Köln

Köln Kolonya
Şehir
Ülke	Almanya
İdari merkez	Köln
İdare
• Belediye Başkanı	Henriette Reker
Yüzölçümü
• Şehir	405,15 km²
Nüfus  (2019)
• Şehir	1.087,863
• Yoğunluk	2,700/km²
• Metropol	8,633,158
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (OAYS)
Posta kodu	50667–51149
Alan kodu	0221, 02203
Plaka kodu	K
Resmî site Köln Şehri

Köln, eski adıyla Kolonya (Latince: Colonia), Almanya'nın dördüncü, Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin en büyük şehri, ayrıca 4 385 082^[1] nüfuslu Köln İdari Merkezi'nin yani Regierungsbezirk Köln (Köln, Bonn, Aachen, Düren, Euskirchen, Heinsberg, Leverkusen, Oberbergischer Kreis, Rhein-Erft-Kreis, Rheinisch-Bergischer Kreis, Rhein-Sieg-Kreis)'ün merkezidir.

Nüfusu 1,080,701'dir (31.12.2016)^[2]

Kozmopolit bir yapıya sahip olan şehirde çok sayıda yabancı ikamet etmektedir.

Köln, eyaletin en önemli ulaşım, kültür, bilim, sanat, ticaret ve eğlence merkezidir. Ayrıca demir ve havayolu ulaşım ağının da kesişme noktasıdır. Ren Nehri, kentin tam ortasından geçmektedir. Nehrin her iki yakası sekiz köprüyle bağlanmıştır, bunlardan ikisi demiryolu köprüsüdür.

Kentin en ünlü yapısı, inşaatı tam 632 (1248-1880) yılda tamamlanmış gotik tarzdaki çift kuleli Köln Katedrali (Kölner Dom)'dir ve 7 bin m² alanda, 157 metreyi bulan yüksekliği ile UNESCO Kültür Mirası listesinde yer alır.

Köln M.Ö. 50 yılında Roma İmparatoru Claudius tarafından, Aşağı Ren Bölgesi'ni Cermen Kabileleri'nin saldırılarından korumak için bir koloni şeklinde kurulmuştur. İmparator Claudius kente eşi İmparatoriçe Agrippina'nın adını vermiş, böylece koloni M.S. 425 yılına dek Colonia Claudia Ara Agrippinensium (kısaca CCAA) olarak anılmıştır. Daha sonra buraya Latince Koloni anlamını taşıyan Colonia denmiştir. Bugün dünyanın birçok dilinde Köln farklı farklı telaffuz edilmektedir. (İtalyanca ve İspanyolca = Colonia, Portekizce = Colônia, Katalanca = Colònia, Lehçe = Kolonia, Türkçe = Kolonya [bu isim artık pek kullanılmamakta], Arapça = Kulunia (كولونيا), Fransızca ve İngilizce = Cologne ve diğer bazı dillerde Coellen, Cölln ve Keulen isimlerini taşımaktadır).

Şehir, Orta Çağ'da hızla büyüyerek Avrupa'nın en büyük merkezlerinden biri haline gelmişti. 12. yüzyıldan itibaren Köln, Hristiyan aleminde; Kudüs, İstanbul ve Roma'nın ardından kutsal şehir olarak ilan edildi. Sancta Colonia (Kutsal Köln) olarak da anılan şehirde 1248 yılında Köln Katedrali'nin temeli atıldı. Yapımı tam 632 yıl süren bu gotik tarzdaki katedral Kuzey Avrupa'nın en büyük ibadethanesidir. 1794 yılından itibaren Fransız egemenliğine giren şehrin sakinleri Napolyon'a sadık kalacaklarını ilan etmişlerdi. Daha sonra Prusya egemenliğine giren Köln'de büyümeye engel olan şehir duvarları yıkıldı ve hızla büyümeye başladı.

