İçeriğe atla

Kör Vadi

Reculée de Baume

Kör Vadi coğrafyada, sıklıkla yüksek dağ sıralarının arasında, ırmakların oluştuğu havzalardan bağımsız olarak oluşmuş doğal kanyon veya vadilerdir. Bu vadilerde, su kaynakları, dağlardan akan yağmur ve kar sularının birikmesiyle oluşur. Kör Vadiler, coğrafyada sıklıkla kanyon olarak adlandırılsa da, aralarındaki fark, kanyonların suyun gücüyle derinleşmesi ve genişlemesi, Kör Vadilerin ise yükseltilerle çevrili olmasıdır. Bu nedenle, Kör Vadiler, kendilerini çevreleyen yüksek sırtlardan izole edilmiş, körfez benzeri bir yapıya sahiptir.

Türkiye’deki konumları

Türkiye'de, özellikle Doğu Karadeniz bölgesinde, Kör Vadiler oldukça yaygındır. Örneğin, Fırtına Vadisi, Hala Vadisi ve Çoruh Nehri Vadisi gibi yerler, Kör Vadilerin en güzel örneklerindendir. Bu vadiler, turistik açıdan da önemlidir. Bölge, doğal güzellikleri, yaylaları ve zengin biyolojik çeşitliliği ile ünlüdür. Bu nedenle, bölge turizmi için büyük bir potansiyele sahiptir.

Ekonomik ve Coğrafik önemi

Kör Vadilerin coğrafik ve ekonomik açıdan önemi oldukça fazladır. Örneğin, bu vadilerin yüksek sırtlardan izole edilmiş olması, doğal afetlerin oluşumunu engeller. Ayrıca, su kaynakları ve zengin bitki örtüsü sayesinde, tarım, ormancılık ve hayvancılık gibi sektörlerde ekonomik fırsatlar sunar.[1][2][3][4]

Dünya Genelinde Kör Vadiler

Tasghîmût[5]

Gara Medour[6]

Kaynakça

  1. ^ "Kör Vadi - Yeryüzü Şekilleri". 12 Ocak 2019. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 
  2. ^ "Vadi nedir? Akarsu vadileri nelerdir?". Haber Vakti » Son Dakika Haber, Güncel Haberler, Gazeteler. 4 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 
  3. ^ admin (21 Şubat 2018). "Kör (Çıkmaz) Vadi nedir? Ne Demektir?". Terimler Sözlüğü. 9 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2023. 
  4. ^ "Gezilecek Yerler ve Seyahat Rehberi | Gezilesiyer.com". 16 Ekim 2019. 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2023. 
  5. ^ "Tasghîmût". 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023. 
  6. ^ "Gara Medouar". 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2023. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Yücel, E., & Ünal, H. (2012). Karadeniz Bölgesi'nde Kör Vadilerin Oluşumu ve Kıyı Erozyonuna Etkileri. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, (23), 77-92.
  • Atik, S., & Demir, T. (2014). Köprüçay (Köprülü Kanyon) Kör Vadi Sisteminin Jeomorfolojisi. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 29(4), 775-787.
  • Şen, E. (2016). Kuzey Anadolu Fay Hattı Boyunca Oluşan Kör Vadiler: Arsin Vadisi Örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2), 142-155.
  • Günalp, M., & Algan, O. (2015). Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Kör Vadilerin Oluşumu ve Coğrafi Özellikleri. Türk Coğrafya Dergisi, (64), 61-73.
  • Koçyiğit, A., & Yaman, B. (2014). Doğu Karadeniz Bölgesi Kör Vadilerinde Turizm Potansiyeli. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (44), 77-91.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karadeniz Bölgesi</span> Türkiyenin Karadeniz kıyısındaki coğrafi bölgesi

Karadeniz Bölgesi, ismini Karadeniz'den alan, Sakarya Ovası'nın doğusundan Gürcistan sınırına kadar uzanan Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Gürcistan, Doğu Anadolu Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Marmara Bölgesi ve adını aldığı deniz ile komşudur. Türkiye'deki bölgeler arasında büyüklük bakımından üçüncü sırada yer almaktadır, ayrıca doğu batı genişliği ve yerel saat farkı en fazla olan bölgedir. Karadeniz Bölgesi'nin en büyük ve gelişmiş şehirleri sırasıyla 1.371.274 nüfusuyla Samsun, ardından Trabzon ve Ordu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Kızılçam</span> Çamgiller familyasından bir bitki türü

