Köçekçe
Köçekçe, köçeklerin dans etmesi için çalınan müzik olarak ortaya çıkmış ve zaman içinde halk türkülerinin bir araya getirilmesinden oluşan bir müzik biçimi hâline gelmiştir.
Osmanlı döneminde saray ve saltanat çevresinde yer alan köçek geleneğinde kadın kılığına girerek dans eden erkeklere müzisyenler eşlik ediyorlardı. Yedi yaş gibi çok erken yaşlarda başlayan köçeklik eğitimi, on dört yaşına kadar sürer ve bu yaştan itibaren köçekler profesyonel dansçı olarak mesleklerini sürdürürlerdi. 1861 yılında sultanın köçek takımlarını yasaklamasının ardından köçekler Anadolu'ya ve çeşitli Arap ülkelerine dağıldılar. Anadolu'nun bazı yerlerinde hâlâ varlıklarını sürdürmektedir.
İtalyan prensliklerinin birleşmesini kutlamak için Venedik elçiliğinin malikânesinde düzenlenen gösteri Türkiye dışındaki köçekçelere bir örnektir. İtalyan azınlığın katıldığı bu gecenin mümtaz kişileri arasında çeşitli Avrupa ülkelerinin balerinleri ile çengiler de vardır.
Harem törenleri ile şenlikleri de katmerlidir. Padişah; haremindeki kadınlara, haseki sultana ve şehzadeye bir dolu hediye sunar. Saray bahçesi fenerler ile ışıl ışıldır. Kızlar ağası bu arada boş durmamış ve en ünlü dansçıları padişahın huzuruna getirmiştir. Cariyeler ve dansçılar, tüm hünerlerini en göz alıcı giysiler altında ortaya koyarlar. Sünnet şenliklerinde de benzeri gösteriler yer alır. On beş gün süren şenliklerin ikinci gününde çengiler de görünür. Tulumbacılar ile çengiler ilk sıradadır. Cambazlar ve şişebazların neşelendirdiği günün gösterisi, sadrazamın sultana bir at hediye etmesiyle biterdi.[]
Köçekler altıncı gün su üstünde gösteri sunar, bunu on ikinci günde de çengiler izlerdi. Çeşitli Osmanlı minyatürlerinde, şenlikler dolayısıyla çengi ve köçeklerin renklendirdiği danslara rastlanır.
Ünlü Türk Besteci Ulvi Cemal Erkin, bu melodilerin karcığar ve hicaz makamında olan örneklerini kullanarak senfonik yapıya uyarlamış ve köçekçe adını vermiştir. Bu tür, çağdaş Türk müziği çalışmalarının başarılı örneklerinden biridir.
Dış bağlantılar
- Müzik Çalışmalarında Kimlik, Cinsiyet: Osmanlı’da Çengiler, Köçekler 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Osmanlıda toplumsal cinsiyet bağlamında köçekler, çengiler
- Istanbul köçekleri ve eşcinsellik kavrami 23 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 17. yüzyıldan tescilli bir köçek: behzat