I. Dünya Savaşı'nda pek zarar görmeyen şehir, II. Dünya Savaşı'nda büyük yıkıntıya uğradı. II. Dünya Savaşı sırasında, Köln Askeri Bölgesi (Wehrkreis) Münster VI Askeri Saha Komutanlığı Karargahının (Militärbereichshauptkommandoquartier) bulunduğu yerdi. Köln, Bonn, Siegburg, Aachen, Jülich, Düren ve Monschau, askeri operasyonlarından sorumlu olan Korgeneral Freiherr von Roeder Diersburg'un komutası altındaydı. Köln 211. Piyade Alayı ve 26. Topçu Alayına ev sahipliği yapıyordu. Savaş sırasında, Köln bombalanması sırasında, batılı müttefikler tarafından 262 hava saldırısına uğradı ve yaklaşık 20.000 sivil öldü. Köln, 1942'nin 31 Mayıs gecesi "Millenium Operasyonu" sırasında Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından 1000 bomba atılarak hedef oldu. 1046 ağır bombardıman patlayıcı 1.455 ton hedeflerine saldırdı Yaklaşık üçte ikisi yangın vardı. Bu baskın, yaklaşık 75 dakika sürdü ve 486 sivilin ölümüne ve 59.000 kişinin evsiz kalmasına sebep oldu. Savaşın sonunda, Köln nüfusu yüzde 95 oranında azaltılmıştı. Bu kayıp özellikle kırsal kesimlerde insanların büyük bir tahliyesine neden oldu. Aynı savaşın son iki yılında diğer birçok Alman şehri de saldırıya uğradı. 1945 yılı sonu itibarıyla, nüfustan yaklaşık 500.000 kişi kurtarıldı.

Savaşın sonunda, Köln'ün savaş öncesi 11.000 Yahudi nüfusu tehcir edilmişti ya da Naziler tarafından öldürülmüştü. Kentte bulunan altı sinagog yıkıldı. Roonstraße üzerinde yeni sinagog 1959 yılında yeniden inşa edildi.

1945'te savaş sona erdiğinde Köln'ün % 90'ı yıkılmış haldeydi. Savaş öncesi 800 bin olan nüfus, 104 bine düştü. Savaşın ardından özellikle İngiltere ve ABD kaynaklı yardımlarla hızla yaralarını sarmaya başlayan şehir, tekrar hızla büyümeye başladı. Yurt dışından gelen işçilerle şehir ekonomisi ve sanayisi büyük canlanma gösterdi.

Köln, 405,15 km² büyüklükte olup, nüfusu gibi yüzölçümü bakımından da Almanya'nın dördüncü büyük şehridir. Köln'ün rakımı 53 metredir. Şehir, Almanya'nın batısında yer alır. Ren-Ruhr bölgesinin güneyindedir. Köln genelde rüzgarsız ılıman iklimlidir ancak yıl boyu yağışlar Almanya ortalamasının üzerinde seyreder. Ren Nehri'nin etkisiyle ve çukurda yer almasından ötürü özellikle yazın nem oranı yüksektir. Bu da yaz aylarında bol yağışa neden olur.

Köln Panoramasi:, Katedral ve Ren Nehri

Köln, küçük yerleşim yerlerinin tam ortasında bulunan büyük bir şehirdir. Bu küçük yerleşim yerleri ile birlikte bölge nüfusu 2 milyon civarındadır. Kuzeyinde Leverkusen ve Monheim, doğusunda Bergisch Gladbach ve Rösrath, güneyinde Troisdorf, Niederkassel, Wesseling, Brühl, Hürth, batısında ise Frechen, Pulheim ve Dormagen bulunur. Eyaletin başkenti Düsseldorf, Köln'ün kuzeyinde sadece 40 km uzaklıktadır. Ülkenin eski başkenti Bonn da Köln'ün 25 km güneyindedir.

