minos patlaması aynı zamanda Thera Santorini patlaması olarak da bilinmektedir. Tarihte bilinen en geniş patlamalardan biridir. Patlama Thera Adası ve Minion yerleşiminde meydana gelmiştir. Girit kıyısındaki ada ve tarım alanlarını da kapsamaktadır. Patlama konusunda kesin bilgiler yoktur ama Yunan mitolojisinde geçtiği söylenmektedir. Mısır'daki gürültünün de bundan kaynaklandığı düşünülmektedir. Patlamanın eski kayıtları net olmamasına rağmen Mısır'daki Tempest Stele'sinde tarif edilen büyük fırtınanın bu olabileceği düşünülüyor. Çin Bambu yıllıklarında da volkanik kış ve belirtilen soğuk dalga ile bulgular çakışmaktadır. Platon'un Atlantis'inin de temel konularının da bu patlamadan oluştuğu iddia edilir.

<span class="mw-page-title-main">Penn & Teller</span>

Penn & Teller birlikte 1970'li yılların sonlarından beri gösteri yapan illüzyonist ve eğlendiricidir. Komedi ve illüzyonu birleştirdikleri gösterileri ile tanınan ikili, pek çok sahne ve gösteri şovunda yer almakla birlikte şu anda Las Vegas The Rio’da gösterilerine devam etmektedir. Penn Jillette gösterilerde konuşma ve hikâye anlatma görevini üstlenmektedir. Teller ise gösterilerde genellikle konuşmamakta, mimikleri ve sözlü olmayan yollarla iletişim kurmaktadır. Fakat gösterilerde nadiren sesini duymak mümkündür. İllüzyon yanında ikili, özellikle Penn & Teller: Bullshit! adlı programları ile ateizm, bilimsel septisizm ve liberteryenizm görüşlerinin savunuculuğunu yapmaktadır.

<i>Magatama</i>

Magatama, Japonya prehistroyası'nda son Jōmon döneminden Kofun dönemine kadar uzanan eğri, virgül şeklinde boncuklardır. Mücevher olarak da tanımlanan boncuklar ilk dönemlerde ilkel taş ve toprak materyalden yapılmıştı, fakat Kofun döneminin sonuna kadar hemen hemen sadece yeşimden yapılmaktaydılar. Magatama aslen dekoratif mücevher olarak kullanılmakla birlikte Kofun döneminin sonunda törensel ve dini nesneler olarak işlev gördü. Arkeolojik kanıtlar magatamanın Japonya'nın belirli bölgelerinde üretildiğini ve ticaret yollarıyla Japon Takımadaları'nda yaygın olarak dağıldığını göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eşnunna</span> antik bir Sümer kenti

Eşnunna (günümüzde Tell Asmar, Diyala, Irak), antik bir Sümer kenti ve Mezopotamya'nın merkezinde yer alan şehir devletidir. Her ne kadar Sümer'in kuzey-doğusundaki Diyala Vadisi'nde bulunsa da şehir yine de Sümer kültür alanına girmiştir. Kentin koruyucu tanrısı Tişpak'tı (Tišpak).

<span class="mw-page-title-main">Mesannepada</span> Sümer kralı

Mesannepada, Mesh-Ane-pada ya da Mes-Anne-pada, Sümer kralları listesinde Birinci Ur Hanedanı için listelenen ilk kraldır. Uruk'lu Lugal-kitun'u devirerek 80 yıldır hüküm sürdüğü kaydedilmiştir: "Sonra Unug (Uruk) yenildi ve krallık Urim'e (Ur) alındı." Ur Kraliyet Mezarlığı'nda bulunan mühürlerinden birinde Kiş kralı olarak da tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ur Kraliyet Mezarlığı</span> arkeolojik sit

Ur Kraliyet Mezarlığı, Güney Irak'ın Zi Kar Valiliği'nde bulunan bir arkeolojik sit alanıdır. Ur'daki ilk kazılar, 1922-1934 yılları arasında, Leonard Woolley'in yönetiminde Londra'daki British Museum ile Philadelphia, Pennsylvania'daki Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi tarafından gerçekleştirildi. Buluntuların çoğu özellikle Irak, Bağdat ile British Museum olmak üzere çeşitli müzelerde sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ur Kraliyet Oyunu</span> Antik Mezopotamya kökenli kutu oyunu

Ur Kraliyet Oyunu, bilinen diğer adıyla Yirmi Kare Oyunu ya da kısaca Ur Oyunu, ilk olarak MÖ 3.000'lerin başlarında antik Mezopotamya'da oynanan iki oyunculu strateji yarış türünde bir masa oyunudur. Döneminde Orta Doğu'da tüm sosyal statüdeki insanlar arasında popüler olmuş ve oyunun tahtaları, Girit ve Sri Lanka gibi Mezopotamya dışındaki yerlerde de bulunmuştur. Popülerliğinin zirvesindeyken manevi bir önem kazanmış ve oyundaki olayların bir oyuncunun geleceğini yansıttığına ve tanrılardan veya diğer doğaüstü varlıklardan mesajlar taşıdığına inanılmıştır. Ur Oyunu, Geç Antik Çağ'a kadar popülerliğini korumuş ve muhtemelen zamanla tavlanın ilk biçimlerinden birine dönüşmüş ya da yerini tavlaya bırakmıştır. Neticede Hindistan'ın Koçi kentindeki Yahudi nüfusu dışında her yerde unutulmuş ve bu halk, İsrail'e göç etmeye başladıkları 1950'lere kadar oyunun bir versiyonunu oynamaya devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Penn Müzesi</span>

Başlangıçta Pensilvanya Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi olarak bilinen Penn Müzesi, Pensilvanya Üniversitesi'nde bulunan bir arkeoloji ve antropoloji müzesidir. Philadelphia'nın University City semtinde, 33rd ve South Streets'in kesiştiği noktada Penn'in kampüsünde yer almaktadır. 1,3 milyondan fazla eser barındıran müze, dünyanın en kapsamlı orta ve yakındoğu sanat koleksiyonlarından birine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Hooker Zümrüt Broşu</span> Smithsonian Enstitüsüne ait zümrüt

Hooker Zümrüt Broşu, Tiffany & Co. tarafından tasarlanmış bir zümrüt broştur. Broş, Amerika Birleşik Devletleri, Washington DC'deki Smithsonian Enstitüsü National Museum of Natural History'deki Janet Annenberg Hooker Jeoloji, Değerli Taşlar ve Mineraller Salonu'nda sergilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kremlin Cephaneliği</span>

Kremlin Cephaneliği Moskova'nın en eski müzelerinden biridir. Moskova Kremlin'de bulunur ve Moskova Kremlin Müzesi'nin bir parçasıdır.