Kızılçam, Çamgiller (Pinaceae) familyasından Doğu Akdeniz Havzasına özgü, elverişli yetişme ortamlarında 25 metreye kadar uzayabilen bir çam türüdür. Akdeniz ikliminin müşir türlerinden olup tipik bir ışık ağacıdır. Kurak koşullara son derece dayanıklı, çok farklı toprak koşullarında başarıyla yetişen ve yetiştirilen, Türkiye'nin de en önemli hızlı gelişen ağaç türüdür. Sadece Türk ormancılığında değil, yabancı kaynaklarda da son dönemde Türk kızılçamı olarak kullanımı yaygınlaşmaktadır. Deniz seviyesinden 1300–1550 m yüksekliğe kadar meşcere kuruluşu yaparak yayılış gösterir. Dikey yayılışında 1650 metreye kadar çıkar. Kumsallarda, zayıf kayalık kireçli yerlerde yetişebilir. Ortalama 80-90 yıl ömürleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ihlara, Güzelyurt</span> Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir belde

Ihlara, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'ndeki Aksaray ilinin Güzelyurt ilçesine bağlı bir beldedir. 2022 nüfus sayımına göre belde nüfusu 2.289'dur. Beldenin ortalama yüksekliği 1.276 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Ceyhan Nehri</span>

Ceyhan Nehri ya da eski adıyla Piramos, Türkiye'nin en önemli akarsularından birisidir. Çukurova'nın iki ana hayat kaynağından birisidir. Uzunluğu 509 km.dir. Elbistan'ın 3 km Güneydoğusunda, Pınarbaşı Mevkii'nden doğan ve Elbistan'ın ortasından geçen Ceyhan, şehrin can damarıdır. Akdeniz Bölgesi'nin en büyük akarsularındandır. Çukurova'da geniş bir delta oluşturarak Akdeniz'de İskenderun Körfezi'ne dökülür. Başlıca kolları; Söğütlü, Hurman, Göksun, Mağara Gözü, Fırnız, Tekir, Körsulu ve Aksu çaylarıdır. Ceyhan Nehri Kahramanmaraş İl sınırları içerisinde genellikle derin vadilerden geçmektedir. Bu vadilerin birçoğu baraj suları altında kalmıştır. Menzelet Baraj gölünün bitiş noktasından itibaren başlayan Kısık Vadisi (Kanyonu) hala doğal yapısındadır. Ceyhan vadisi barajlar için son derece elverişli olması nedeniyle üzerinde birçok baraj kurulmuştur. Nehir üzerinde kaynağından denize doğru sırasıyla Sarsap, Kandil, Sarıgüzel, Hacınınoğlu, Menzelet, Kılavuzlu, Sır (Kahramanmaraş), Berke, Aslantaş (Osmaniye), Oşkan ve Berkman hidroelektrik santralleri yer almaktadır. Ayrıca Ceyhan tarım sulaması yönünden büyük bir kaynaktır.

<span class="mw-page-title-main">Kanyon</span> coğrafi terim, uçurumların arasındaki aralık

Kanyon, Dünya yüzeyinde nehirlerce oluşturulmuş derin vadilere denir. Türkçeye Frenk dillerden gelen Kanyon adı, kaynağı İspanyolca asıllı olan cañón sözüdür.

<span class="mw-page-title-main">Vadi</span> coğrafyada tepeler arasındaki alçak alan

Vadi ya da koyak, akarsuyun içinde aktığı, kaynaktan ağıza doğru sürekli inişi bulunan ve birkaç kilometre ile binlerce kilometre arasında olabilen coğrafi alandır. Kısaca vadi, iki dağın arasında zamanla oluşan çukurluktur. Vadiler, akarsuların yaptığı aşınmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir. Genellikle dağ ya da tepelerle çevrelenirler.

<span class="mw-page-title-main">Ballıkayalar</span> tabiat parkı

Ballıkayalar, Kocaeli'nin Gebze ilçesi Tavşanlı köyü yakınlarında kayalık kanyon vadidir. Tabiat parkı statüsündedir.

<span class="mw-page-title-main">Narman Peribacaları</span>

Narman Peribacaları, Erzurum'un Narman ilçesinde bulunan jeolojik oluşuma verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Sera Gölü</span>

Sera Gölü, Trabzon'un Akçaabat ilçesi sınırları içerisinde bulunan bir heyelan set gölüdür. Göl, Yıldızlı ve Derecik belediyelerinin arasında yer alan Derecik Vadisi'nde oluşmuştur. İsmini hudutları içerisinde olduğu Yıldızlı'nın eski adı olan Sera'dan almıştır.

Binik akarsu veya Superimpose bir ırmak oluşumudur. Irmaklar yerçekimine bağlı olarak yamaç aşağı akarlar bu yüzden de güzergahları önceden var olan topoğrafya tarafından belirlenir. Yine de bir kısmı ırmakların ilk bakışta, bu temel uymadıkları görülür. Örnek olarak ABD'nin doğusunda bulunan Delaware, Potomac Irmağı ve Susquehanna nehirlerinin vadileri güzergahları üzerinde yer alan sırtları doğrudan keserler. Montana'daki Madison Nehri geniş bir vadinin içinden kuzeye doğru menderes yapar ve daha sonra, nehrin menderesini sürdürdüğü vadiye sağlam kayaçlardan oluşmuş dar bir kanyonu keserek girer.