Köln nüfusunun % 41,6'sı Katolik, % 17,5'i Protestan, % 10'u Müslüman ve geriye kalan % 30'u ise diğer dinlere mensup veya ateisttir. Üç büyük dinin yanı sıra şehirde başka dinlere inanan birçok insan vardır. Hristiyan dünyası için tarihsel ve dinsel bir kutsallığa sahiptir. Ayrıca şehirde Musevi Cemaati için sinagoglar, Müslümanlar için de camiler bulunur. Almanya'daki Müslümanların önemli temsilcilerinden Diyanet İşleri Türk İslam Birliği'nin merkezi Ehrenfeld semtinde, Köln Merkez Camii ile bir. Ayrıca Aleviler için de çok sayıda cemevi mevcuttur ve Almanya'nin Aleviler derneği Köln'de bulunmaktadir.

Katolik nüfusun fazla oluşu Köln'deki siyasi hayatı da etkilemiştir. Hitler dönemi öncesi halk "Zentrum" - Merkez yanlısı idi. Nasyonal Sosyalist rejimin ardından Hristiyan Demokratlar - CDU ve Sosyal Demokratlar - SPD arasında, günümüze kadar süren iktidar mücadelesi oldu. SPD savaş sonrası 40 yıldan fazla şehir yönetimini idare etti. Şehirde bu partilerin dışında liberal - FDP ve yeşiller - Die Grünen/Bündnis 90'ın da çok sayıda seçmenleri vardır. Belediye Başkan bağımsız Henriette Reker 'dır.

Köln şehri dokuz idari merkezden ve bunlara bağlı toplam 85 mahalleden oluşur.

• Innenstadt (Şehir merkezi)

Altstadt-Nord, Altstadt Süd, Neustadt-Nord, Neustadt-Süd ve Deutz

• Rodenkirchen

Bayenthal, Godorf Hahnwald, Immendorf, Marienburg, Meschenisch, Raderberg, Raderthal, Rodenkirchen, Rondorf, Sürth, Weiß ve Zollstock

• Lindenthal

Braunsfeld, Junkersdorf, Klettenberg, Lindenthal, Lövenich, Müngersdorf, Sülz, Weiden, Widdersdorf

• Ehrenfeld

Bickendorf, Bocklemünd/Mengenich, Ehrenfeld, Neuehrenfeld, Ossendorf ve Vogelsang

• Nippes

Bilderstöckchen, Longerich, Mauenheim, Niehl, Nippes, Riehl ve Weidenpesch

• Chorweiler

Blumenberg, Chorweiler, Esch/Auweiler, Fühlingen, Heimersdorf, Lindweiler Merkenich, Pesch, Roggendorf/Thenhoven, Seeberg, Volkhoven/Weiler ve Worringen

• Porz

Eil, Elsdorf, Ensen, Gremberghoven, Grengel, Langel, Libur, Lind, Poll, Porz, Urbach, Wahn, Wahnheide, Westhoven ve Zündorf

• Kalk

Brück, Höhenberg, Humboldt/Gremberg, Kalk, Merheim, Neubrück/Ostheim, Rath/Heumar ve Vingst

• Mülheim

Buchforst, Buchheim, Dellbrück, Dünnwald, Flittard, Höhenhaus, Holweide, Mülheim ve Stammheim

II. Dünya Savaşı sona erdiğinde Köln enkaz bir şehir görünümüne bürünmüştü. % 90'ı tahrip olan şehirde geçmişin mimarisini yansıtan çok az yapı ayakta kalmıştır. Ancak yer yer Romalılardan kalma yapılara bile rastlamak mümkündür. Bugün kente 1950'li yılların mimari tarzı hakimdir. Köln büyük bir şehir olmasına rağmen Almanya'nın diğer büyük şehirlerindeki gibi, birkaç istisna dışında modern gökdelenlere sahip değildir. Bundaki en önemli etken UNESCO tarafından korunan Köln Katedrali'nin her taraftan görülebilmesini sağlamaktır. Aşağıda Köln mimarisinin birkaç örneği görülmektedir.

Köln'de her yıl çeşitli eğlenceler düzenlenmektedir.

Karnaval

Köln Karnavalı, Almanya'da düzenlenen en büyük şenliklerden biridir. Burada Karnaval 11. ayın 11'inde saat 11.11'de başlar ve günlerce sürer. Sonra mola verilir ve şubat ayında eğlenceler kaldığı yerden devam eder. Karnavala şehir halkı kadar, şehre yurt içi ve dışından akın eden 1,5 - 2 milyon insan da ilgi göstermektedir.

Cologne Pride - CSD Christopher Street Day

Avrupa'daki en büyük ve kapsamlı "Onur Günü Yürüyüşleri"ndendir (GayPride). Her yıl bir milyondan fazla ziyaretçinin ilgi duyduğu bir şenliktir. Yapılan gösterilerde, 1970'lerin başında Amerikalı polislerin New York'ta eşcinsel kulüplerine yaptıkları baskınlar ve sokakta polislerce dövülen eşcinseller hatırlanmaktadır. Ayrımcılığa karşı yapılan bu protesto yürüyüşleri bol müzikli ve danslıdır. Her yıl temmuzun ilk hafta sonu düzenlenir.

c/o Pop (Cologne on Pop)

Rock ve Pop Müzik Fuar ve Festivali, yazın yapılır.

MusikTriennale Köln

20. ve 21. yüzyılın eserlerinin sunulduğu büyük bir müzik festivalidir.

Summerjam

Avrupa'nın en büyük Reggae Festivalidir. Yazın düzenlenir.

Uluslararası Köln Komedi Festivali ve Kölner Lichter de halkın ilgi gösterdiği yüzlerce festivalden sadece birkaçıdır.

Dünyaca ünlü fuarlardan bazıları şunlardır:

Lit.Cologne

Edebiyat fuarı, her yıl baharda düzenlenir.

Anuga

Beslenme ve gıda fuarı, iki yılda bir sonbaharda düzenlenir.

Photokina

Fotoğraf sanayii fuarı, iki yılda bir sonbaharda düzenlenir.

ArtCologne

Çağdaş sanat fuarı, dünyanın en eski sanat fuarıdır. Baharda düzenlenir.

Kentte birçok tiyatro salonu ve tiyatro topluluğu bulunur. Bunlardan bazıları şunlardır:

Arkadaş Theater, Artheater, Atelier-Theater, Café Duddel, Solana Theater, Casamax-Theater, Cassiopeia Theater, Comedia, Drama Köln, Freies Werkstatt-Theater, Gloria-Theater, Hänneschen-Theater, Horizont-Theater, Kölner Künstler-Theater, Klüngelpütz Kabarett-Theater, Musical Dome, Piccolo-Theater, Puppentheater Lapislazuli, Senftöpfchen-Theater, Studiobühne Köln, Theater am Dom, Theater am Sachsenring, theater Der Keller, das Theater im Bauturm, Theater im Hof, Theater Tiefrot, Theaterhaus Köln ve Volkstheater Millowitsch.

Köln tam anlamıyla bir müzeler cennetidir. Kentte çok sayıda müze mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır: Kölnisches Stadtmuseum - Köln Şehir Müzesi, Museum Ludwig - Ludwig Müzesi, Wallraf Richartz Museum - Wallraf Richartz Müzesi, Römisch Germanisches Museum - Romen Cermen Müzesi, Duftmuseum - Koku Müzesi (Kolonyanın doğum yeri olan Köln Şehri'ndeki Farina Haus daha sonraları müzeye çevrilmiştir), Schokoladenmuseum - Çikolata Müzesi, Museum für Ostasiatische Kunst - Doğu Asya Sanat Müzesi.