<span class="mw-page-title-main">Kıyı gerilemesi</span> suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreç

Kıyı gerilemesi, suatlındaki deniz yatağının su seviyesinin üstüne çıkmasıyla yaşanan jeolojik süreçtir. Kıyı bölgelerinin morfolojik yapısı birçok doğal ve beşeri faktöre bağlı olarak değişebilmektedir. Yer sistemini oluşturan alt sistemler ve öğelerde oluşan değişimler kısa sürede kıyı bölgelerine de yansımaktadır. Özellikle kıyı çizgileri bu değişimlere karşı duyarlıdır. Kıyı bölgelerinin morfolojisinin gelişiminde esas olarak dalgaların aşındırma, taşıma ve biriktirme faaliyetleri etkili olmakla birlikte, aralarında karmaşık ilişkiler bulunan çok çeşitli etmen ve süreçlerin etkili olduğu görülür. Bu nedenle kıyılar ve onların morfolojisi yer sisteminde oluşan değişmelere karşı duyarlı alanlar olup bu değişimi yansıtırlar. Kıyı çizgisi oluşumunu kontrol eden belirli morfodinamik koşulların değişmesi ile çarpıcı bir hızla değişebilir. Bu değişmeler hem doğal, hem de insan faaliyetleri nedeniyle gerçekleşebilir.

<span class="mw-page-title-main">Maral Şelalesi</span> Artvinde şelale

Maral Şelalesi, Artvin ili, Borçka ilçesinde Karçal Dağları'nda Maral Deresi üzerindeki şelale. Şelale tek bir eğim kırıklığından, 63 m yüksekten düşer. Şelale adını, eski adı Mindieti olan Maralköy'den alır. Günümüzde Camili Biyosfer Rezervi alanında bulunmaktadır.

Karacehennem Boğazı Kanyonu Ersizlerdere Kanyonu, Küre Dağları üzerinde, Kastamonu ili, Küre ilçesinde, Küre Çayı'nın oluşturduğu kanyon.

<span class="mw-page-title-main">Kop Dağı</span>

Kop Dağı, Doğu Karadeniz Dağları sisteminin içinde yer alan dağ. Bayburt il merkezinin güneyinde, Çoruh Nehri ile Karasu Nehri'nin vadileri arasında uzanır. Karadeniz Bölgesini Doğu Anadolu'ya bağlayan önemli bir ulaşım güzergâhı olan dağ 2918 m yüksekliğe sahip olup Kop Dağı Müdafaası Tarihî Millî Parkı'nın sınırları içerisinde yer almaktadır.

Arılı Deresi veya Yeşil Dere, Rize ilinin Fındıklı ilçesinde bulunan ve Karadenize akan bir nehirdir. Nehrin kaynağının denizden yüksekliği yaklaşık 2300 metredir ve nehrin uzunluğu yaklaşık 31.5 kilometredir. Nehrin yatak eğimi %73'tür. Dere yatağının çevresinde bulunan vadi, vatandaşların tepkileri nedeniyle Karadeniz Bölgesinde santrallerin yapılamadığı tek vadidir. Nehirde balık avcılığı tamamen yasaklanmıştır.

Traverten set gölü, travertenlerin bir vadinin önünü kapatmasıyla oluşan set gölü. Dünyada bilinen tek örneği Erzincan, Otlukbeli Gölü'dür.

<span class="mw-page-title-main">Okatse Kanyonu Tabiat Anıtı</span> Kanyon

Okatse Kanyonu Tabiat Anıtı, Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki Honi Belediyesinde, Zeda Gordi köyü yakınlarında, deniz seviyesinden 520 metre yüksekte, Okatse Nehri üzerinde yer alan bir erozyon kanyonudur.

<span class="mw-page-title-main">Samşvilde Kanyonu Doğal Anıtı</span> Gürcistanda bir kanyon

Samşvilde Kanyonu Doğal Anıtı coğrafi olarak Gürcistan'ın güneydoğusunda yer alan, Samşvilde köyü ve Kvemo Kartli bölgesindeki Tetritskaro'da bulunan tarihî Samşvilde harabeleri yakınlarında, Hrami ve Çivçavi nehirlerinin birleştiği bölgedeki Samşvilde kalesine doğal savunma oluşturan Hrami Geçidi'nin bir parçasıdır. Deniz seviyesinden 548-605 metre yükseklikte bulunmakla birlikte kanyon, ayrıca Çiçavi Vadisi'ni de dahilinde bulundurmaktadır.

Artvin Yusufeli Çoruh Vadisi YHGS, Artvin'in Yusufeli ilçesinde bulunan Çoruh Vadisi 23.221 hektarlık bir alana sahiptir ve 16.10.2005 tarihinde Yaban Hayatı Geliştirme Sahası ilan edilmiş bölge.

Butko, tarihsel Gürcü coğrafyasına özgü bir zeytin cinsidir. Artvin ilinde günümüzde de yetiştirilmektedir. Bir Gürcü asma cinsi de Butko adını taşımaktadır.