Köln ve çevresi, Avrupa'nın önde gelen dinamik sanayi bölgelerinden biridir. Otomotivden kimyaya, hizmetlerden makine yapımına kadar pek çok branşta önde gelen isimlerin tesisleri ve merkezleri Köln'dedir. Bunlardan Ford, Bayer, Lufthansa, Kaufhof, Deutz AG akla gelen ilk şirketlerdir. Sanayinin yanı sıra turizm ve ticaret de kentin önemli gelir kaynakları arasında yer alır. Kentin konumu, ulaşım ve nakliye açısından bakıldığında da son derece caziptir. Ren nehrinin kentin ortasından geçmesi ve Ruhr bölgesine yakınlığı bu ilgiyi artırır. Uluslararası Standartlar Sertifikasyon ve Denetim Şirketi TÜV'ün merkezi de Köln'dedir. Almanya'nın önemli sigorta şirketlerinin merkezleri de yine bu şehri mesken edinmiştir. Kentin güneyinde Godorf semtinde petrol rafinerileri vardır.

Köln kaynaklı dünyaca en çok tanınmış ürün, 1709 yılında kurulan aynı zamanda kentin en eski şirketi Farina gegenüber dem Jülichs-Platz tarafından üretilir. Türkçede kısaca 'Kolonya' olarak da anılan dünyaca ünlü limon kokulu su Eau de Cologne (Fransızcadan 'Köln Suyu' olarak çevrilebilir), işte bu kentte doğmuştur.

Kentte, merkez garın (Köln Hbf) yanı sıra 28 tren istasyonu mevcuttur. Kent içi kamu ulaşımı Kölner Verkehrsbetriebe'ye (KVB) ait onlarca otobüsün yanı sıra, pek çok tramvay/metro (Stadtbahn/U-Bahn) ve Alman Federal Demiryollarına bağlı banliyö trenleri (S-Bahn) ile yapılır. Köln'deki bu olanaklar sayesinde trafik ve kamu ulaşımı sorunu azdır. Bunlarla yetinmek istemeyenler için kent genelinde 1200 ticari taksi hizmet vermektedir.

Büyük şehir olmasına karşın Köln'ün sokaklarının çoğunun dar olması yüzünden tek yön sokakların sayısı fazladır. Bu da kent merkezinde otomobille ulaşımı zorlaştırmakta, buna bir de park sorunu katmaktadır. O yüzden şehir içi ulaşımda Köln'lüler hava elverişli olduğu sürece bisikleti tercih eder. Kayıtlara geçen yaklaşık 1 milyon kadar bisiklet şehir trafiğinin % 16'sını oluştur. Pek çok tek yön sokağa bisikletle aksi yönden girmek serbesttir.

Uluslararası Köln Bonn Havalimanı da bu şehir toprakları üzerinde kurulmuştur. Havalimanı (Kod: CGN), merkezden yaklaşık 20 km uzaklıkta, kentin güneydoğusundadır. Köln merkeze trenlerle (12 dk.), Bonn merkeze ise hızlı otobüsle (20-25 dk.) ulaşılabilir. Havalimanında birbirine bağlı iki ayrı terminal binasından hizmet verilmektedir.

Köln'e çeşitli otoban ve diğer karayollarıyla ulaşmak mümkündür: A1, A3, A4, A57, A59, A555, A559, B8, B9, B51, B55, B55a, B59, B264, B506.

Ren ırmağında gemiler turistik ya da yük taşıma amaçlı olarak işler, kentin kuzeyinde sanayinin kullandığı kimi limanlar bulunur. Irmağın batı kıyısındaki hayvanat bahçesinden doğu kıyısındaki fuar parkına teleferik vardır.

Köln'de çok sayıda üniversite ve kolej vardır^[3][4] ve yaklaşık 72.000 öğrenci eğitim ve öğrenim görür.^[5] En eski üniversitesi olan Köln Üniversitesi 1388'de kurulmuştur^[6] ve Almanya'nın en büyük üniversitesidir çünkü Köln Uygulamalı Bilimler Üniversitesi ülkedeki en büyük Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'dir. Köln Müzik ve Dans Üniversitesi Avrupa'daki en büyük konservatuar'dır.^[7]

Yabancılar VHS'de (Yetişkin Eğitim Merkezi) Almanca dersleri alabilirler.^[8]

Burası bir üniversite şehridir. Toplam nüfusun yaklaşık % 10'u üniversite öğrencisidir. Bu okullarda, çeşitli ülkelerden çok sayıda öğrenci okumaktadır. Üniversiteye bağlı bir de Studienkolleg vardır.

Köln'de ayrıca Almanya'nın ilk ve tek spor yüksekokulu olan Deutsche Sporthochschule Köln (DSHS ya da öğrencilerin deyimiyle SpoHo) bulunur.

Lauder Morijah Okulu (Almanca: Lauder-Morijah-Schule), Köln'deki bir Yahudi okulu daha önce kapatıldı. Rus göçü Yahudi nüfusunu artırdıktan sonra, okul 2002'de yeniden açıldı.^[9]

Almanya'nın önde gelen en büyük medya şehirlerinden birisi olan Köln'de 30-40 bin arasında medya çalışanı vardır. WDR (Batı Alman Radyo ve Televizyon Kurumu), RTL, VOX, n-tv ve Super RTL adlı ulusal TV kanalları ile Center TV adlı yerel kanal bu kentten yayın yapar. Bunun dışında ulusal kanallar PRO 7 ve SAT 1'de yayınlanan bazı programlar Köln'de hazırlanmaktadır.

Ayrıca kentte birçok radyo istasyonu da yayın yapmaktadır. Bunlardan WDR'ye ait altı radyo istasyonu birbirinden farklı dinleyiciye seslenmektedir. WDR bünyesinde yayın yapan Funkhaus Europa değişik dünya dillerinde (Türkçe, Kürtçe, Almanca, İtalyanca, İngilizce, İspanyolca, Fransızca, Arapça vs.) yayın yapmaktadır. Her gün saat 06.05-07.00 ve 19.30-20.00 arasında, pazar günü ise 15:00-18:00 arasında Türkçe yayın yapılır. Kuzey Ren-Vestfalya, Berlin ve Bremen'de dinlenen radyo istasyonunun ayrıca İnternet üzerinden 24 saat Türkçe yayın yapan Köln Radyosu isimli İnternet sayfası da vardır.

• Köln Radyosu-İnternet Sitesi 21 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kentte basılan gazete ve dergilerden bazıları: Kölner Stadt-Anzeiger, Kölnische Rundschau, Kölner Express, Bild Köln, Stadt Revue, Kölner Wochenspiegel.

Köln'de birçok spor dalında spor kulüpleri mevcuttur. En tanınan ve en sevilen takım ise, 1. FC Köln futbol takımıdır. Bu takımın kadrosunun yarıdan fazlasını yabancı oyuncular oluşturur. Takımın maskotu ve simgesi bir keçidir. Bunun yanı sıra buz hokeyi dalında Kölner Haie, Amerikan futbolu dalında Cologne Falcons ve basketbol dalında BSC Saturn Köln Almanya'nın başarılı takımları arasında yer alır.

1997'den bu yana her yıl sonbaharda Köln Maratonu düzenlenir.

1999 yılında ilk Alman Spor ve Olimpiyat Müzesi hizmete girmiştir.

Köln'ün şu resmi kardeş şehir bağlantıları vardır:^[10]

Köln'ün panoramik gece manzarası

Wikimedia Commons'ta Köln ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Wikimedia Commons'ta Köln ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Köln Anakent Belediyesi Resmi İnternet Adresi27 Nisan 1999 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Köln Haber Sitesi12 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Köln StadtPanoramen 28 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Almanca) - Köln Panoramik Fotoğraflar
• Köln Karnavalı (Almanca)